Ontwikkeling en uitdaging als elementen om in flow te zijn

'In flow zijn' is een belangrijk onderwerp in de positieve psychologie; de stroming binnen de psychologie waar men zich vooral bezig houdt met de positieve eigenschappen van de mens, zoals zijn vaardigheden en kwaliteiten. Er wordt al meer dan veertig jaar onderzoek gedaan naar het fenomeen door grondlegger: psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi, wiens naam er groot door is geworden. Het extatische gevoel dat in flow zijn teweeg brengt zullen de meesten wel eens hebben ervaren. Vermoedelijk zul je toen ervaren hebben dat alles voor jou op dat moment goed was zoals het was. In flow zijn is inherent verbonden met het ervaren van geluk. Wie vaak in flow is, tilt zijn leven naar een hoger plan. Wil je meer gevoel van geluk creëren in je leven, zorg dan dat je vaker in flow komt.

Wat is flow?

'In flow zijn' of 'in tune zijn', zoals het ook wel wordt genoemd, zou je kunnen vertalen als 'optimale beleving' van wat je dan ook aan het doen bent. Je kunt in flow raken wanneer je een boek leest, wanneer je aan het repeteren bent, tijdens het sporten, noem maar op. Onze gedachten, intenties en gevoelens zijn, wanneer je in staat van flow bent, samen gericht op één doel. Flow is per definitie dus een tegenhanger van multitasken: het verdelen van onze aandacht om meerdere dingen tegelijk te kunnen doen.

Flow versus mindfulness

Flow wordt ook wel eens in één adem genoemd met mindfulness, dat omschreven wordt als aandachtig in het hier en nu zijn. Hoewel deze link te leggen valt en mindfulness en flow min of meer in elkaars verlengde liggen en overlappende begrippen zijn, past het hier beter de twee begrippen afzonderlijk uit te leggen. Flow is namelijk gericht op het proces naar het behalen van je doel.

Door in flow te zijn ervaar je een (gedeeltelijk) verlies van direct bewustzijn als gevolg van hyperfocus. Bij mindfulness daarentegen ligt de kern bij het aandachtig aanwezig zijn in het moment door je juist volledig bewust te zijn van dat moment.

Kenmerken van flow

Wanneer je in flow bent laat zich dat zien door een min of meer extatisch gevoel. Een gevoel van buiten de alledaagse realiteit te staan. Velen ervaren een verlies van tijd. Het tijdsbesef lijkt verdwenen en (achteraf) niet te kloppen met de realiteit. Een uur kan in flow maar een minuut lijken te duren.

Ook het verlies van een een 'zelf' is kenmerkend aan in flow zijn. Het schept een gevoel van algehele sereniteit, waarbij men zich als het ware voorbij het ego bevindt. Dit houdt in dat je geen zorgen ervaart of kritiek hebt en geen angst voelt.

Wanneer je in flow bent is het vervolgens duidelijk voor jezelf wat je aan het doen bent. We weten wat we moeten doen en hoe goed we het doen. Ook weten we dat we het kunnen. Flow wordt gecreëerd door een intrinsieke motivatie, want wat je ook in een staat van flow brengt, dit is tevens je beloning.

Elementen voor geluk

Martin Seligman, tevens een gerenommeerd psycholoog, beschrijft in zijn benadering van geluk dat geluk ervaren kan worden door onze tijd te verdelen over twee aspecten: dingen waarvan we genieten, maar nog belangrijker, dingen die voldoening geven. Deze gedachtegang ligt ten grondslag aan flow. Je kunt alléén in flow komen wanneer je gedeeltelijk bewust en onbewust (je onderbewuste handelt op de automatische piloot) iets doet waarvan je intens geniet én wat je voldoening geeft.

Dynamische balans

Flow is dus niet een statische staat van bewustzijn, maar veel meer een dynamische. De twee componenten moeten in balans zijn. Wanneer dit niet gebeurt zul je niet in flow raken. Zo zal bezig zijn met iets wat je eigenlijk niet zo leuk vindt je echt niet in flow brengen. Je kunt er immers niet van genieten.

Anderzijds zal wanneer je wel geniet van je bezigheid, maar de uitdaging is te klein of te groot, je ook niet in flow raken door een gebrek aan voldoening. Als je te weinig wordt uitgedaagd ligt verveling op de loer. Als je teveel wordt uitgedaagd voor wat je aankunt, raak je gefrustreerd.

Meegroeien om in flow te komen

Het dynamische zit hem dus steeds in het meegroeien in het proces. Dit proces wordt telkens bepaald door de mate van ontwikkeling van het individu en de uitdaging die hem wacht. Je ontwikkeling bepaalt je vaardigheden en kennis. Zo kun je vier keer hetzelfde doen en iedere keer in flow raken, maar een vijfde keer niet meer.

Raak je niet meer in flow tijdens een bezigheid waar dat eerst nog wel gebeurde? Dan betekent dat je een stapje vooruit moet doen en de uitdaging wat groter moet maken. Door je ervaring stijgt je 'kunnen'. Je uitdagingen moeten dan dus ook groter worden. Een goede balans tussen ontwikkeling en uitdaging zet de deur naar flow wijd open.

Voorwaarden om in flow te raken

Hoewel flow ontstaat wanneer persoonlijke vaardigheden en voldoende uitdaging op één lijn staan, kan het helpen wanneer je sneller in flow wil komen om iets te ondernemen wat nét buiten je vaardigheden ligt. Waar het om gaat is dat je vooral niet iets wil nastreven dat je zeker weten niet gaat lukken. Het gat tussen je vaardigheden en de uitdaging wordt daarmee te groot. Dwing jezelf echter net een klein stapje meer te zetten dan wat comfortabel voelt, dit zal je concentratie vergroten zonder dat het je gaat frustreren.

Doelen stellen

De uitdaging die je jezelf stelt moet een duidelijk doel zijn. Wanneer je een duidelijk doel voor ogen hebt, zal dat je makkelijker helpen te hyperfocussen. Je kunt bijvoorbeeld jezelf ten doel stellen om een halfuur te gaan hardlopen. Je focus zal echter veel groter zijn wanneer je jezelf ten doel stelt om in dat half uur hardlopen de 8km grens te behalen in plaats van maar te zien hoeveel kilometers je zult halen.

Laat je niet onderbreken

Tot slot is belangrijk voor het ervaren van flow dat je niet onderbroken wordt. Probeer dus vooral geen tien dingen tegelijk te doen en laat anderen je zo min mogelijk afleiden.