Waarom hebben sommige mensen vliegangst?

Waarom heeft iemand vliegangst? Wat is de oorzaak van het feit dat hij in geen vliegtuig durft te stappen of bibberend van de zenuwen op zijn stoel plaatsneemt? De psychoanalyse zoekt al een tijdje naar verklaringen. Freud was de eerste die er aandacht aan besteedde en een theorie ontwikkelde.

Icarus

De mythe van Icarus is een van die verhalen die aan de basis liggen van onze opvattingen over vliegen. Samen met zijn vader Daedalus vervaardigde hij vleugels van hout en vogelveren die aan elkaar gelijmd waren met was. Terwijl zijn vader de vlucht zonder kleerscheuren doorkwam, ging Icarus ondanks de waarschuwingen van zijn vader echter zo hoog vliegen dat de was smolt door de zonnestralen en hij neerstortte.

Deze mythe wordt gezien als het verlangen van de mens om te vliegen en Icarus zou dan als symbool van de mensheid de eerste poging daartoe ondernomen hebben.Vliegen wordt evenwel beschouwd als iets niet eigen aan de mens. Als hij toch pogingen onderneemt om dat te doen, daagt hij als het ware God of de goden uit. De mislukking zou dan onvermijdelijk zijn daar de mens er nooit in kan slagen om de status van God te verwerven.

Sigmund Freud

In de psychoanalyse heeft men een aantal verklaringen trachten te zoeken voor vliegangst. Sigmund Freud bijvoorbeeld spreekt erover, maar hij gebruikt daarvoor de droom. Volgens Freud zou de wens van de mens om te vliegen zijn oorsprong vinden in de ‘vliegspelletjes‘ die men als kind heeft gespeeld. Zo heeft iedereen wel eens meegemaakt dat hij door zijn vader werd opgetild, hij je deed ‘zweven‘ in de lucht en dat hij vervolgens deed alsof je ging vallen.

Freud verbond de symbolen die in dromen voorkomen met seksualiteit. De herinnering aan die vliegspelletjes zou de mensen opwinden net zoals bij het vrijen. Moderne psychoanalysten menen dan ook dat die opwinding evenzeer plaatsgrijpt tijdens het vliegen. Wie vliegangst heeft zou dan ook ‘vrijangst‘ hebben, twee angsten die in de kindertijd zouden zijn ontstaan.

Scheiding

Sommige psychoanalysten zien vliegen als de aarde verlaten, een soort van scheiding. Net zoals je afscheid neemt van familie en vrienden als je op reis gaat. Die scheiding zou voor sommige mensen aan de basis kunnen liggen van vliegangst. Ook deze interpretatie zou te maken hebben met de kindertijd, toen het kind voor de eerste keer van de moeder werd gescheiden toen het de wereld wilde verkennen. Afhankelijk van de reactie van de moeder blijft dat bij het kind dan als een positieve of negatieve ervaring voortleven.

De verschuiving

Een ander theorie steunt op de ‘verschuiving’. Het komt erop neer dat men eigenlijk zijn angst voor iets specifieks verschuift naar iets anders wat in oorsprong niets te maken heeft met de basisangst. Freud geeft als voorbeeld het jongetje Hans die bang is voor zijn vader, maar dat verschuift naar paarden die hem zouden willen bijten. Bij vliegangst zou iets gelijkaardigs zich voordoen, zodat de persoon in kwestie eigenlijk bang is voor iets wat helemaal niets met vliegen te maken heeft.
Buiten de psychoanalytische verklaringen zijn er ook medische verklaringen. Die kun je hier lezen.