Tunnelvisie beperkt: erg overtuigd van je eigen mening

Als je last van tunnelvisie hebt (hierbij bedoelen we niet de ziekte), dan kan het je beperken. Een nadrukkelijke overtuiging hoeft helemaal niet juist te zijn. Het woord ‘tunnelvisie’ zegt eigenlijk al voldoende, het gaat hier om een nogal bekrompen visie. De reikwijdte komt meestal niet verder dan het eigen aandachtsveld en meningen, aanwijzingen of argumenten van buitenaf komen niet aan. Hoe kan tunnelvisie je stagneren in je functioneren, hoe kan je er verandering in aanbrengen én hoe kan de omgeving er het beste mee omgaan? Vragen die legitiem zijn als iemand last heeft van tunnelvisie.

Wat is het exact?

De online woordenboeken zeggen er het volgende over:

• “Visie waarbij slechts op één variabele wordt gelet.”
• “Onwil of onkunde om in het proces van meningsvorming ook op andere invalshoeken te letten dan wel het blikveld te verbreden.”
• “Een beperkte kijk ergens op hebben.”
• “Het zich concentreren op slechts een of enkele doelstellingen, zonder oog te hebben voor belangen en effecten die ook nagestreefd moeten worden.”
• “Alle informatie beoordelen vanuit een bepaalde hypothese, waardoor andere aanwijzingen over het hoofd worden gezien.”

Waar het op neerkomt is dat je blik zo nauw is (alsof je in een tunnel staat) en je maar een beperkt blikveld* hebt. Het gevolg hiervan is dat je niet naar alle aspecten van iets kunt kijken. In het verlengde hiervan ligt dus het niet in staat zijn een juist oordeel of juiste richting te geven. In de basis schijnen de meeste mensen hier aanleg voor te hebben en wordt het eerder versterkt als je veel met gelijkgestemde mensen omgaat c.q. samenwerkt. Schrijver Erik Rassin heeft er een boekje over geschreven: "Waarom ik altijd gelijk heb".

* Een beperkt blikveld draagt in het verlengde hiervan ook vaak met zich mee dat het niet zozeer over ‘kunnen’ maar over ‘willen’ gaat; men is in de overtuiging van het eigen denken.

Tunnelvisie in de praktijk

Degene met tunnelvisie is de ‘gelijkhebber’, althans volgens eigen zeggen. Het is niet altijd eenvoudig om met deze man of vrouw het gesprek aan te gaan. Immers, de mening van die persoon is ook meteen dé waarheid en argumenten die in een andere richting kunnen wijzen, worden tenietgedaan of weggewoven.

De mens

Je kunt van nature een beperkte blik hebben en als je nooit gestimuleerd bent door je omgeving om verder te kijken en nieuwsgierig te zijn, dan is de kans groot dat je in die modus blijft hangen. Het kan ook aangeleerd zijn als gevolg van bijvoorbeeld een trauma of ziekte.

Verder zitten we van nature zo in elkaar dat we eerder bevestiging zoeken voor een eerder genomen besluit, dan dat we alles open gooien en in zijn geheel opnieuw een proces ingaan. Ditzelfde geldt voor levensovertuigingen. Als deze eenmaal gevormd zijn, lijken ze rotsvast te zitten. Alsof ze in het DNA verankerd zijn. Het wordt dus uitermate lastig deze ‘zekerheden’ weer los te laten en opnieuw een oordeel te gaan vormen.

Is het te voorkomen?

Echt voorkomen wordt lastig, maar je kunt het wel proberen in te perken. In zakelijk trajecten is het goed om mensen bij elkaar neer te zetten die elkaar aanvullen en niet degenen die dezelfde kwaliteiten hebben. Een goed team vult elkaar aan, maar is ook kritisch naar elkaar. Daarmee zal 'iemand die altijd gelijk heeft' eerder tegengas krijgen c.q. andere steekhoudende argumenten voorgelegd krijgen. In de privésfeer is het niet wezenlijk anders, alleen bepaal je het meer zelf en kan het eerder aanleiding zijn meer met gelijkgestemden om te gaan.

