Hervalpreventie na psychische decompensatie

Na een periode van psychische decompensatie en tijdens het verwerkingsproces, zeker wanneer er een toevlucht is gezocht in drugs om klachten te onderdrukken kunnen er veel moeilijke momenten opduiken. Vooral onrust en prikkelbaarheid kunnen hierbij de kop opsteken. Dit is mede te verklaren door de aantasting van het beloningssysteem in de hersenen en de rol van de neurotransmitters. Belangrijk is om deze momenten op een positieve manier te proberen overbruggen, optimistisch te blijven en niet opnieuw een toevlucht te zoeken in drugs.

Beloningssysteem in de hersenen

Wanneer er (voor langere tijd) aangeleerd is om moeilijke momenten aan te pakken door middel van verdovings- en stimulerende middelen (zoals bv. drugs en gokken) hebben onze hersenen dit opgeslagen. Grijpen naar deze middelen is een reflex geworden om je in mindere periodes 'goed te voelen'. Hoe langer dit al bezig is, hoe moeilijker het is om dit opnieuw af te leren. Dit komt omdat deze middelen een rechtstreekse en snelle invloed hebben op de werking van zowel de zenuwcellen als de neurotransmitters in de hersenen. Met name de neurotransmitter 'dopamine' (het gelukshormoon) speelt hierin een belangrijke rol.

Neurotransmitters

Dopamine

Wanneer iemand niet goed in zijn vel zit, zal die een versterkte neiging hebben om het gelukshormoon dopamine te activeren. De gemakkelijkste manier om de aanmaak van dopamine het snelst te activeren wordt dan vaak gezocht in drugs (zoals nicotine, alcohol, cocaïne, cannabis, heroïne, speed) en gokken. Deze zorgen meteen voor een geluksroes in de hersenen en zijn daarom zo verslavend. Door een toevlucht hierin te zoeken wordt de dopaminespiegel in de hersenen verhoogd. Wanneer iemand langere tijd zijn toevlucht zoekt in drugs, zal deze dopaminespiegel steeds meer verhoogd en hardnekkiger worden. Dit verklaart waarom iemand die verslaafd is steeds meer en meer gaat gebruiken om dezelfde 'roes' te kunnen ervaren. Bovendien ligt het dopaminesysteem ook nog eens vlakbij het geheugensysteem, waardoor aangename ervaringen extra goed onthouden worden. Dit heeft dan ook mede als gevolg dat het steeds moeilijker gaat worden om van deze verslavende middelen vanaf te geraken. Niet alleen geven ze een geluksroes, ook stimuleren ze de gedachten dat het aangenaam is.

Serotonine

Serotonine zorgt voor een gevoel van tevredenheid en houdt pijn tegen. Zowel XTC, cannabis, nicotine, alcohol, gokken als morfine zorgen voor afgifte van extra serotonine in de hersenen en spreken de reserves ervan aan. Ze blokkeren ook de heropname ervan naar de zenuwuiteinden. Daardoor wordt er kunstmatig een blij gevoel opgeroepen en worden gevoelens van pijn tegengehouden.

Melatonine
Melatonine is een hormoon dat wordt aangemaakt uit serotonine. Bij een normale werking zorgt dit ervoor dat we niet geconfronteerd worden met slaapstoornissen. Dit verklaart waarom mensen met een depressie, burn-out, angststoornis of psychose hier dus ook aan lijden en waarom het kunstmatig proberen verhogen van het serotonine niveau zo verslavend is.

Endorfine

Endorfines zorgen voor een pijnstillende werking en roepen gevoelens van geluk en blijdschap op. Deze worden extra geactiveerd door het grijpen naar allerlei verslavende middelen die pijn onderdrukkend werken. Endorfine wordt daarom ook wel eens vergeleken met 'morfine'. Ook bij het drinken van alcohol, gokken en roken komen er endorfines vrij.

Adrenaline

Adrenaline wordt aangemaakt zodat je je fit en opgewekt voelt en kan reageren op gevaar. Zowel alcohol,cannabis, speed, xtc als nicotine en gokken stimuleren de aanmaak van de neurotransmitter adrenaline, waardoor je je in eerste instantie fitter en opgewekter gaat voelen.

Noradrenaline

Noradrenaline zorgt voor een euforisch en opgewonden gevoel. Drugs zoals XTC, alcohol, cannabis, cocaïne, nicotine, amfetamines en gokken kunnen dit kunstmatig verhogen.

