Het Cassandra effect - wat is dat eigenlijk?

Het Cassandra effect - wat is dat eigenlijk? Veel mensen hebben er nog nooit van gehoord: het Cassandra effect. Toch komt het veel voor in relaties waar een van de twee partners autisme heeft. Kort gezegd betekent het dat de partner zonder autisme zich emotioneel niet gehoord voelt en depressief wordt omdat niemand haar verhalen gelooft. Datzelfde overkwam Cassandra, een vrouw uit de Griekse mythologie. Cassandra was de vrouw op wie de god Apollo zijn oog liet vallen. Om haar voor zich te winnen gaf hij haar een voorspellende gave. Toen zij hem afwees, vervloekte hij haar, met de woorden dat niemand haar ooit zou geloven. Zo voorspelde zij de ondergang van Troje, maar deed niemand hier iets mee. Partners van autistische mannen overkomt min of meer hetzelfde. Zij worden niet geloofd, het gedrag van hun autistische partner wordt gebagatelliseerd onder het mom van 'dat hebben toch alle mannen' en de vrouw blijft achter met een gevoel van onbegrepen eenzaamheid.

Het Cassandra effect

De Affectieve aandoening van Cassandra (afgekort CADD) is in 2003 geïntroduceerd door de Britse autismedeskundige Maxine Aston. Zij zag het (ook wel genoemde) Cassandra effect vooral bij partners van mannen met een autistische stoornis. Zij leden vooral door het gebrek aan emotionele wederkerigheid binnen hun relatie, waardoor ze zich door hun partner niet begrepen voelden, geen gevoelens met hem konden delen en daar depressief van werden.

De vrouw in kwestie kan haar verhaal niet kwijt bij haar man en mist daardoor een stukje geborgenheid. Ondanks de aanwezigheid van een partner kan ze zich zielsalleen voelen, zeker omdat mensen in haar omgeving, haar man kennen als een rustige, lieve en soms zelfs attente partner. Haar verhaal wordt dus niet geloofd of gebagatelliseerd, wat haar gevoel van eenzaamheid en wanhoop alleen maar zal versterken.

Cassandra effect ook bij mannen

Overigens kan het ook andersom. De autistische partner kan ook een vrouw zijn, al komt dit minder vaak voor. Voor de leesbaarheid van dit artikel houd ik even datgene aan wat het meest voorkomt: de vrouw met de mannelijke autistische partner. Maar bij het lezen ervan moet men zich realiseren dat het zeker ook andersom voorkomt, of bij stellen met een homo- of lesbische geaardheid.

Geen kwade opzet

De benaming CADD is een tijdje geleden overigens veranderd in Affective Deprivation Disorder (AfDD), al wordt de term Cassandra nog steeds gebruikt om het effect bij partners van mensen met autisme aan te duiden. De problemen ontstaan doordat de vrouw bij haar partner een stukje emotionele wederkerigheid mist. Dit probleem kan echter ook voorkomen als gezinnen te maken krijgen met depressies, persoonlijkheidsstoornissen of Post Traumatische Stress Stoornis. Daarbij impliceert de term Cassandra effect, dat de problemen puur de schuld zijn van de autistische partner, terwijl er ook sprake kan zijn van een wisselwerking.

Daarbij is er bij de autistische partner vaak geen sprake van 'kwade opzet'. Hij doet, zeker in het begin van hun relatie vaak echt zijn best, het zijn vrouw naar de zin te maken. Dit doet hij vaak door 'goed voor haar te zorgen'. Te zorgen dat er voldoende geld is, dat zij en de kinderen voldoende eten en kleren hebben en in een mooi huis kunnen wonen. Dat zij naast het materiële comfort, ook snakt naar een stukje geborgenheid op emotioneel gebied, vindt hij vaak moeilijk te snappen. Dit omdat de autistische partner zelf moeite heeft met het uiten en beleven van zijn gevoelens. Sommige van hen hebben zelfs Alexithymie.