Hoe ga je ermee om?

Het is vaak lastig communiceren met iemand die last van tunnelvisie heeft, althans als er verschillende meningen om de hoek komen. Enkele voorbeelden hoe je zou kunnen handelen, te weten:

• Iemand met tunnelvisie is zo sterk als het gaat om het eigen denkbeeld, dat je deze man of vrouw ook met steekhoudende argumenten niet om krijgt. Wat kan werken, maar vaak ook nog met een strijd, zijn harde tastbare bewijzen. Je dwingt als het ware iemand verder te laten kijken dan hij/zij eigenlijk kan of wil.
• Voor sommige mensen geldt dat de situatie negeren, ook wel eens wil helpen. Het is dan wel zo dat je er zeker van moet zijn dat het geen verdere consequenties heeft. Zeker niet als je bijvoorbeeld samen ergens over moet beslissen.
• Tenslotte kan je er ook voor kiezen om hem/haar niet te confronteren met andere steekhoudende argumenten c.q. bewijs, maar het hem/haar aanreiken en je vervolgens terugtrekken. Het lezen/bestuderen kan - alsof iemand het zelf bedacht heeft - de gedachtegang doen veranderen. Niet zelden kost het volgen van een dergelijk traject meer tijd.

Voorbeelden

Voor wie tunnelvisie nog steeds niet duidelijk is enkele voorbeelden. Het gaat hier om mensen die behalve een mening vormen, ook niet los te wrikken zijn van deze mening. Verder hebben ze – om wat voor reden dan ook – niet alle aspecten van een onderwerp in beeld, hoewel men niet zelden aangeeft dat alles wel in beeld is.

• Als we naar de actualiteit kijken en bijvoorbeeld de vele asielzoekers ter hand nemen, dan hebben de meeste mensen snel hun oordeel gevormd. Sneller dan de argumenten gestaafd worden. De meningen zijn veelal gebaseerd op wat voor- of tegenstanders aan (bekende) argumenten in de media aangeven.
• De mening is vaak snel gevormd over wat een geloof concreet volgens het geschrift zegt. Toch blijkt uit navraag dat veel mensen niet de moeite nemen om naar deskundigen te luisteren of een geschrift lezen.
• In de rechtspraak is tunnelvisie nog wel eens een verwijt. Het politieapparaat en de officier van justitie kunnen, blind voor alle overige signalen, slechts recht vooruit handelen als ze iemand in het vizier hebben (ter beschuldiging van een strafbaar feit).

Tunnelvisie, de ziekte

Tunnelvisie als ziekte, ook wel ‘perifeer zichtverlies’ genoemd, is een aandoening waarbij de man of vrouw in kwestie moeite heeft met het zien van de objecten aan de buitenkant van het normale gezichtsveld. De blik van de man of vrouw in kwestie is dus alsof je in een tunnel loopt. Als je meer aan de randen van het normale gezichtsveld wilt ‘kijken’, dan moet je de focus verleggen naar die randen. Dan schuift je blik als het ware op en wordt dan het middelpunt.

In de praktijk is het ook een lastige aandoening, want je moet je continu draaien om alles te kunnen zien, wat iemand met een normaal zicht in één oogopslag ziet. De oorzaak kan heel divers zijn en varieert van een losgekomen netvlies tot alcoholmisbruik tot een beroerte.

Tot slot

Tunnelvisie is lastig en geldt voor verschillende situaties. Het is moeilijk iemand te overtuigen van het tegendeel of om hem of haar ook maar iets los te halen van de denkbeelden. Iemand die om wat voor reden dan ook tunnelvisie heeft, kan vaak alleen met tastbare bewijzen losgewrikt worden.

Het mag duidelijk zijn dat het uitsluitend zoeken naar bevestiging in bestaande denkbeelden, kan leiden tot allerlei problemen. Het herkennen en erkennen is bij deze mensen geen kleinigheid.