Psychische decompensatie: verstoorde verhouding in de neurotransmitters

Wanneer iemand depressief is, met een burn-out kampt, aan een angststoornis lijdt of psychoses, is er sprake van een verstoorde verhouding in de neurotransmitters. Deze verstoring kan ontstaan zijn door een te hoge draaglast. Veel stress en spanning tast namelijk de werking van de neurotransmitters aan waardoor deze ontregeld kunnen worden. Het verklaart ook de gevoeligheid die mensen hebben om deze ontregeling aan te pakken door het foutief grijpen naar drugs om zich beter te voelen. Echter heeft het op langere termijn net de omgekeerde werking en zal het de klachten zelfs verergeren omdat het beloningssysteem en de juiste werking van de neurotransmitters op die manier nog meer uitgeput en aangetast raakt. Psychische decompensatie wordt vaak in eerste instantie behandeld door medicatie in combinatie met therapie.

Depressie en burn-out

Bij een depressie en burn-out is er vooral een te lage concentratie van serotonine en noradrenaline. Maar ook de werking van dopamine en endorfines kan hierbij aangetast zijn. Anti-depressiva kunnen deze ontregeling terug rechttrekken, maar minstens even belangrijk is het volgen van therapie.

Angststoornis

Bij mensen met een angststoornis is er een ontregeling van serotonine en noradrenaline, maar ook een verstoring van adrenaline. Er wordt namelijk op ongepaste momenten adrenaline aangemaakt, waardoor het angstgevoel versterkt wordt. Bij een angststoornis wordt er dan ook vaak overgegaan tot het voorschrijven van SSRI's (serotonine-heropnameremmers) die deze balans weer dienen te herstellen. Vaak worden er ook benzodiazepines zoals Xanax voorgeschreven om de angsten tegen te gaan. Bij angststoornissen is het aangeraden om cognitieve gedragstherapie en/of RET-therapie te volgen en vermijdingsgedrag aan te pakken.

Psychoses

Een sterke verhoging van dopamine in de hersenen kan er vervolgens voor zorgen dat iemand aan psychoses lijdt. Anti-psychotici kunnen hiervoor door een arts worden voorgeschreven.

Psychische decompensatie: wat naast medicatie en therapie?

Psychische decompensatie kan dus in eerste instantie aangepakt worden door medicatie en therapie. Blijft wel dat er tijdens of na deze decompensatie lastige momenten zijn voor de patiënt, zeker wanneer er tijdens moeilijke momenten naar drugs gegrepen werd. Wanneer de patiënt tot besef gekomen is dat dit geen oplossing was om met problemen om te gaan is het logisch dat er toch triggers zullen ontstaan om hier terug naar te grijpen. Dit is vooral te wijten aan het leerproces dat het beloningssysteem in de hersenen gedurende die periode heeft ondergaan en wat veel moeilijker af dan aan te leren is.

Neem afstand van drugs

Het is aangetoond dat drugs op korte termijn even een kunstmatige boost kunnen geven aan de neurotransmitters, maar op langere termijn schade aan de gezondheid toebrengen en de neurotransmitters nog meer kunnen ontregelen. Het is bekend van drugs dat deze één van de snelste maar ook meeste nadelige manieren zijn om ons beloningssysteem te activeren en ons goed te doen voelen.

Verhoog op een gezonde manier de regeling van je neurotransmitters

Je kan de regeling van neurotransmitters ook op een gezonde manier besturen. Ook al lijkt dit misschien op het eerste zicht minder aantrekkelijk; je gaat er alleen maar voordelen mee doen. Lijdt je bijvoorbeeld aan een angststoornis dan kan je tijdens een angstaanval even gaan lopen, zo neemt adrenaline af en krijg je door de runners high een gelukzalig gevoel. Heb je even een dipje? Spreek dan eens af met een vriend of vriendin om lekker te gaan eten. Zo zijn er ontelbare voorbeelden waarmee je moeilijke momenten op een gezonde manier kan aanpakken en die op lange termijn een verbluffend effect gaan hebben.

Leef gestructureerd

Vaak is er tijdens een periode van psychische decompensatie tijdens dode en moeilijkere momenten 'gevlucht' geweest omdat er te weinig energie was om deze aan te pakken. Het kan bijvoorbeeld zijn dat huishoudelijke taken verwaarloosd geweest zijn. Het is misschien even een kwestie van je daartoe te zetten, maar achteraf is het altijd fijn te zien dat taken in orde zijn. Bovendien stimuleert het op een positieve manier de neurotransmitters in je hersenen want: