Tem je geest (Sane New World), Ruby Wax

Ruby Wax, geboren Ruby Wachs (Evanston, 19 april 1953), werd in de Verenigde Staten geboren als dochter van joodse ouders. Zij emigreerde in 1977 naar het Verenigd Koninkrijk en werd bekend als comédienne, interviewster en medeschrijfster van de comedyserie Absolutely Fabulous. In Nederland kennen we haar van de programmaserie Ruby goes Dutch, waarin ze bij bekende Nederlanders op bezoek gaat en van haar optreden in College Tour. Ruby maakte een opmerkelijke carrièreswitch door haar tv-leven aan de wilgen te hangen en een masters degree in Mindfulness-based Cognitive Therapy aan de universiteit van Oxford te halen. Haar boek 'Sane New World (Tem je geest)' gaat hierover.

Wie is Ruby Wax?

Ruby Wax werd in 1953 geboren als dochter van joodse ouders. Haar ouders vluchtten in 1939 uit Oostenrijk vanwege de nazidreiging. Haar vader werd rijk als worstfabrikant. Haar moeder was accountant. Ruby groeide op in Evanston, Illinois. Zij studeerde psychologie aan de universiteit van Berkeley. Haar jeugd was naar eigen zeggen moeilijk. Zij wijt dat vooral aan de manier waarop zij door haar ouders, die zelf gestoord waren door - vermoedelijk - hun vlucht uit Europa naar de VS, is opgevoed. Al sinds haar tienerjaren lijdt Ruby aan depressies die volgens haar veroorzaakt worden door haar genetische aanleg in combinatie met haar opvoeding.

In 1977 emigreerde Wax naar het Verenigd Koninkrijk. Hier studeerde zij aan de Royal Scottish Academy of Music and Drama. Zij begon haar carrière als actrice en werd vervolgens comédienne. Zij werd een beroemde tv-persoonlijkheid. Vooral haar interviews, waaronder die met Madonna en Pamela Anderson, trokken veel kijkers.

Na 25 jaar vond Ruby het mooi geweest en besloot ze haar tv-carrière om te ruilen voor een studie in Oxford. Zij haalde daar haar master in Mindfulness-based Cognitive Therapy en schreef er een boek over: 'Sane New World'. In de Nederlandse vertaling heet dit boek 'Tem je geest'. Ruby vertelt hierin niet alleen openhartig over haar eigen depressies, maar laat ook op een toegankelijke manier zien wat mindfulness kan betekenen voor mensen die een psychische aandoening hebben en vooral wat mindfulness voor haar betekent.

Wat is op aandachtgerichte cognitieve therapie (Mindfulness-based cognitive theraphy)?

Mensen met een depressie denken vaak heel erg veel na over hun klachten, hoe ze daaraan gekomen zijn en wat de gevolgen ervan zijn. Met cognitieve therapie worden deze mensen bewust gemaakt van hun gedachten. Er wordt ze duidelijk gemaakt dat zij niet somber of angstig worden van een bepaalde situatie of gebeurtenis maar van hun denken daarover.

Met mindfulness wordt bedoeld de niet oordelende manier van in het hier en nu zijn. Het gaat er hierbij om je in het hier en nu te bevinden zonder daar allerlei opvattingen over te hebben. Het gaat er niet om hoe je je voelt of welke gedachten door je hoofd gaan. Je neemt die gevoelens en gedachten waar en vormt je er geen oordeel over. Mindfulness is gebaseerd op een oude boeddhistische meditatietechniek. Jon Kabat- Zinn is de moderne grondlegger van de leer van mindfulness. Hij paste die in de jaren tachtig toe bij mensen met chronische lichamelijke klachten of angstklachten.

Inmiddels wordt mindfulness ook vaak toegepast bij depressieve patiënten. Uit onafhankelijke onderzoeken is gebleken dat aandachtgerichte cognitieve therapie terugval kan voorkomen bij mensen die in het verleden al meerdere keren een depressie hebben gehad.

