Non-lethal weapons

Een grote vrees voor de Amerikaanse Defensie bij de inval in Irak in 2003 was een strijd in stedelijk gebied, waar vele burgers onbedoeld slachtoffer kunnen worden van wapengeweld. De Amerikanen zagen dit probleem voor het eerst in 1993 toen in het kader van een VN-vredesmissie tijdens straatgevechten in Mogadishu behalve duizend Somaliërs ook 19 Amerikaanse soldaten om het leven kwamen. Het Pentagon gaf kort daarna het startsein om ‘non-lethal weapons’ te gaan ontwikkelen.

Wapens die mensen stoppen in plaats van te doden

De zogenaamde ‘non-lethal’ wapens zijn gedacht voor 'crowd management' en de presentatie is vaak vriendelijk, waardoor de politiek snel overstag gaat om in het kader van de binnenlandse veiligheid het gebruik door politie en leger toe te staan. Deze wapens kunnen echter wel levensgevaarlijk zijn, daar de NAVO definitie van dit type wapen dodelijke slachtoffers bij het gebruik van non-lethal weapons niet uitsluit. De medische verzorging van slachtoffers van niet dodelijke wapens vraagt bovendien bijzondere aandacht en daarvoor moeten militaire artsen en ook politieartsen getraind worden.

Waarom niet-dodelijke wapens?

De niet als dodelijk bedoelde wapens kunnen buitngewoon gevaarlijk zjin. Zo zijn bij de inzet van een als non-lethal weapon bedoeld bedwelmingsgas bij de bestorming van een door Tsjetsjeense rebellen bezet theater in Moskou in 2002 vele dodelijke slachtsoffers gevallen. Dit voorbeeld uit het verleden heeft duidelijk laten zien dat men fatale fouten maken bij het gebruik van niet dodende wapens. Het is nog steeds niet duidelijk welk bedwelmingsgas bij de bevrijdingsactie is gebruikt, maar men neemt aan dat het morfinederivaat fentanyl of etorfine is gebruikt. Fentanyl gebruikt de medische wereld frequent en er bestaat een effectief middel dat het effect wegneemt. Etorfine gebruiken dierenartsen om groot wild te narcotiseren.
Het door de Russische commando’s gebruikte middel, was blijkbaar zo geheim, dat het bekende tegenmiddel niet beschikbaar was bij de medische nazorg van de gegijzelden en de medici ook niet werden geïnformeerd.

Bedwelmende gassen niet altijd veilig

De afloop van het gebruik van het bedwelmende gas door de Russische overheid is bekend. Enerzijds was het middel zeer effectief daar de bedwelming zo snel ging, dat de zelfmoordcommando’s niet meer de kans kregen om hun omgehangen explosieven tot ontploffing te brengen. Anderzijds stierven na de bevrijdingsactie 128 gegijzelden, soms pas dagen later .
Bedwelmde gassen is één van de vele voorbeelden van niet-dodende wapens. Andere vormen zijn chemische stoffen, zoals kleefstoffen. Dat is te vergelijken met de Vapona strip voor vliegen. Er is een versie, het kleefplankje, voor knaagdieren en ook voor mensen bestaat een versie, dan wel bestaand uit klevend schuim, een kleefnet of als klevend tapijt. Ook dit kan gevaarlijk zijn en er moeten technieken worden ontwikkeld om mensen weer zonder al te veel huidschade uit hun kleefnet te kunnen bevrijden. De chemische kennis van de kleefpasta is noodzakelijk om de middelen te vinden om de geïmmobiliseerde tegenstander weer te bevrijden met beperking van letsels.

Superstinkbom om mensen op afstand te houden

Straling en gassen hebben vanuit militair strategisch standpunt de voorkeur als niet dodelijke wapens, omdat de medische nabehandeling dan beperkt kan blijven. Om mensenmassa’s bij een militaire actie op afstand te houden is de superstinkbom een aantrekkelijk niet-dodend wapen. In het Amerikaanse Monell Chemical Senses Center (Philadelphia) heeft men een vernevelbare stof ontwikkeld, die dusdanig stinkt dat men acuut gedesoriënteerd raakt een gaat braken. Vrijwilligers renden al na paar seconden gillend en schreeuwend weg na een snuifje van het nieuwe strijdgas.
Het proces speelt zich voornamelijk in de hersenen af en er is nog onvoldoende bewijs dat het een veilig wapen is voor de inzet bij mensenmassa’s.

Geluid als wapen

Desoriëntatie en braken kan men ook realiseren met extreem hoge geluidsdruk of ultrasoon geluid en met hallucinerende middelen. Dit lijkt veiliger dan de bedwelmende middelen, maar dat kan schijn zijn. Ook van het door de Nederlandse politie gebruikte Pava (pepper spray) is nog niet onomstotelijk bewezen dat het ongevaarlijk is. Ook van het al veel gebruikte traangas (CS) is dit nog niet bewezen voor mensen met longklachten. De ‘klinische studie’ van traangas van destijds bestond uit het testen van CS op slechts twee konijnen met bronchitis.