Borderline en moederschap, gaat dat samen?

Ongeveer 1 à 2% van de bevolking heeft een borderline persoonlijkheidsstoornis, een stoornis die zich kenmerkt door emotionele instabiliteit, impulsiviteit en relatieproblemen. De stoornis komt het meest voor bij vrouwen, bij mannen is er vaker sprake van een antisociale persoonlijkheidsstoornis. Wanneer je als borderlinepatiënt kinderen krijgt zit hier een potentieel risico aan gebonden, namelijk het mogelijk niet voor de kinderen kunnen zorgen.

Borderline persoonlijkheidsstoornis

Borderline patiënten verkeren nogal eens in een crisis als gevolg van diepgewortelde angsten, onzekerheid en stemmingswisselingen. Veel borderline patiënten zijn in hun jeugd verwaarloosd of zelfs seksueel misbruikt, waardoor hechtingsproblemen en traumagerelateerde klachten zijn ontstaan. Periodes van irritatie, dysforie en paranoïde wanen zijn niet ongebruikelijk, evenals zelfbeschadigend gedrag, zoals snijden in de ledematen en het uittrekken van haren. Ze nemen impulsieve beslissingen en denken vaak niet na over de gevolgen van bijvoorbeeld onveilige seks en grote aankopen. Verslavingsproblematiek ligt ook op de loer als gevolg van chronische leegte (het gevoel geen grond onder de voeten te hebben, iets te missen, niet verbonden voelen, innerlijke pijn). Er is in bijna alle gevallen sprake van verlatingsangst, met als gevolg instabiele relaties, waarin iemand afwisselend wordt opgehemeld of afgekraakt, hetgeen weer verlating veroorzaakt. De vrolijke buien of de kortdurende gevoelens van tevredenheid, duren nooit echt lang: iets heel kleins, kan iemand met borderline weer volledig doen omslaan. Kort samengevat hebben ze hun emoties niet onder controle en handelen hier dan ook vaak uit, vaak tegen beter weten in. Behandeling bestaat uit therapieën en medicatie, maar sommige dingen staan vast, zoals een chronisch gevoel van leegte.

Kind van ouder met Psychiatrische Problemen

Kinderen die opgroeien met dit soort ouders worden KOPP (Kind van Ouder met Psychische Problemen) of KVO (Kind van Verslaafde Ouder) genoemd. De gevolgen van opgroeien met een psychisch zieke of verslaafde ouder zijn groot. Het gaat om kinderen die al een kwetsbaarheid of aanleg hebben voor psychische of zelfs psychiatrische problemen (erfelijkheid), maar daarna ook nog eens zelf voortdurend in aanraking komen met instabiliteit, drank en drugs of zelfs geweld. Voor de buitenwereld kunnen ze zich echter lang groot houden, want ze zijn niet anders gewend dan overleven en denken aan anderen. Hierdoor ontwikkelen ze zelf meestal hechtings- of relatieproblemen, wat ook nog eens problemen geeft. In uiterste gevallen wordt een kind dan uithuisgeplaatst door bijvoorbeeld Bureau Jeugdzorg.

Een dag uit het leven van een KOPP-kind...
Loraine is tien jaar oud en gaat naar groep zes van de basisschool, waar ze niet zoveel vriendinnen heeft. Ze pesten haar met haar moeder, die zich een beetje gek gedraagt, en met haar eigen uiterlijk, want haar moeder wast haar kleren niet en daarom stinkt Loraine nogal. Haar moeder heeft namelijk een bipolaire stoornis en in depressieve buien kan ze niet goed voor Loraine zorgen. Maar soms is moeder opeens heel druk en vrolijk, maar soms maakt het Loraine ook bang. Haar moeder vertelt bijvoorbeeld enge verhalen over inbrekers, waardoor Loraine niet kan slapen. Maar dan is moeder weer boos. Loraine weet dus nooit hoe haar moeder er bij zit als ze thuis komt. Wanneer Loraine uit school komt en de woonkamer binnenstapt, is voor haar de spanning om te snijden.

Moeders met borderline

Het krijgen van kinderen kan zeker afgeraden worden aan borderline patiënten. Niets is voor een kind zo onveilig als een moeder met stemmingswisselingen en dissociatief (zeer afwezig) gedrag. De moeder is vaak emotioneel onvoldoende onbeschikbaar voor haar kind, kan haar eigen leven niet op orde krijgen door persoonlijke problematiek en in sommige gevallen is er een groot risico op psychisch of lichamelijk geweld. Er is ook een verband gevonden met borderline en het Syndroom van Münchhausen by Proxy. Het kind kan als reddingsboei behandeld worden of mede-afhankelijk worden. Dit beperkt een gezonde ontwikkeling. Bovendien zijn veel borderline patiënten zelf verwaarloosd en/of hebben ze onvoldoende grenzen gekregen in hun jeugd. Ze mochten te veel, of juist te weinig en hebben veel te verduren gekregen. De kans is dan groot dat de moeder haar eigen opvoeding overdraagt op haar kind en het kind betrekt bij bijbehorend borderline-gedrag. Het kind wordt dan afwisselend opgehemeld of juist uitgescholden, wat erg schadelijk is voor het zelfbeeld van een kind, en met name pubers.

