Betekenis referendum grondwetsherziening in Italië

Op 4 december 2016 wordt in Italië over de constitutionele hervormingen gestemd. Mocht het referendum mislukken (nee-stem), dan kan dit grote impact hebben op de structuur van de Europese Unie. Deskundigen verwachten dan een mogelijke regeringscrisis in Italië en een verschuiving van de macht in het land. Als de '5 sterren-partij' van Beppe Grillo als winnaar uit de bus komt, dan kan dat uiteindelijk leiden tot uittreden van Italië uit de EU.

Brexit: het kan nog erger

Het jaar 2016 zal door 'Brexit' voor de Europese Unie de geschiedenis ingaan als een van de donkerste jaren in haar bestaan. Maar dat wil niet zeggen dat het niet nóg erger kan. Met toenemende bezorgdheid zien politici en economen het referendum van 4 december 2016 in Italië tegemoet. Dat immers, kan nóg dramatischer zijn dan de uittreding van de Britten uit de EU. Tijdens bedoeld referendum wil premier Matteo Renzi de burgers laten stemmen over een constitutionele hervorming (grondwetsherziening). Renzi wil de met constitutionele hervorming het kiesstelsel zodanig veranderen, dat in het parlement eindelijk stabiele meerderheden ontstaan en de bevoegdheden van de senaat worden beperkt.

Euro-kritische protestbeweging '5 sterren' van Beppe Grillo

Want als de voorgestelde hervorming wordt afgewezen, zou Italië in een nieuwe politieke crisis kunnen belanden. Met als mogelijke winnaar een partij die al in 2014 opriep tot uittreden uit de eurozone: de protestbeweging '5 sterren' van de komiek Beppe Grillo. Hoewel die eind 2016 nog niet in het Italiaanse parlement vertegenwoordigd was, wordt de partij van Grillo dan al als de sterkste politieke kracht van het land beschouwd. En dat in een land waar op dat moment al bijna de helft van de kiezers voor een uittreden uit de EU zou stemmen.

Veel voorstanders uittreden uit de EU

In de peilingen waren de tegenstanders van hervorming van de grondwet licht in het voordeel. Toch bleven politiek en financiële markten hopen dat het Renzi nog zou lukken om de meerderheid van de Italianen tot een “Ja” te overtuigen. Maar als de tegenstanders zouden winnen, zou dit een kettingreactie in de politiek en de economie teweeg kunnen brengen, die mogelijk zou kunnen leiden tot een uittreden van Italië uit de EU.

Italië kent hoge schuldenlast

Een "Nee" van de Italianen zou Europa in een ernstige recessie kunnen storten. Het zou gelijk staan aan een economische aardbeving in het gehele eurogebied. Als de hervorming wordt afgewezen, zou de rente op de obligatiemarkt onmiddellijk omhoog schieten. Italië heeft een hoge schuldenlast en heeft anno 2016 verplichtingen in het eurogebied ter grootte van miljarden euro’s. Een recessie zou fatale gevolgen kunnen hebben. Een bailout (reddingsplan)', zoals de EU destijds voor Griekenland in gang zette, is uiterst onzeker. Italië is veel groter dan Griekenland, een reddingsplan is een welhaast onmogelijke opgave. De middelen daarvoor zou de EU wel hebben, maar de grote vraag is of ze die überhaupt willen inzetten na de Brexit en de groeiende scepsis over de EU. Alleen al het debat daarover, kan na Brexit meer EU-sceptische landen stimuleren om zich nog sterker tegen de Europese Unie af te zetten.

Italianen bang voor nieuwe pijnlijke bezuinigingen

De Italianen koesteren een groot wantrouwen tegen het politieke establishment. Ze zijn bevreesd voor nieuwe hervormingen, omdat ze bang zijn dat de daarmee samenhangende pijnlijke bezuinigingen voor de EU, uit eigen zak moeten worden betaald. Veel Italianen zijn gewoon tegen iedere verandering en vertegenwoordigen een fundamentele oppositie zoals die van de 5-sterren-partij van Grillo.

Protestgroepen als PVV en Front National kunnen profiteren

Afwijzing van de grondwetshervorming kan Europa politiek destabiliseren. De ontwikkeling in Italië kan een groot impact hebben op het politieke landschap in de EU. Een 'Nee' bij het referendum en nieuwe verkiezingen met de '5 sterrenbeweging' van Grillo als waarschijnlijke winnaar, zou een impuls kunnen geven aan andere protestgroepen en populistische partijen zoals het Front National, de FPÖ en de PVV.

Het einde van EU en Euro?

Dat zou kunnen leiden tot politieke destabilisatie in Europa omdat andere landen dan net zo goed kunnen proberen om een referendum te houden over de euro of het EU-lidmaatschap. Een domino-effect dat uiteindelijk, in het allerslechtste scenario, het begin van het einde van de EU kan aankondigen.