Drogredenen herkennen en weerleggen

Wat zijn drogredenen? Drogredenen zijn "fouten" die gemaakt worden in een argumentatie. Er zijn verschillende soorten drogredenen die stuk voor stuk een eigen manier van aanpak nodig hebben. Wil je ook weten hoe je een drogreden herkent en hoe je deze kunt weerleggen? Lees dan nu dit artikel over het herkennen en weerleggen van drogredenen!

Soorten drogredenen

Er zijn een hoop verschillende soorten drogredenen. Verschillende soorten drogredenen hebben stuk voor stuk hun eigen manier van aanpak nodig om de discussie of het debat naar jouw hand te wenden. Allereerst een overzicht van de verschillende soorten drogredenen. Vervolgens zal iedere drogreden uitvoerig worden besproken.

Soorten drogredenen

• Beroep op autoriteit
• Beroep op traditie
• Persoonlijke aanval
• Cirkelredenering
• Verschuiven van de bewijslast
• De ander de woorden in de mond leggen
• Jij ook-argument
• Onjuist oorzakelijk verband
• Verkeerde vergelijking
• Overhaaste generalisatie
• Voorkomen van een afwijkende mening
• "Stok achter de deur"

Beroep op autoriteit

Bij het beroep op autoriteit wordt iemand met aanzien genoemd, die een mening deelt met degene die aan het woord is. Wat men ook tegen kan komen als autoriteitsargument:

• Dat "het" blijkt uit een wetenschappelijk onderzoek
• Dat "het" in de media is geweest (krant, tv, radio, internet, etc.)
• Dat de meerderheid "het" ook zo wil
• Dat "het" in een heilig boek staat

Voorbeeld: In de Bijbel staat dat X verboden is, dus X moeten we verbieden.

Het is belangrijk bij deze vorm van argumenteren het volgende af te vragen:

1. Is de persoon/het boek/het medium etc. eigenlijk wel een autoriteit binnen zijn of haar vakgebied?
2. Heeft de autoriteit eigen belangen bij wat hij/zij/het zegt?

Is er geen sprake van autoriteit binnen zijn of haar vakgebied, dan is er sprake van een drogreden. Heeft de autoriteit zelf belangen bij wat er wordt gezegd? In dat geval is er ook sprake van een drogreden.

Beroep op traditie

Het beroep op traditie is iets wat veel door de conservatieve tak van de politiek wordt gebruikt. Het beroep op traditie wordt relatief vaak gebruikt omdat veel mensen niet houden van verandering. Kritiek hierop kan het beste gericht zijn op het verzwegen argument.

Voorbeeld: Natuurlijk moeten leerlingen met pen en papier blijven werken, dit is altijd zo geweest.

Persoonlijke aanval

De persoonlijke aanval is een van de gemeenste drogredenen die er is, maar ook het makkelijkst te weerleggen wanneer je sterk in je schoenen staat. Er wordt bij een persoonlijke aanval namelijk direct op de man gespeeld zonder dat er ook maar een enkel inhoudelijk argument wordt gegeven. Persoonlijke aanvallen zijn bijna altijd gericht op een van de volgende punten:

• Iemands verleden
• Iemands uiterlijk
• Iemands religie
• Iemands politieke voorkeur
• Iemands persoonlijke omgeving

Voorbeeld: Jij hebt geen gelijk want jij bent lelijk.

Cirkelredenering

Bij een cirkelredenering zijn het argument en de mening inhoudelijk gelijk, het verschil is dat ze anders zijn geformuleerd. Een cirkelredenering kan erg lastig zijn om te herkennen, vooral wanneer de mening en het argument niet extreem dicht bij elkaar staan. Wanneer je wordt geconfronteerd met een cirkelredenering is het verstandig om je opponent erop te wijzen dat het standpunt en het argument gelijk zijn.

Voorbeeld: Nuttig is hetzelfde als er veel aan hebben

Verschuiven van de bewijslast

Het verschuiven van de bewijslast wordt vaak gebruikt als laatste redmiddel. Bij het verschuiven van de bewijslast wordt nog wel een mening gegeven, maar geen argument. De opponent die het er niet mee eens is, moet maar met een argument komen. Dit is geen juiste manier van argumenteren. Wanneer je met een verschuiving van de bewijslast wordt geconfronteerd kun je als kritiek leveren dat degene die een mening verkondigt, zelf ook met de argumenten moet komen.

Voorbeeld: Ik hoef hier geen reden voor te geven, geef jij zelf maar een reden waarom ik dat zou moeten doen.