Alexithymie

Alexithymie is volgens Wikipedia geciteerd: Een persoonlijkheidstrek die wordt gekenmerkt door moeilijkheden in het beschrijven en onderscheiden van gevoelens, een beperkt fantasieleven en een denken dat voornamelijk gericht is op de buitenwereld en minder op de innerlijke beleving. Mensen die hieraan lijden hebben te maken met moeilijkheden met het verwoorden en begrijpen van emoties en met het omgaan met hun emoties.

Dit fenomeen komt veel bij mannen met Asperger, een vorm van autisme. Omdat ze het al moeilijk vinden hun eigen gevoelens te identificeren en te begrijpen, hebben ze nog meer moeite met de gevoelsuitingen van een ander, in dit geval hun partner. Wanneer ze hun vrouw zien huilen, verwacht deze dat hij aan een half woord genoeg heeft, terwijl in paniek raakt van haar tranen omdat hij in de verste verte niet begrijpt wat er aan de hand is.

Een onbegrepen probleem

Bovenstaande wetenschap, waarin begrip wordt getoond voor de houding van de autistische partner, maakt echter niet ineens dat het 'allemaal wel meevalt'. Integendeel. Het niet kunnen uiten van je gevoelens binnen een relatie, is en blijft een enorme handicap, voor beide partijen. De partner met autisme kan het gevoel krijgen dat 'hij het nooit goed doet'. Er wordt voortdurend een beroep gedaan op iets wat hij niet heeft. In hun verkeringstijd lukte het vaak nog wel om attent te zijn, al begreep hij er weinig van waarom zij zo blij was met een bloemetje. Eenmaal getrouwd lukt het vaak niet, dit aangeleerde gedrag vol te houden en steeds iemand te spelen, die hij eigenlijk niet is.

De vrouw ziet haar eens zo attente man veranderen in een 'knorrepot, die er nooit voor haar is'. Die altijd met praktische oplossingen aankomt, terwijl zij gewoon getroost wil worden. Als zij huilt, geeft hij niet thuis, soms is hij ronduit grof. Daarbij kan iemand met Alexithymie regelmatig woedeaanvallen hebben om schijnbaar niets, iets wat veel mensen met een autistische partner zeker zullen herkennen.

Extra moeilijk wordt het wanneer er geen diagnose is of als de man met autisme ontkent dat er een probleem is. Naar de buitenwereld zijn deze mannen vaak nog steeds attent en voorkomend, waardoor niemand gelooft dat hij binnenshuis een knorrig man is, die er in zijn woede soms de meest vreselijke dingen uitgooit. Buiten de deur hebben veel mensen hem zelfs nog nooit kwaad gezien.

Niet zonder gevolgen

Veel vrouwen leven jarenlang in een relatie waarin ze lijden onder het gebrek aan wederkerigheid, waarin ze zich alleen voelen, omdat ze een stukje liefde ontberen. Dubbel eenzaam voelen zich, omdat anderen alleen de goede buitenkant zien en dus niet door hebben hoe eenzaam ze in werkelijkheid zijn, al zijn ze getrouwd. Vaak worden ze ook niet geloofd, als ze eens een tipje van de sluier oplichten. Dan worden ze erop gewezen hoe zorgzaam hun man is en dat ze blij moeten zijn met hun partner, die het zo goed bedoelt. Net als Cassandra worden ze niet geloofd, wat allerlei klachten tot gevolg kan hebben:
  • een laag zelfbeeld
  • nervositeit
  • depressie
  • boosheid
  • schuldgevoelens
  • identiteitscrisis
  • overspannenheid/burn-out.
  • eetproblemen
  • slaapstoornissen
  • Post Traumatische Stress Stoornis

Deze klachten liegen er niet om en laten zien dat het Cassandra effect een niet te onderschatten probleem is.

Wat helpt

Maxine Aston heeft zeker baanbrekend werk verricht door het Cassandra effect bespreekbaar te maken. Openheid leidt tot begrip. Door kennis van zaken zullen mensen de vrouw in kwestie wellicht minder snel veroordelen als ze bijvoorbeeld gaat scheiden omdat ze de situatie niet langer meer aan kan.

