Psychische decompensatie: uit balans zijn
Bij psychische decompensatie is een mens niet meer in staat om 'normaal' te kunnen functioneren. Men slaagt er niet meer in om te compenseren. Dit komt doordat de draaglast waaraan een persoon onderhevig is, buiten proportie is toegenomen ten opzichte van zijn draagkracht. Decompensatie kan optreden na een hevige periode van stress, maar ook na een trauma of een ingrijpende levensgebeurtenis. Dit kan zich weerspiegelen in een burn-out, depressie, angststoornis of psychose. Hoe snel iemand iemand decompenseert hangt af van verschillende factoren.Compensatie
Freud omschrijft compensatie als het kunnen omgaan met persoonlijke 'zwakheden' of een 'gemis' maar toch 'stabiel' kunnen blijven functioneren. Een voorbeeld van een 'gemis' kan zijn dat je een partner in je leven mist. Compenseren kan zich uiten in twee vormen, namelijk directe compensatie en indirecte compensatie.Directe compensatie
Directe compensatie uit zich in extra je best doen om een probleem of gemis waarmee je worstelt of geconfronteerd wordt te overwinnen. Dit kan bijvoorbeeld zijn dat wanneer je op werk iets niet verstaat of te weinig tijd hebt, je overuren gaat maken om daar toch goed te willen functioneren. Je pakt het probleem in zijn huidige kern aan.
Indirecte compensatie
Indirecte compensatie uit zich bijvoorbeeld dat je het ene 'probleem' of gemis gaat proberen op te lossen door iets anders. Vaak wordt dit uitgedrukt in termen van 'behoeftes': bijvoorbeeld wanneer je geen relatie hebt (maar dit wel graag zou willen), je dit gemis gaat gebruiken om je 'behoefte aan waardering en erkenning' te verhogen door meer te gaan werken en hoopt te kunnen promoveren. Via de behoeftepiramide van Maslow zijn hier ontelbare voorbeelden van te vinden.
Behoeftepiramide Maslow
Bron: Didius, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Gevaar schuilt hierin dat je in overdrive gaat en dat indirect compenseren geen kwestie meer is van iets anders te verbeteren, maar dat het een probleem op zich wordt (bijvoorbeeld de 'workaholic').
Psychische decompensatie
Draagkracht en draaglastHoe meer draagkracht iemand heeft en hoe minder draaglast, hoe minder snel iemand gaat decompenseren. De draagkracht en draaglast van een persoon worden gevormd door volgende factoren (op psychologisch, sociaal en biologisch vlak) zoals.
- gezondheid
- levensstijl
- sociale steun
- biologische aanleg
- gebeurtenissen
Decompensatie kan naargelang de aard van de persoonlijkheid sneller optreden (kwetsbaarheid, gevoeligheid) maar meestal ontstaat decompensatie door een sterk verstoorde relatie tussen draagkracht en draaglast en komt het pas na een langere tijd aan het licht. De draaglast is door een trauma, te veel stress of ingrijpende gebeurtenissen buiten proportie toegenomen waardoor iemand niet meer goed in staat is om een 'gemis' op een positieve manier op te vangen of te compenseren. Ook komt het vaak voor bij mensen met hoogfunctionerend autisme. Om toch te kunnen blijven functioneren zijn mensen hierdoor vatbaarder om andere problemen te gaan opzoeken (zoals bijvoorbeeld vluchten in alcohol of drugs). Decompensatie uit zich vaak in een burn-out, depressie, angststoornis of psychose.