Tem je geest

Ruby Wax heeft zich beziggehouden met een studie van het menselijke brein. Zij legt in haar boek uit hoe het brein werkt. Dat is een vrij technisch verhaal. Het komt erop neer dat ons brein er niet voor gemaakt is om te leven in de 21e eeuw met al zijn prikkels. We weten wat er aan de andere kant van de wereld gebeurt. Dat is helemaal niet nodig. Ons brein is ooit gemaakt voor het primitieve leven dat mensen duizenden jaren geleden leefden. Een belangrijke rol daarin speelde de mogelijkheid om te reageren op gevaar. Als er een beer in de buurt was gebeurde er het een en ander in het brein om het gevaar te ontvluchten of de strijd aan te gaan. Er gaat adrenaline en cortisol (hormonen, chemische stoffen in het lichaam) door het brein waardoor de mens gealarmeerd wordt en op de juiste manier kan reageren op gevaar.

In de 21e eeuw krijgt het brein zoveel prikkels dat het alarm continu aanslaat. Dat zorgt ervoor dat we in een constante staat van paraatheid verkeren. Om er nu voor te zorgen dat het alarm weer uitgaat en we weer rustig worden kunnen we mindfulness toepassen. Met enige training lukt het ons om de aandacht te richten op bijvoorbeeld onze zintuigen. We kunnen ons concentreren op geluid of op een beweging. Ruby Wax vertelt zelf dat ze, als ze op het podium staat, met haar aandacht naar haar voeten gaat om haar stress te reguleren. Een andere bekende methode is concentreren op de eigen ademhaling. Het komt er allemaal op neer het brein tot rust te brengen door de aandacht te verleggen. Het brein kan namelijk niet multitasken. Men heeft of aandacht voor het een of voor het ander. Het is net als de versnellingsbak van een auto. Het is onmogelijk om tegelijk in de tweede en in de derde versnelling te rijden.

Zo wordt de adrenaline- en cortisolstoot, simpel gezegd, geneutraliseerd en ontstaat er ruimte voor een rustige reactie. Dit kan ervoor zorgen dat mensen die gevoelig zijn voor een depressie rustiger op stresserende gebeurtenissen reageren waarmee voorkomen kan worden dat ze in een negatieve spiraal raken die leidt tot een nieuwe depressieve episode. Er kan zich hierdoor ander gedrag vormen en een nieuwe manier van denken. Het brein is geen vaste substantie, maar eerder een soort klei. Er kunnen zich nieuwe paden vormen, nieuwe structuren vormen, die maken dat er gezondere gedachten en gedrag worden aangemaakt.

Ruby Wax is als ervaringsdeskundige en professional groot voorstander van deze techniek. Wie zich niet kan zetten tot mindfulness kan ook gebruik maken van een techniek als yoga of tai chi, als de aandacht maar wordt gericht op iets anders dan stresserende factoren.

In het boek 'Tem je geest' beschrijft Ruby Wax op een grappige manier wat mensen met een psychische stoornis kunnen doen om niet af te glijden. Zij promoot haar boek en filosofie via zogenaamde TED-talks op YouTube, via optredens in theaters en via tv-programma's. Daarnaast plaatst zij berichten op Facebook en Twitter. Het boek is interessant voor iedereen die meer wil weten over de werking van het menselijk brein en in het bijzonder voor diegenen die willen weten hoe depressies ontstaan en afgewend kunnen worden.

Ruby-Wax-quotes

• 'Een op de vijf mensen heeft roos. Een op de vier mensen heeft een psychische aandoening. Ik heb beide.'
• 'Het ergste dat je kan zeggen is "kop op, niet bij de pakken neerzitten".'
• 'We hebben de bandbreedte voor de 21e eeuw niet, Degenen die zeggen dat het goed met ze gaat zijn de krankzinnigen en de leugenaars.'

Lees verder

• Depressie: wat is eraan te doen? Zes tips tegen depressie
• Moeten maakt gek: boek over RET (rationeel emotieve therapie
• Niet durven toch doen, zelfhulpboek bij angst