Het kan ook gebeuren dat door de toegenomen kennis omtrent autisme, de partner een diagnose krijgt en dat zij samen een stukje hulp krijgen, dit een plekje binnen hun relatie te geven. Wanneer de vrouw ziet dat er bij haar man vooral sprake is van onmacht en hij leert de behoeften van zijn vrouw te herkennen, kan er een stukje wederzijds begrip ontstaan. Voorwaarde is daarbij wel dat zij beiden bereid zijn aan hun relatie te werken en de liefde bij beiden groot genoeg is om daarin te willen investeren.

De vrouw moet haar man daarbij vertellen wat zij van hem verwacht op emotioneel gebied; hij voelt dit uit zichzelf niet aan. Zij kan haar waardering uitspreken voor de manier waarop hij in materieel opzicht voor haar zorgt, dit is vaak zijn manier om haar zijn liefde te tonen.

Natuurlijk zal het altijd moeilijk blijven, iets wat er niet is, is in dit geval ook niet 'maakbaar'. Daarom is het goed, als de vrouw in kwestie zelf manieren zoekt om het gebrek aan emotionele wederkerigheid in haar relatie te compenseren. Dit kan ze doen door bijvoorbeeld lid te worden van een forum met gelijkgestemden of met goede vrienden over haar situatie te praten. Ook kan het goed zijn, dingen te doen waar ze energie van krijgt, zoals zichzelf eens lekker laten verwennen bij de kapper of iets gezelligs gaan doen met een vriendin.
© 2015 - 2024 Sigrid1968, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Rondom autisme: het omgekeerde Cassandra effectRondom autisme: het omgekeerde Cassandra effectWanneer men het heeft over een relatie waarin één van de partners autistisch is, wordt het Cassandra effect nog wel eens…
Als beide partners autisme hebbenAls beide partners autisme hebbenOp internet is veel informatie te vinden over het reilen en zeilen binnen relaties waarin een van de partners (een vorm)…
Wat is Autisme?Autisme, klassiek autisme, autistische stoornis, de stoornis van Asperger, PDD-NOS, Ass, aan autisme verwante contactsto…
Autisme, een aangeboren ontwikkelingsstoornisAutisme, een aangeboren ontwikkelingsstoornisAutisme kan men omschrijven als een ontwikkelingsstoornis, waarbij er vooral symptomen vastgesteld worden op het gebied…

Lachtherapie: lach jezelf gezondLachtherapie: lach jezelf gezondDe uitdrukking “lachen is gezond” bestaat niet voor niets. Het is een manier om je even helemaal te ontspannen, je zorge…
Is er ook een voorjaarsdip?Is er ook een voorjaarsdip?De najaarsdip kennen we allemaal wel, maar steeds meer mensen denken last te hebben van een zogenaamde voorjaarsdip. Het…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Evelyn De Morgan, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Alexithymie
  • http://www.grabbits.nl/artikel/cadd_ofwel_het_cassandra_effect_het_verborgen_leed_van_emotioneel_gemis
  • http://www.autismeworks.nl/het-cassandra-effect/
  • http://autismewoerden.nl/cassandra-effect-bij-aic-utrecht/
Reacties

