De Europese Constitutie en het Verdrag van Lissabon

Europese Integratie begon met de initiatieven van zes landen, maar in de jaren 90 en het begin van de twintigste eeuw, was het aantal lidstaten flink toegenomen. Dit was een van de redenen dat er telkens weer hervormingen nodig waren om de EU draaiende te houden. Problemen moesten verholpen worden en alles moest leiden tot grotere successen. Deze gedachten zorgden ervoor dat er uiteindelijk een Europese constitutie geschreven werd.

De Europese Conventie

Het idee voor een Europese constitutie kwam niet zomaar uit de lucht vallen. De vele verdragen die door de jaren heen ondertekend waren hadden weliswaar voor progressie gezorgd, maar ook voor onduidelijkheid voor de normale Europese burger. Constructies die bedacht waren, waren erg ingewikkeld en lang niet alles was volledig duidelijk gedefinieerd. Daarom werd er besloten dat er bepaalde dingen moesten veranderen. De EU moest efficiënter, democratischer en transparanter worden. Alles moest duidelijker en makkelijker worden en de manier om dat te bereiken werd gedacht, was via een grondwet. Dit alles werd besloten in de Europese conventie in 2002-2003 onder leiding van Valéry Giscard D’Estaing. Verder werd er tijdens de conventie een schets gemaakt van de grondwet.

De Europese Grondwet

Op 29 oktober 2004 werden de EU lidstaten het eens over de grondwet. Ze tekenden hem toen in Rome. Het enige dat het ingaan van de grondwet nog in de weg stond was het ratificatie proces in alle lidstaten. Het werd verwacht dat dit voor november 2006 gebeurd zou zijn. Echter, toen er in zowel Frankrijk als Nederland nee gezegd werd in een referendum met als onderwerp de grondwet, kon dit niet doorgaan. Maar wat hield de grondwet in?

• De Europese Raad werd een formeel instituut met een full-time president. Deze president zou verkozen worden voor een periode van 2.5 jaar met als taak de procedures te leiden en de EU te vertegenwoordigen naar buiten toe.
• De raad van ministers zou overgaan op Quality Majority Voting (QMV) hetgeen betekend dat 55% van de lidstaten waarin 65% van de Europese bevolking woonachtig is, de meerderheid is in stemmingen.
• Verder krijgt de raad van ministers een minister voor buitenlandse zaken. Dit omdat het verleden had laten zien dat deze hard nodig was in tijden van crisis.
• De Europese commissie zou een verkleind worden naar 15 leden.
• Verder werden bepaalde zaken vast gelegd in de grondwet zoals een solidariteitsclausule.

Waarom werd de grondwet afgewezen?

Nadat de grondwet door twee landen werd afgewezen in een referendum werd er gepoogd uit te vinden waarom dit het geval was. Uit onderzoek bleek dat de grootste redenen voor Nederlanders om tegen te stemmen waren:

• Te weinig kennis over de constitutie
• Het ontevreden zijn over de nationale regering.
• De angst soevereiniteit te verliezen.
• Angst voor het verliezen van banen aan buitenlanders.
• De ingewikkeldheid en de omvang van de constitutie.

Het verdrag van Lissabon

Toen het verdrag was afgewezen kwam de EU terecht in een periode van reflexie waarin bedacht werd wat er nu gedaan moest worden. Dit leidde uiteindelijk tot een herziening van de constitutie, het verdrag van Lissabon. In 2007 werd het verdrag getekend door de lidstaten en deze keer werd het verdrag uiteindelijk wel geratificeerd zodat het in werking ging op 1 januari 2009.

• Het verdrag past de voormalige verdragen aan zodat er nog maar twee verdragen zijn, namelijk het verdrag van de Europese Unie en het verdrag over het functioneren van de EU. Alleen Euratom blijft onafhankelijk bestaan.
• Alle symbolen en bewoording die het voorgaande idee op een grondwet lieten lijken werden verwijderd.
• De QMV plannen worden uitgesteld tot 2014.
• Het handvest van de grondrechten van de Europese Unie wordt opgenomen in het verdrag.
• Verder wordt er opgenomen dat de EU samen zal strijden tegen klimaatsveranderingen.
• De minister voor buitenlandse zaken wordt een vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken namens de EU.
• Het verdrag wordt fors ingekocht qua lengte.
• De Europese commissie wordt verkleint.

In andere woorden, het verdrag is grotendeels hetzelfde, de veranderingen zijn vooral oppervlakkig. Het betekend wel dat de pijler structuur van de EU niet meer bestaat en dat het nu als het ware een groot orgaan is met een klein orgaan er bij (Euratom). Dit wordt ook wel afgebeeld als een planeet met een maan die eromheen draait.