Hooggevoeligheid (HSP): Wat is het?

Meer dan gevoelig voor zintuiglijke informatie; veel waarnemen en intens reageren. Aanvoelen van stemmingen en emoties, een goed geheugen hebben, een binding hebben met de natuur en diep nadenken over ‘levensvragen’; een aantal kenmerken van hooggevoeligheid of een hoog sensitief persoon (HSP) (Nieuwetijdskind, 2016). Wat is hooggevoeligheid precies en wat betekent het?

Wat is hooggevoeligheid?

In 1976 werd er in de literatuur door een Duitse psychiater voor het eerst over hooggevoeligheid geschreven. De kenmerken van een hooggevoelig persoon vergeleek hij met die van een neurose, beschreven in de DSM-III (Nieuwetijdskind, 2016). DSM staat voor Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, waarin psychische stoornissen worden geclassificeerd (Gezondheid, 2015). Ook ene doctor Pfeifer schreef in 2002 over hooggevoeligheid naar aanleiding van een publicatie over het onderwerp in de Verenigde Staten ‘The highly sensitive child’. Hij benoemde echter, in tegenstelling tot de Duitse psychiater, dat het niet gaat om een aandoening, maar een specifieke aanleg die leven wel in sterke mate kan beïnvloeden. Er is sprake van een overgevoeligheid van een gedeelte van het zenuwstelsel dat verantwoordelijk is voor het functioneren van interne organen in combinatie met psychische kwetsbaarheid (Pfeifer, 2002, geciteerd in Nieuwetijdskind, 2016). Elaine en Arthur Aron, twee psychologen, deelden deze opvatting. Wel werd deze opvatting naderhand aangevuld. Een lage zintuigdrempel is namelijk hetzelfde als hooggevoeligheid. Hooggevoeligheid is daarom niet het gevolg van uitzonderlijk goede zintuigen, maar er is sprake van een intense informatieverwerking (Aron, 2000). Ongeveer twintig procent van de van de mensen is hooggevoelig; een erfelijke eigenschap (Hooggevoelig, 2016).

Kenmerken

Een hoogsensitief persoon filtert alle indrukken uitgebreider en intensiever, waardoor er sneller kans is op overprikkeling. Een hooggevoelig persoon voelt zich daardoor vaak moe of heeft een vol hoofd (De Grijs, 2012). Enkele voorbeelden van kenmerkende eigenschappen zijn onder andere gevoeligheid voor muziek en natuur, plichtgetrouwheid, perfectionisme en moeite met het aangeven van grenzen, maar ook inlevingsvermogen en het ervaren van sterke emoties. Naast karaktereigenschappen en innerlijke kenmerken heeft een hooggevoelige persoon in veel gevallen ook meer last van allergieën; reacties van een overmatig reagerend zenuwstelsel (N.N., 2016). Vaak worden er twee soorten hooggevoelige personen onderscheiden. De grootste groep is met name introvert en van nature rustig in tegenstelling tot de ‘high sensation seekers’ (HSS). Dit is de kleinste groep die juist behoefte heeft aan nieuwe ervaringen en met name extrovert is (Hooggevoelig, 2016).

Gevolgen

Hooggevoelige personen kunnen intens genieten, maar hoogsensitiviteit kan ook nadelige gevolgen hebben. Op korte termijn kan overprikkeling een gevolg zijn, maar op lange termijn kan er gedacht worden aan een chronische vermoeidheid of een burn-out, omdat er een vicieuze cirkel van overprikkeling ontstaat (De Grijs, 2016). Anderzijds heeft hoogsensitiviteit ook een waardevolle kant, bijvoorbeeld een creatieve inslag en een goed ontwikkelde intuïtie (N.N., 2016).

Omgaan met hooggevoeligheid

Vaak wordt geadviseerd om een overvloed aan prikkels te vermijden, maar dit is slechts een tijdelijke oplossing. Een structurele oplossing is gericht op het omgaan met de hooggevoeligheid. Eén van de adviezen is om structuur en voorspelbaarheid aan te brengen in het leven, zodat het prikkelaanbod steeds ingeschat kan worden. Dit kan bijvoorbeeld door vaste pauzes te nemen. Daarnaast is acceptatie een belangrijk element, evenals balans tussen rust en activiteit (Stressplein, 2016).

Hooggevoeligheid en relaties

In een relatie kunnen hooggevoelige personen zich enorm verantwoordelijk voelen en zichzelf hierin verliezen, maar anderzijds kennen zij een sterk inlevingsvermogen, waardoor ze de ander gemakkelijk kunnen helpen (De Gijs, 2016). Wanneer in een relatie de één heel gevoelig is en de ander niet, is de kans op conflicten groot (Aron, 2006, geciteerd in Hooggevoelig, 2016). Acceptatie van de onderlinge verschillen is daarom belangrijk, evenals een acceptatie van elkaars prikkeldrempel. Bied daarnaast tijdens een conflictsituatie de ruimte en veiligheid om een gesprek te hebben, omdat een hoogsensitief persoon toch vaak de neiging zal hebben om discussie uit te weg te gaan.