Sylvie, 07-05-2015
Hetgeen Gerda schrijft zegt voor mijn relatie alles. Na zes jaar te hebben volgehouden lijkt er nu een einde aan onze relatie te zijn gekomen. Ik heb de man doodgraag gezien maar hij geeft op… zonder meer. Die voert geen strijd, legt er zich gewoon bij neer. En als ik dan volslagen eenzaam en verontwaardigd achterblijf… dan heeft hij geen idee waarover ik het heb want… we waren toch overeengekomen dat het gedaan was? Geen lief woord, geen ik mis je, geen ik wil je niet kwijt, geen traan, . niks! Ik zond hem via een link het liedje : "Say something", dat erg goed verwoord wat ik voel… Geen reactie. Dus… Over en out, waarschijnlijk? Daar sta ik dan, met alle liefde van de wereld. Dubbel plezier… :( Reactie infoteur, 16-05-2015
Inderdaad verschrikkelijk als je dit tot je door laat dringen. Het lijkt wel of hij nooit van je gehouden heeft. Waarschijnlijk of misschien is dit wel zo geweest, maar het komt er duidelijk niet uit. Wat moet jij jezelf eenzaam voelen!
Helaas gebeurt dit heel veel. Een relatie met een autistisch iemand is doorgaans heel moeilijk, ben zelf 20 jaar met een autist getrouwd geweest… (ben zelf overigens ook autistisch, dus ik vrees dat wij elkaar het nodige hebben aangedaan).
Heel veel sterkte in ieder geval… Weet niet goed wat ik moet zeggen. Wat moet jij je machteloos voelen…

Gerda Kensen, 20-04-2015
Het klopt precies! Nooit geweten dat hier een naam voor is. Alles is herkenbaar. Vooral emotionele verwaarlozing, geen wederkerigheid, geen gedeelde emoties, een kille koude relatie, je nooit begrepen voelen, emotionele afstand, lichamelijke afstand, kleine en grote ruzies, er altijd alleen voor staan, alles onder woorden moeten brengen en dan nog niet begrepen worden, het hoopvolle begin wordt een slechte relatie, eenzame bittere tranen huilen, met als gevolg ernstige depressies, laag zelfbeeld, weg willen, etc. Een autistische relatie is meestal niet vol te houden. Je komt te veel te kort op te veel momenten. En ruzie maken of praten helpt niet. Je wordt intens verdrietig en gefrustreerd. En de buitenwereld snapt niks. Zelfs je familie of kinderen kunnen je in de steek laten uit onbegrip of boosheid of partijdigheid. Dramas. Gevolg gebroken gezinnen gebroken dromen gebroken harten niet zelden veel haat en bitterheid en wrok. Ook lichamelijke klachten kunnen een gevolg zijn van een slechte relatie. Je voelt je een uitgeknepen dweil, moedeloos, machteloos, gepijnigd, uitgeblust, uitgestreden. Om je zelf te redden lijkt weggaan het beste. Therapie levert vaak niks op. De eenzaamheid blijft. Sterkte aan alle lotgenoten. Reactie infoteur, 23-04-2015
Hallo Gerda,
Je hebt het inderdaad goed omschreven. Ik heb het zelf ook niet volgehouden, maar bij ons was het nog ingewikkelder, daar wij beiden autistisch zijn (dus ik heb hem net zo goed het Cassandra effect bezorgd).
Wil er hier niet te ver op in gaan, daar iedereen alles kan lezen. Maar het is een eenzaam probleem en ik voel me getroffen door jouw verhaal, juist omdat mensen in zo'n situatie zo weinig begrip krijgen van een buitenwereld, die alleen maar de buitenkant ziet. Ben momenteel bezig met een drieluik over het Cassandra effect waarin meerdere kanten belicht worden. Zit alleen nogal krap in mijn tijd, waardoor er wel wat tijd tussen zit, voordat de hele special klaar zal zijn.
Groetjes en sterkte… bedankt voor je reactie

Mar, 08-04-2015
… herkenning…
waar vind je die forums? Reactie infoteur, 18-04-2015
Hallo Mar,
Eerlijk gezegd weet ik dat niet precies. Ik ben zelf autistisch, dus ik heb, nadat ik zelf net de diagnose heb gekregen, wel een tijdje op een paar autismefora gezeten. Ook omdat mijn dochter autistisch bleek te zijn en ik er een tijd lang behoefte aan had, met andere ouders van gedachten te wisselen.

Waar de HSP-fora zitten, weet ik niet, maar vaak kom je met googlen een heel eind. Zo ben ik destijds ook aan die autismeforums gekomen.

Hopelijk lukt het zo.
Groetjes en succes,
Sigrid

Sigrid1968 (74 artikelen)
Laatste update: 27-04-2016
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Psychologie
Bronnen en referenties: 5
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.