De Grondwet in een notendop

In alle landen gelden wetten en regels en dat is maar goed ook, want anders zag het leven er veel minder rooskleurig uit. Of die wetten en regels in ieder land ook in het voordeel zijn van de burgers, kan iedereen niet met zekerheid zeggen, maar gelukkig weten we wel dat Nederland een parlementaire democratie is. Dat betekent dat de burgers, d.m.v. hun stemrecht, invloed hebben op het beleid. De wetten en regels zijn meestal vastgelegd in wetboeken. De oudste wetteksten die men kent zijn afkomstig van een volk genaamd de Hittieten uit het Midden-Oosten in 1500 v.Chr.

De wetten van de Hittieten

Hebt u ooit weleens gehoord van de Hittieten? De Hittieten zijn een antiek volk uit het Midden-Oosten dat bestond tussen ongeveer 1700 en 1200 v.Chr. Ze spraken een Indo-Europese taal en vormden een koninkrijk rond Hattusa (nu noord-centraal Turkije). Het was een sterk en slim rijk, maar helaas viel het uiteen na de brandcatastrofe en de ijzertijd die het moest doorstaan. De overblijfselen waren onafhankelijke stadstaten, maar die verdwenen na ongeveer 700 v.Chr. De Hittieten hebben wel een geschreven bron over wetten met de wereld gedeeld. Koning Telepinusj was degene die de wetten voor het eerst heeft laten opschrijven.

Grondwet in Nederland

De Grondwet, ook wel constitutie genoemd, in Nederland is de basis voor alle andere wetten en daarmee dus ook de belangrijkste wet. Sinds 1798 heeft Nederland een Grondwet (ingesteld door de Fransen). De Grondwet geeft weer: de besturing van ons land (taken regering en Tweede Kamer), de rechten en plichten van het staatshoofd en de burgers, en de rechten die de overheid niet van een burger kan afnemen. Er staan twee verschillende soorten grondrechten bekend en beiden zijn even belangrijk. Klassieke grondrechten verbieden de overheid iets te doen dat tegen de vrijheid van de burgers ingaat, dus bijvoorbeeld verbod op censuur. In tegenstelling tot klassieke grondrechten dwingen sociale grondrechten de overheid iets te doen voor de burgers (denk aan woningaanbod). In 1848 kregen we een nieuwe Grondwet, bijna volledig ontworpen door de zeer gewaardeerde politicus Thorbecke.

Onze inspiratie Montesquieu

Het bestuur van ons land is gebaseerd op de opvattingen van een rechter en filosoof uit de Verlichting: Montesquieu (1681-1755). In zijn tijd was de Franse koning de absoluut heerser, en daarom schreef Montesquieu het boek L'espirit des lois (de geest der wetten), waarin stond dat de vrijheid van de burger dominant is wanneer er in een staat geen machtsmisbruik plaats kan vinden. Hij kwam met het idee van de trias politica: de drie belangrijkste machten zouden onafhankelijk van elkaar moeten werken. De wetgevende macht maakt de wetten (parlement + regering bestaande uit koning en ministers), de uitvoerende macht voert de wetten uit (regering, in de praktijk kabinet + ambtenaren) en de rechterlijke macht straft de overtreders van de wet (onafhankelijke rechters). De regering heeft invloed bij twee van de drie machten - iets wat volgens Montesquieu niet mag - en daarom moeten de wetten die de ministers maken altijd goedgekeurd worden door de meerderheid van het parlement (Eerste en Tweede Kamer).

Grondwetten over de hele wereld

Grondrechten zijn niet overal hetzelfde. Meestal ligt het ook aan of een land communistisch of democratisch is. Een voorbeeld is China dat in 1982 scheidde en het oude en nieuwe Communistische China werd. China kreeg te maken met een systeem van meerpartijensamenwerking onder leiding van de Chinese Communistische Partij. Er is geen partijenstelsel zoals hier in Nederland. Neem nu eens India, waarvan de Grondwet (opgesteld door een comité onder leiding van B.R. Ambedkar) in 1949 werd aangenomen door de Constituerende Vergadering. In 1950 werd deze wet officieel en veranderde India in een federale, democratische republiek met Rajendra Prasad als president. In Rusland werd de eerste Russische Grondwet, genaamd de Fundamentele Wetten, in 1906 van kracht. De tsaar stond boven iedereen en er konden geen wetten gemaakt worden zonder zijn toestemming. In december 1993 werd een nieuwe Grondwet aangenomen: vrijheid en fundamentele rechten werden beloofd aan het volk. Maar of huidige president Vladimir Poetin zich hier 100% aan houdt is nog maar de vraag aangezien er veel wetten zijn aangenomen die in strijd gaan met de Russische Grondwet. Men kan in ieder geval wel blij zijn dat hij grondrechten heeft, want dat zag er vroeger heel anders uit!