De ander de woorden in de mond leggen

Wie een ander de woorden in de mond legt, verdraait een uitspraak van de opponent tot een andere uitspraak. Dit is een uitspraak die de ander niet heeft gedaan, maar deze wordt vervolgens wel aangevallen. Dit is niet correct, de meest simpele kritiek hierop is dan ook: "Dat heb ik niet gezegd". Het is belangrijk om geen uitspraken te gaan verdedigen die je niet hebt gedaan.

Vals dilemma

Een speciaal geval van deze drogreden is het "valse dilemma". Bij het valse dilemma wordt er gedaan of er slechts twee mogelijkheden zijn. Mogelijkheid A en mogelijkheid B. Ben je het niet eens met mogelijkheid A, dan ben je het automatisch eens met mogelijkheid B.

Voorbeeld: Als je geen dieren eet vind je dat anderen dat ook niet mogen eten.

Jij ook-argument

Bij het "jij ook-argument" zul je zien dat er een ander geval tegenover wordt geplaatst. Hierdoor wil de opponent het laten lijken of de twee gevallen elkaar opheffen. Dit is natuurlijk niet zo, en daarom incorrect. Zelfs wanneer iemand met een tegenbeschuldiging komt, doet dat niets af aan het geval waar nu over wordt gesproken.

Voorbeeld: "Ja ik weet dat ik vandaag te laat was, maar jij bent ook wel eens te laat!"

Onjuist oorzakelijk verband

Bij een onjuist oorzakelijk verband wordt een link gelegd tussen twee zaken die misschien wel waar zijn, maar waartussen geen oorzakelijk verband bestaat. Je kunt op deze manier bijvoorbeeld ook beargumenteren dat het 's avonds donker wordt omdat de maan gaat schijnen. Dit is natuurlijk niet correct. Het is belangrijk om je bij een oorzakelijk verband het volgende af te vragen:

1. Leidt deze oorzaak inderdaad tot het genoemde gevolg?
2. Wordt het gevolg niet ook door iets anders veroorzaakt?

Verkeerde vergelijking

Bij een verkeerde vergelijking worden twee verschillende zaken als een vergelijkbare zaak neergezet. Het is belangrijk om hierbij goed op te letten. De twee zaken kunnen op elkaar lijken, maar ze zijn altijd verschillend. Wanneer je te maken krijgt met een verkeerde vergelijking, is de beste kritiek de opponent erop te wijzen dat de gemaakte vergelijking niet klopt. De reden hiervoor is dat er ook grote verschillen zijn.

Voorbeeld: Nederland ligt voor het grootste gedeelte onder de zeespiegel. Bijna alle andere landen niet.

Overhaaste generalisatie

Ook overhaaste generalisatie zie je veel terugkomen in de politiek. Bij een overhaaste generalisatie wordt er op basis van slechts één of enkele waarnemingen een conclusie getrokken over een grote groep. Wanneer je hier kritiek op wilt leveren kun je dit het beste doen door op te merken dat er slechts een gering aantal waarnemingen hebben plaatsgevonden.

Voorbeeld: Buitenlanders maken altijd ruzie, ik heb namelijk ruzie gehad met mijn buitenlandse buurman.

Voorkomen van een afwijkende mening

Bij het voorkomen van een afwijkende mening ontbreken er argumenten. De mening is dan zo geformuleerd dat de luisteraar de moed ontnomen wordt om er iets tegenin te brengen. Dit kan de opponent op verschillende manieren doen. Ook kan de spreker de luisteraar vleien en zo proberen een tegenaanval af te keren. Voorbeelden hiervan zijn:

• Een intelligente jongen als jij hoef ik niet te vertellen dat...
• Iedere fatsoenlijke Nederlander weet dat..
• Iedereen weet dat...
• Het is gewoon een feit dat...
• Niemand twijfelt eraan dat...
• Natuurlijk is het zo dat...

Vraag je hierbij altijd af of het echt zo is dat iedereen iets weet, en dat iets echt een feit is. Wees kritisch!

"Stok achter de deur"

De laatste en misschien wel vaagste drogreden is de "stok achter de deur". Hierbij wordt de mening niet ondersteund door een argument, maar door erop te wijzen dat de nare gevolgen voor de luisteraar het "niet waard zijn" De luisteraar heeft dus eigenlijk geen andere keuze dan de mening te accepteren. Laat je niet op de kast jagen door dit soort trucjes!

Lees verder

• Mengvormen van tekstsoorten
• Uiteenzetting of beschouwing?