Zijn wij gewoontedieren en is dit goed of slecht?

Zijn wij als mens gewoontedieren of praten we ons dat maar aan? Het antwoord is wat genuanceerder dan een simpel “ja” of “nee”. Bovendien, en dat is niet geheel onbelangrijk, het hebben van gewoonten heeft ook nog een functie in je leven. Alle eerste stappen zijn moeilijk of minimaal eng, waarbij als eerste de vraag gesteld moet worden of je wel iets met je gewoonten wilt doen. Hoe werkt het?

Definitie

Volgens verschillende online woordenboeken staat het voor: “Iemand die vasthoudt aan oude gewoonten.”
Net zelden heeft dit een negatieve bijklank, terwijl dit in de praktijk niet altijd het geval is. Onderstaande uitleg geeft een genuanceerder beeld.

Wat is de functie van “gewoonten”?

De praktijk is dat de meeste mensen in meer of mindere mate behoefte hebben aan gewoonten. Sterker nog, veel mensen kunnen niet goed functioneren als er helemaal geen gewoonten in het leefpatroon zitten. Meestal sluipt het er in en ervaren we dat als prettig om bijvoorbeeld de dag op te starten of juist de dag af te sluiten.

Waarom gewoonten?

De reden dat we gewoonten nodig hebben, ligt in het gegeven dat we anders wel heel veel prikkels op ons af zouden krijgen. We worden dan overspoeld met allerlei informatie en dit kan de hersencapaciteit te boven gaan. Waken voor het cognitieve vermogen kan absoluut geen kwaad en de “automatische piloot” – zoals we de werking van gewoonten ook wel eens noemen – komt in deze dus prima van pas. Toch is het niet alleen positief. Het gewoontedier kent ook negatieve aspecten en hoe geven we dit vorm?

Goed of slecht?

Dat gewoonten ons een soort houvast geven en ons niet overprikkelen, is dus een goed aspect van het gewoontedier zijn. Daar staat tegenover dat gewoonten ook tot negatieve aspecten kan leiden. Zo is het wetenschappelijk aangetoond dat als je als mens bijvoorbeeld oververmoeid bent, je gemakkelijker naar oude gewoonten grijpt. Kom je bijvoorbeeld vaak moe thuis en is er niemand die voor je kookt, dan is de kans groter om tot slechte(re) eetgewoontes te komen. Eenmaal een keertje die pizza bestelt, dan grijpen we daar naar terug.

Kan kopen om het kopen je vanuit het verleden je even “tevreden” stellen, dan is de kans zeer wel aanwezig dat je dit – zodra je je een keer slecht voelt – weer toepast. Wordt je teveel geprikkeld als je over een bepaald situatie moet praten en implodeer je gemakkelijker, dan zal dit een volgende keer weer gebeuren. Het besef dat je dit juist beter kunt doorbreken, komt dan eigenlijk niet of nauwelijks aan. De gewoonten geven dus een comfortabel gevoel.

Hoe komen we tot gewoonten?

Onze hersenen zitten zo in elkaar dat deze continu op zoek zijn naar iets wat deze hersenen kan triggeren om over te kunnen stappen op de automatische piloot. Dit zie je gebeuren, zodra de hersenen iets herkennen als een bepaald routinematige handeling. Dit kan op emotioneel, mentaal en fysiek vlak zijn.

Een goed voorbeeld is onze gemiddelde dagelijkse reistijd. Deze is voor een erg grote groep mensen al eeuwen ongeveer één uur per dag. Door de ontwikkeling kunnen we veel meer in één uur dan toen de kar met paard ons nog van A naar B bracht, maar het uur is voor de grootste groep nog steeds van toepassing.

Hoe doorbreek je gewoonten?

Gewoontedier zijn is niet iets wat je lot nu eenmaal is en waar je niets aan kunt veranderen. Zo gemakkelijk is het niet, voor degene die het gewoontedier zijn cultiveert. Nee, ieder mens kan veranderen en alleen de positieve gewoonten in stand houden om je bijvoorbeeld gemakkelijker de dag doen laten starten.

Aan de slag!

Waar het om gaat is dat je je gewoonten als eerste herkent. Als je ze herkent, kan je ook iets anders proberen. Moe na het werk thuiskomen en toch een gezonde maaltijd prepareren of je maakt gezond eten voor meerdere dagen en je haalt het dus uit de vriezer. Gewoon gaan uitproberen.

Als je het herkent en al aan het experimenteren gaat, kan je ook de volgende stap zetten door de aanleiding te isoleren en vervolgens te elimineren. Waarom kom je zo doodmoe thuis? Neem je overdag te weinig pauze, probeer je 9 uur werk in 8 uur te proppen of ben je en streber en moet iets af (niet van de baas, maar van jezelf). Misschien kan je ook eens proberen dit patroon te doorbreken, wat je vervolgens minder moe maakt en waardoor de aanleiding tot “gemakkelijk” eten afneemt. Je komt immers nog redelijk fris na het werk thuis en hebt energie voor het maken van een gezonde maaltijd.

Tot slot

Het klinkt heel eenvoudig en dat is het natuurlijk niet, maar als je met jezelf en je ontwikkeling bezig bent, kan het zeker geen kwaad je eens te verdiepen in je gewoonten en welke je structureel zou willen doorbreken. Het staat of valt met het gegeven of je echt wilt veranderen en misschien moet je jezelf eerst die vraag stellen.