Waarom liegen mensen?

Zowel kinderen als volwassenen liegen met regelmaat. Gemiddeld liegen we 10 keer per week. De reden is vaak voor eigen gewin of om je beter voor te doen dan je bent. Kinderen liegen vaak nog niet bewust maar leren wel met leugens om te gaan. De waarheid mag er niet om liegen: er wordt het vaakst over het salaris gelogen.

Mensen liegen, dat is een feit

Dat mensen liegen staat als een paal boven water. Mensen die zeggen nooit gelogen te hebben, liegen ook. Iedereen liegt wel eens, hoe kleine de leugen ook is. Soms herkennen we zelf niet eens de eigen leugen. Ruim 80 procent van de mensen liegt tegen zijn of haar gesprekspartner. Dit is niet altijd bewust en we zien het ook niet altijd als liegen.

Liegen is ons niet vreemd: de meeste dieren liegen namelijk ook. Niet met woorden, maar wel met daden. De volgende voorbeelden laten zien hoe goed dieren zijn in liegen:

• De dagpauwoog (vlinder) heeft ogen op zijn vleugels. Wanneer een vogel hem wil aanvallen, opent de vlinder haar vleugels. De vogel denkt met een groot dier te maken hebben en vliegt van schrik weg.
• Een boerenzwaluw mannetje dat een vrouwtje heeft bevrucht, schreeuwt het uit dat er gevaar is. Andere mannetjes gaan direct op de vlucht. Hiermee voorkomt het mannetje dat andere mannetjes zijn vrouwtje afpakken.

Er zijn nog veel meer voorbeelden te noemen, maar duidelijk is dat dieren liegen voor hun eigen gewin. Dit kan voedsel zijn, een partner of een territorium. Dieren liegen niet bewust om te willen liegen.

Waarom liegen mensen dan wel bewust?

De mens wordt niet geboren als leugenaar, en de meeste mensen zullen ook niet bewust een leugenaar willen worden. Als klein kind leert een kind liegen voor zijn eigen gewin. Tot de leeftijd van ongeveer drie jaar liegen kinderen nog niet bewust. Als ze toch liegen, is het uit onwetendheid. Rond de leeftijd van drie jaar veranderd dit proces. Een peuter die een snoepje vraagt wat wordt geweigerd, zal vaak proberen toch het snoepje te pakken. Wanneer moeder vraagt of hij toch een snoepje heeft gepakt zal hij soms per ongeluk nee antwoorden in plaats van ja. Het gevolg is dat moeder er verder niet op ingaat. Peuter heeft geleerd dat liegen dus als gevolg heeft dat er geen straf dreigt. Later liegen kinderen juist om straf te ontlopen. Kinderen zijn nog niet bezig met liegen om zich beter voor te doen, zoals volwassenen wel vaak doen. Naarmate een kind ouder wordt, leert het duidelijk onderschid maken tussen waarheid en leugen.

Waarover liegen volwassenen?

Volwassenen liegen ten eerste net als kinderen om straf te ontlopen. Een winkeldief zal in de meeste gevallen niet toegeven iets gestoken te hebben. Een medewerker die op kosten van de baas met zijn buitenlandse familie belt zal dit ook niet toegeven. We willen de gevolgen van onze daden niet onder ogen komen, omdat we ons bewust zijn van datgene wat we fout doen.

Liegen gebeurt ook vooral voor eigen gewin of om je beter voor te doen dan je bent, voor de status dus. Het meest wordt er wel gelogen over het salaris dat iemand verdiend. Niemand wil toegeven dat hij of zijn minder verdiend dan de collega, buurman of vriend. Maar verdien je wel minder dan je gesprekspartner? Want deze kan net zo hard liegen. Tijdens een sollicitatie wordt er vaak gelogen over hobby's, werkervaring, opleiding en het vorige salaris. Allemaal om die felbegeerde baan te krijgen én er meer winst uit te kunnen halen. Ook wordt er vaak over de leeftijd gelogen, vooral vrouwen doen dit vaker dan mannen.

In de laatste plaats liegen we om iemand niet te kwetsen. Wanneer iedereen de waarheid zou zeggen, zou de wereld keihard zijn. We liegen over iemands nieuwe kapsel (moooooi! terwijl het vreselijk is) of over iemands leeftijd (je ziet er echt nog jong uit, terwijl die persoon gewoon tien jaar ouder eruit ziet). Dit soort liegen is niet altijd erg: in de meeste gevallen voelt de ander zich groeien in het zelfvertrouwen. Maar het kan ook een andere kant opgaan: bijvoorbeeld liegen dat iemand niet uit zijn mond stinkt terwijl de geur eigenlijk niet te harden is. In dit geval denkt de gesprekspartner dat hij of zij helemaal geen mondgeur heeft, maar wordt ondertussen wel door een ieder op afstand gehouden. Wees in dit geval liever eerlijk zodat de persoon aan zijn mondgeur kan werken.

Een leugen om bestwil

Liegen tegen kinderen is niet altijd even leuk maar soms wel noodzakelijk. Een kleuter dat met een tekening thuiskomt vol met kriebels, gaan we uiteraard niet afkraken. We liegen dan ook door te zeggen dat het een prachtig kunstwerk is geworden. Alleen door deze leugen groeit het kind in zijn zelfvertrouwen en zal het steeds beter leren tekenen. Maar lieg niet over ernstige zaken of bewust tegen het kind. De ouders hebben een voorbeeldfunctie voor hun kind. Een leugen om bestwil mag dus best, als het maar een grondige reden heeft.