De slachtofferrol

Veel mensen staan er niet eens bij stil en de oorzaken waarom mensen in de “slachtofferrol” belanden zijn divers, maar er zijn genoeg mensen die er gebruik van maken. Vaak niet eens beseffend wat ze doen en is deze “rol” zo gegroeid. Behalve dat de omgeving zich er aan kan irriteren en het frustrerend kan zijn, kan dit een relatie op het spel zetten. Daarnaast ligt er de vraag of je iemand überhaupt kunt helpen.

Hoe herken je het?

”Ja, maar…”

Als iemand zegt dat hij/zij niet naar je toe kan komen omdat je bijvoorbeeld vogels hebt en hij/zij hier allergisch voor is, kan dit heel legitiem zijn. Echter, als die persoon ook aanhaalt dat hij/zij geen auto heeft en daarom niet kan komen en ook nog dat hij/zij de hectiek met jonge kinderen in huis niet aan kan, zou je na kunnen gaan denken of het om iets anders gaat. Misschien dat iemand gewoon liever niet komt en smoezen bij elkaar zoekt, om onder de afspraak uit te komen.
Maar als die persoon bijvoorbeeld ook niet kan zwemmen, omdat iemand hem/haar in de jeugd in het zwembad gegooid heeft of geen vis kan eten, omdat er ooit in een stukje vis een graatje gezeten heeft, dan is de kans dat het iemand is die zich achter de slachtofferrol verschuilt groot.

Wat is het?

Enerzijds is het een vorm van aandacht, maar belangrijker nog je wijst andere mensen of omstandigheden aan die de oorzaak zijn van je negatief gevoel of gedachten. Hierbij is het belangrijkste aspect dat je geen verantwoording neemt voor je eigen leven, bovendien verlamt het de persoon.

Extra vervelend aan de slachtofferrol is het gegeven dat het soms verslavend kan werken. Dit heeft te maken met de eerder genoemde aspect rond aandacht en hun rol maakt hen tot wie ze zijn. Wat is hun toegevoegde waarde als er niets te klagen valt … of met andere woorden, ze ontlenen er een stuk identiteit aan.

Frustrerend voor de omgeving

Het kan relaties op de proef stellen en als je als kind met een dergelijke ouder bent opgegroeid, kan het zijn dat het als vanzelf gaat of je het geaccepteerd hebt of het zelfs niet eens meer hoort. Maar als datzelfde kind een partner krijgt die er plots veelvuldig mee geconfronteerd wordt, kan dit zelfs verschillende relaties op het spel zetten.
Maar ook mensen in de omgeving, het sociaal leven, de werkkring … als je altijd een “ja, maar…” hoort, ontgaat het mensen aan lust om samen iets te ondernemen, er op uit te gaan. Soms gaat het zover dat door de omgeving de redenen gekscherend al zelf ingevuld worden.

Kan je er wat aan doen?

Zelf oppakken

Er wordt betwist dat je zelf uit je slachtofferrol kunt stappen, maar de voorstanders benoemen het aspect dat je het kunt leren her- en erkennen. Als je zover bent, is er een weg terug.
Begin met de tijd voor jezelf te nemen en jezelf als het ware vanuit de derde persoon te bekijken. Niet oordelen over jezelf, maar wel nadrukkelijk kijken hoe je omgaat met situaties. Bekijk goed wat je doet, hoe je handelt, wat je zegt etc. Behalve dat dit vanuit jezelf komt en er een reden onderligt, is het belangrijk om naar die reden te zoeken. De “waarheid” boven water halen kan je helpen door jezelf af te vragen of dit echt zo is en daar direct achteraan jezelf voorhouden dat die reden dan slechts een gegeven is. Misschien is het ook echt wel zo, maar dat gegeven kan je niet veranderen. Hoe jij er naar handelt wel. Het kan je, als je dit in verschillende situaties toepast, langzaam helpen in te zien dat je wel degelijk invloed hebt op je eigen leven. Die verantwoordelijkheid is niet altijd even zwaar, want als je linksaf wilt buigen, dan kan je dat zomaar doen. Als je nee zegt, omdat je iets niet wilt doen, dan kan dit zomaar.
Er zijn ook in het alternatieve circuit methodes te helpen een oorzaak boven tafel te halen. Voor sommige mensen is het de moeite waard, dit te proberen.

Er is maar een voorwaarde … je moet het echt willen. Je houdt immers jezelf alleen maar voor de gek, als je doet alsof je aan de slag gaat, maar je die slachtofferrol als een warme deken omgeslagen hebt en het toch wel gemakkelijk is geen verantwoording te nemen.

De omgeving

Het is voor de omgeving niet altijd even gemakkelijk om iets voor iemand die in de slachtofferrol zit, te doen. Er tegenin gaan, werkt in ieder geval niet. Je kunt ook niet sturen in het de persoon in te laten zien dan het anders opgepakt kan worden, dat het anders ligt etc. Het enige wat je eigenlijk kunt doen is in positieve zin proberen invloed uit te oefenen. Als je de houding aanneemt dat je het erg vindt dat iemand bijvoorbeeld iets niet kan en je vraagt wat je kunt doen om te helpen, loop je eerder de kans dat de betreffende persoon er in mee gaat. Zeker als je alle aspecten zo oppakt. De kans dat je de man of vrouw in de slachtofferrol aan het denken zet, is op deze wijze het grootst.

Wel is het belangrijk dat als je het vanuit de positieve kant bekijkt dit oprecht moet aanvoelen. Je eigen ego even opzij zetten (zeker als je qua type mens het tegenovergestelde bent) en met een open vizier de man of vrouw in kwestie tegemoet treden. Er zal ongetwijfeld in je achterhoofd rondzingen dat het toch wel niet zal werken, maar probeer dit zoveel als mogelijk uit te bannen. Daarnaast is volhouden van belang, want niemand in de slachtofferrol stapt er zomaar uit. Dit is meestal te beangstigend.

Tot slot

Je kunt niet in iemands hoofd kijken en weet dus nooit wat de reden is dat iemand in een slachtofferrol terecht is gekomen. De persoon in kwestie weet het vaak niet eens. Het kost tijd om te kijken of er verandering in kan komen. Garanties worden niet gegeven … maar dat geldt voor alles in het leven.