Theory of Mind: vermogen om je te verplaatsen in een ander

De 'Theory of Mind', afgekort (ToM) staat voor het vermogen om je te verplaatsen in de gedachten, gevoelens en het daarmee gepaard gaand gedrag van een ander. Als je dit vermogen hebt ben je in staat om empathisch te zijn en rekening te houden met de gevoelens en gedachten van andere personen. Bij sommige mensen met autisme is deze 'Theory' niet goed ontwikkeld, vandaar dat ze zich niet zo goed kunnen verplaatsen in de leefwereld van een ander. De simulatietheorie verklaart waardoor we door spiegelneuronen ons beter kunnen inleven in een ander. Het is bovendien niet altijd gemakkelijk om iemand te lezen, zeker niet als iemand introvert is.

Theory of Mind (ToM)

Reeds als jong kind proberen we het gedrag van andere mensen te begrijpen. Zo leren we wanneer een ouder een gekke bek trekt al gauw dat dit grappig is en er zal een lach op volgen. Maar zo leert een kind bijvoorbeeld ook dat als de moeder kwaad kijkt hij/ zij iets verkeerd gedaan heeft. Door steeds nieuwe ervaringen op te doen en op te slaan in onze hersenen zullen we beter en beter het gedrag van een ander kunnen begrijpen en voorspellen. Op deze manier kunnen we ons gemakkelijker inleven in wat de andere denkt of voelt.

Drie belangrijke elementen

Om een ander mens te begrijpen en zich te kunnen inleven in zijn leefwereld is het belangrijk dat we

• lichaamstaal begrijpen
• emoties herkennen
• woorden kunnen interpreteren.

Voorbeeld
Stel je zit in de klas en er kijkt iemand heel droevig. Het besef dat je inziet dat die persoon verdrietig is en je de aandrang voelt om te gaan vragen wat er scheelt is één van de ontelbare voorbeelden waar iemand met een goed ontwikkelde Theory of Mind mee geconfronteerd kan worden.

Theory of Mind en autisme

Bij mensen met autisme worden er vanaf de kind-fase minder ervaringen opgeslagen in de hersenen. Het kind gaat minder snel dingen opnemen uit de omgeving. Zo zal het bijvoorbeeld minder snel doorhebben dat iemand kwaad of blij is, en er is een verminderde drang naar aandacht. Dit zal er toe leiden dat mensen met autisme veel meer moeite hebben met het herkennen van gezichtsuitdrukkingen, gevoelens en emoties van een ander persoon. Het opvallende is deze mensen wel visueel in staat zijn dit waar te nemen, maar dat de hersenen hier geen of onvoldoende betekenisvolle informatie aan kan koppelen. Op deze manier kunnen ze over het algemeen minder goed een sociale situatie lezen.

Theory of Mind en liegen

Wanneer mensen liegen zullen ze dit net doen omdat ze zich goed kunnen inleven in een ander zijn situatie. Door te liegen proberen ze zaken te verdoezelen die voor hen dan positief uitdraaien. Bij mensen waarbij de 'Theory of Mind' minder goed ontwikkeld is, zal er veel minder snel gelogen worden. Zij kunnen zich namelijk vaak niet zo goed of onvoldoende inleven in een ander en zijn daarom geneigd om zo eerlijk mogelijk te vertellen wat ze ervaren. Dit wil niet zeggen dat deze ervaringen altijd correct verteld worden, maar ze zullen hierover niet bewust gaan liegen.

Theory of Mind en de simulatie-theorie

De simulatietheorie wil zeggen dat het kunnen lezen van gedrag en emoties bij anderen een activatie veroorzaakt in onze hersenen, die bij het zelf vertonen van gelijkaardig gedrag en emoties betrokken zijn. Dit wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van spiegelneuronen in onze hersenen. Door deze spiegelneuronen kunnen we ons een situatie inbeelden bij een ander en welk gedrag en emotie dit veroorzaakt bij deze persoon. Hierdoor zouden we ons beter kunnen inleven in de denk- en leefwereld van een ander.

Theory of Mind en introvert zijn

De Theory of Mind rust op het zichtbaar kunnen begrijpen van lichaamstaal, emoties herkennen en woorden interpreteren. Maar dan moeten we als persoon ook wel vaak berusten op de signalen die door een ander persoon worden uitgezonden. Introverte personen (personen die eerder stil zijn en gecontroleerder hun gedrag afstemmen op gevoelens en belevingen) zullen minder snel signalen vertonen naar de buitenwereld toe die te lezen zijn door een ander persoon. Dit zal maken dat deze personen minder snel 'gelezen' kunnen worden door anderen. Hierdoor kunnen er ook misverstanden ontstaan.