Mogelijke gevolgen

In zeer ernstige gevallen wordt het kind betrokken bij zelfmoordpogingen of suïcidaal gedrag, mishandelingen door de moeder of krijgt het te maken met de verslavingsproblematiek van de moeder. Dit heeft bij het kind grote gevolgen, zoals hechtingsproblemen, gedragsproblematiek of het kind ontwikkelt dan zelf een borderline persoonlijkheidsstoornis, omdat het niet beter weet. Bij deze ernstige borderline gevallen, is er weinig kans op verbetering. Er is vaak ook nog eens sprake van kindermishandeling. Deze patiënten willen vaak geen hulp en blijven het kind belemmeren en kapotmaken. Geen enkel kind verdient het om dat mee te maken.

Het kan ook goed gaan

Bovenstaande gaat niet voor alle borderline patiënten op. Sommige borderline moeders willen hun kind oprecht het beste gunnen, kunnen met hulp of zelfs zonder hulp structuur en liefde bieden en gaan in behandeling wanneer dat nodig is. Maar het risico is wel erg groot voor borderline patiënten. Ze zijn vaak instabiel en onzeker, wat hun opvoedvaardigheden belemmert, en daarmee ook de ontwikkeling van het kind. Maar wanneer behandeling en begeleiding geaccepteerd worden, de moeder de belangen van het kind inziet en een positieve ontwikkeling doorgaat, kan het zeker geprobeerd worden. Borderline moeders kunnen zeker voor baby's erg goede moeders zijn. De liefde van de baby streelt het ego van de moeder, en met name borderline patiënten zijn hier gevoelig voor. Bovendien zijn borderline patiënten erg spontaan, gezellig en meelevend door hun levenservaring, wat in het voordeel kan werken voor de ontwikkeling van een kind.

Adviezen voor aanstaande moeders met borderline

Wanneer er bij u sprake is van een borderline persoonlijkheidsstoornis doet u er zeker goed aan om uw kinderwens te bespreken met psychiater, huisarts en behandelaar. Zij kennen u en de ernst van uw ziektebeeld en kunnen u behalve het geven van een advies ook begeleiden met het afbouwen van de medicatie voordat u probeert om zwanger te worden. Tijdens de zwangerschap mag u namelijk geen medicatie gebruiken. Houd rekening met het feit dat een hormonaal onbalans van invloed kan zijn op uw stemming en de wisselingen die u mogelijk ervaart. Op momenten dat u stemmingswisselingen ervaart, kunt u zich namelijk storten in destructief en impulsief gedrag, met mogelijke schadelijke gevolgen voor uw ongeboren baby. Bespreek uw wens dan ook met uw omgeving en zorg voor een veilige plek waar u terecht kan als het u teveel wordt. Is de baby eenmaal geboren, begin dan zo snel mogelijk met medicatie wanneer u een ernstige borderline persoonlijkheidsstoornis heeft en volg opvoedcursussen zodat u meer pedagogische zorg kan bieden aan uw kind. Leer daarbij ook omgaan met afwijzing, want ook uw kind gaat zich in bepaalde fases tegen u afzetten. Dit zal u wellicht raken omdat dat nu eenmaal hoort bij uw ziektebeeld. Accepteer dat uw kind een individu is met aparte behoeftes en zorg voor een veilige verblijfplaats voor uw kind als het u te veel wordt. Kunt u het echt niet aan en levert hulp vanuit uw netwerk niets op, roep dan de hulp in van een jeugdzorgorganisatie voor ondersteuning bij het verzorgen en opvoeden van uw kind en houd het belang van uw kind voorop als de situatie gevaarlijk dreigt te worden.

Tot slot …

Borderline persoonlijkheidsstoornis kán een ernstige aandoening zijn als er sprake is van bijkomende problematiek, zoals zelfmoordneigingen en middelenmisbruik. Bovendien heeft een kind van een borderline patiënt vijf keer zoveel kans om zelf een persoonlijkheidsstoornis te ontwikkelen, maar of dit "naar boven komt" hangt af van de moeder. Geen één borderline patiënt is namelijk hetzelfde. Het heeft dan ook niet te maken met de borderline zelf, maar met de ernst, bijkomende problematiek, of er steun is vanuit de omgeving en of er behandeling wordt gevolgd. Het is voor borderline patiënten een goed idee om eerst alles op een rijtje te hebben alvorens aan kinderen te beginnen. Meestal is dit zo rond het 30e levensjaar. In die tijd nemen ook de symptomen af en verdwijnen de scherpe randjes.