Blue Monday: adviezen van de psycholoog

Blue Monday, het is een trending topic elk jaar rond 20 januari. Maar er zijn meer dagen waarop een sombere bui mogelijk is. Psycholoog Jean-Pierre van de Ven van het Fonds Psychische gezondheid geeft een toelichting. Het Fonds voorziet ons van drie adviezen. En recente therapeutische inzichten stellen ons verder gerust: je soms even somber voelen is veel menselijker dan altijd even blij en vrolijk zijn. Dus af en toe kun je er gewoon in berusten. Hij wordt steeds vaker genoemd in het nieuws, al hadden we er jaren geleden nooit van gehoord: de 'Blue Monday.' Dé dag van het jaar waarop we met ons allen het meest neerslachtig of zelfs gedeprimeerd zouden zijn. Let wel: de term is 'gedeprimeerd, 'dus niet 'depressief'. Daar zit een verschil in. Het een is een tijdelijke ervaring waarbij negatieve gevoelens en gedachten het zo'n beetje winnen van positieve gevoelens en gedachten. Het andere, dus depressie, is een langdurige periode waarin negatieve gevoelens en gedachten het welhaast onmogelijk maken om de zin of fleur van het leven te zien.

Blue Monday: Niet alleen 20 januari

'Blue Monday' valt op 20 januari. De reden om deze dag te verkiezen tot meest deprimerend, is meervoudig. Ten eerste is er geen sprake meer van naderbij komende feestdagen om naar uit te zien. Ten tweede worden de maanden januari en februari door velen ervaren als kleurloos: er gebeurt niet zo veel. Buiten is het kil. De zomer is nooit zo ver weg als nu. De glans van een nieuw jaar, een nieuw leven is er ook wel af. Goede voornemens zijn immers waarschijnlijk gesneuveld of hebben niet geleid tot dat fonkelnieuwe leven waarop we stiekem hoopten. Dat zijn op zich legitieme redenen. Maar het neemt niet weg dat er alweer vraagtekens worden gezet bij de keiharde feiten achter Blue Monday. Blue Monday is een flexibel fenomeen, horen we nu. Deprimerende individuele omstandigheden hebben minstens zo veel invloed als 'standaard' omstandigheden in januari. En, ook belangrijk: lang niet iedereen vindt feestdagen leuk, of houdt van de zomer. Kortom: de 'blues' kunnen op diverse momenten toeslaan. Wat we ons hier dus liever afvragen, samen met het Fonds Psychische Gezondheid, is: hoe gaan we om met zo'n vervelende dip?

Fonds Psychische Gezondheid: serieus nemen, maar niet té serieus

Jean-Pierre van de Ven is psycholoog bij het Fonds Psychische Gezondheid. Dit fonds spant zich in om ernstige psychische aandoeningen zoals depressie, bespreekbaar te maken en mensen te helpen. Hij moedigt ons allereerst aan om de Blue Monday niet te verwarren met een depressie. Maar tegelijkertijd is het belangrijk om somberheid te erkennen en te bekijken, of de sombere gevoelens niet de overhand gaan krijgen in tijd en ervaring. Somberheid komt veel voor, en is dus gewoon een deel van ons menszijn. Het leven is niet altijd 'rozengeur en maneschijn', hoe graag opgewekte zelfhulpgoeroes ons ook van het tegendeel willen overtuigen. Maar anderzijds kan gedeprimeerdheid wel een voorbode zijn van depressie. Van de Ven: “Blue Monday moeten we niet té serieus nemen, de sombere gevoelens die mensen kunnen hebben wél. Langdurige sombere klachten hangen helaas niet af van één bijzondere dag in het jaar en daarom is het belangrijk een depressie bijtijds te signaleren en te behandelen”.

Wat te doen bij sombere gevoelens? Drie tips van het Fonds Psychische gezondheid

• Doe plezierige dingen. Dat wil zeggen: maak een 'plezierlijstje' met dingen die een goed gevoel opleveren. Maak het steeds langer. Houd het wel haalbaar, en specifiek. Het punt 'Op de Malediven zonnen' is niet zo geschikt, 'vriendin Monique bellen en het tien minuten over fijne dingen hebben' wel.
• Weet wat je wilt. Gebruik daarbij het plezierlijstje als ruggensteun, maar ook levenservaringen. De 'grote vragen' die je jezelf hierbij indirect stelt zijn eigenlijk: wie ben ik? Wat wil ik? Dit is geen makkelijk punt om uit te vissen, maar ook de weg erheen kan stimulerend en prettig zijn. Wandel en mijmer erover. Filosofeer met familie of vrienden. En ook hier geldt: zet kleine stapjes naar het grotere doel. Elke dag een halve pagina van een roman schrijven, is na een jaar... een boekwerk.
• Maak contact. Mensen die elkaar zien en gezien worden, voelen vaak meer zin in het leven. Dat hoeft niet groots te zijn. Een glimlach in de supermarkt of de buren gedag zeggen, is al heel wat. Of ga een uurtje koffie schenken in het buurthuis. Buiten jezelf stappen geeft voldoening, net als het gevoel iets te betekenen.

Tot slot: soms mag je je somberheid best even accepteren

Acceptance and Commitment Therapy hoort tot de zogenaamde derde generatie therapievormen. Een belangrijk inzicht uit deze therapievorm is, dat we mens zijn en dat het normaal is om je niet altijd blij en opgewekt te voelen. Deze inzichten geven een interessante vorm van tegengas tegen het idee uit tweede generatie therapievormen, namelijk dat psychisch welbevinden 'de' standaard is. Door te werken aan acceptatie van onze minder positieve gedachten en gevoelens, terwijl we tegelijkertijd tóch inzet ofwel 'commitment' schenken aan onze levensdoelen, kunnen we meer thuis raken in onszelf. Negatieve gevoelens kunnen dan langzamerhand wegebben, is het idee, ofwel harmonieuzer komen en gaan. Dit gebeurt juist omdat we niet meer zo krampachtig proberen om ons ondanks alles snel weer blij en positief te voelen.