Boeken voor peuters en kleuters in de rouw
Een kind wat een dierbare (mens of dier) heeft verloren, maakt net als volwassenen een rouwproces door. Als ouder wil je het kind bijstaan en steunen op alle mogelijke manieren. Eén van die manieren is het lezen van een boek over de dood in al haar facetten. Speciaal voor kinderen zijn er genoeg boeken over dood gaan die aansluiten bij de leeftijd van het kind. Welke boeken over rouw zijn er voor peuters en kleuters?
Hoe verwerkt een peuter of kleuter het verdriet?
Vroeger dacht men dat kinderen geen weet hadden van wat er gebeurde als er iemand kwam te overlijden. Tegenwoordig weten we dat ook kinderen een rouwproces doormaken. Zelfs baby’s voelen dat er iets aan de hand is. Ze merken de spanning in huis, in je lijf en kunnen hier onrustig van worden. Peuters en kleuters vangen veel meer op dan wij denken. Naast dat zij ook de spanning in huis voelen, zien ze ook dat hun ouders verdrietig zijn.
Kleine kinderen hebben het nodig dat aan hen wordt uitgelegd wat er aan de hand is. Probeer dit ook zo duidelijk en eerlijk mogelijk te doen. Kinderen hebben een grote fantasie en kunnen het veel enger maken dan het daadwerkelijk is. Daarom is het belangrijk te vertellen wat er is gebeurd.
De dood is definitief
Vertel ook duidelijk dat als iemand dood is, deze persoon of dit dier, nooit meer terugkomt. Hij slaapt niet. Geef een kind ook de kans om de dode persoon nog een keer te zien. Leg van tevoren eerst uit wat het kind kan verwachten. Hoe ziet het eruit? Leg uit dat de persoon koud aan zal voelen, net als in de koelkast. Bekijk als ouder altijd of je het kind de overledene wilt laten zien. Laat dit ook afhangen van hoe de overledene eruit ziet. Dwing kinderen nooit om ze de overledene te laten zien. Als zij dit niet willen, maak hier dan geen probleem van. Verder is het belangrijk dat je zelf ook rustig blijft wanneer je naar de overledene gaat. Verberg je verdriet niet, want een kind mag weten dat ook hij verdrietig mag zijn.
Dat de dood definitief is, is voor kleine kinderen moeilijk te begrijpen. Voor hen kan iemand dood zijn en straks gewoon weer binnen komen lopen. Alsof ze even wat anders aan het doen zijn. Daarom kan het ook zo zijn dat een kind niet emotioneel reageert als het hoort dat er iemand is overleden. Ze zeggen misschien “ Ok, nu ga ik weer televisie kijken hoor!”. Dit is niet erg, kinderen begrijpen gewoon niet wat er precies gaande is.
Verwerking in hun spel
Vaak kun je in hun spel of aan hun tekeningen zien dat ze wel bezig zijn met de het verwerken van het verlies. Dit kan voor ouders confronterend zijn. Kinderen kunnen heel hard zijn, zowel in hun spel als in hun woorden. Dit is hun manier van verwerken. Ze spelen bijvoorbeeld een auto-ongeluk na of leggen poppetjes in dozen.
Vragen stellen
Kleine kinderen zullen eerst vragen stellen van praktische aard. “Waarom is … dood gegaan?” “ “Hoe is … dood gegaan?” Daarna gaan ze zich steeds meer bezig houden met wat dood zijn eigenlijk betekent: “Wanneer komt .. terug?”, “ Wat eet … dan in de hemel?” “Hoe gaat hij dan naar de hemel?” “Kunnen we … nog bellen?”. Langzaam begint het kind te begrijpen dat de dood definitief is.
Kinderboeken over dood en rouwverwerking
Een boek lezen over dood gaan, kan een kind helpen begrijpen wat er aan de hand is. Dit kan bijvoorbeeld ook al gebeuren op het moment dat je weet dat iemand ernstig ziek is en dit niet zal overleven. Er zijn kinderboeken die heel direct beschrijven wat erom de dood van een persoon gebeurt en boeken over een dier wat dood gaat. Mocht je bijvoorbeeld weten dat een naaste op sterven ligt, kun je ook heel goed een boek over het overlijden van een dier lezen om het thema alvast de revue te laten passeren.
Lieve Oma Pluis – Dick Bruna
Mercis Publishing, ISBN 9056471716, € 5,75.
De oma van Nijntje is dood en Nijntje is erg verdrietig. Dit boekje beschrijft op een duidelijke manier wat er gebeurt als iemand is overleden. De kleurrijke, eenvoudige tekeningen van Dick Bruna geven een goed beeld van wat een kind kan verwachten. Oma Pluis komt in een kist, iedereen is verdrietig en er komt een begrafenis. Nijntje legt bloemen op het graf van oma, want daar hield ze zo van. Dit boekje is in 1996 bekroond met een Zilveren Griffel.
Kikker en het Vogeltje – Max Velthuijs
ISBN 9025858759, € 12,95
Kikker heeft een dood vogeltje vonden en gaat hem samen met zijn vriendjes Varkentje, Eend en Haas begraven met een mooie ceremonie erbij. Vervolgens spelen ze weer verder en komt Kikker erachter dat het leven prachtig is.. De aquareltekeningen in kleur zorgen ervoor dat het ook een mooi boek is om te bekijken. De tekst is zeer geschikt voor jonge kinderen. Het boek won in 1992 de Zilveren Griffel en het Gouden Penseel.
Derk Das blijft altijd bij ons – Susan Varley
ISBN 9060695526, € 12,95
In dit boek komen de vriendjes van Derk Das achter dat hij toch nog een beetje bij hen is, als ze over hem blijven praten. Ze missen hem natuurlijk wel enorm, maar herinneren zich ook alle dingen die Derk Das hen geleerd heeft. Volgens velen leert dit boek kinderen dat praten over hun gevoelens helpt.
Als je dood bent word je dan nooit meer beter? – Piet Breebaart
ISBN 9060698738, € 12,95
Dit boekje is geschreven door een vader en zijn vijfjarige zoon naar aanleiding van het overlijden van hun zoon/broertje. Het beschrijft de dingen die aan bod komen rond een ziekbed en na het overlijden van een dierbaar persoon. In dit boek is dat een broertje.
Fred Konijn woont met zijn broertje Joep in het bos. Op een dag wordt Joep ziek en dokter Uil kan hem niet meer beter maken. Joep gaat dood. Vader Konijn zoekt een mooi plekje in het gras uit waar Joep begraven wordt in het bijzijn van de andere dieren. Eerst is Fred heel verdrietig en boos, maar na een tijdje kan hij ook weer vrolijk buiten spelen.
Dag Manon, daag – E. Beukema
ISBN 9026613423, € 11,50
Laura is een meisje van 3 jaar. Op een dagje krijgt zij een zusje, Manon. Manon blijkt heel ziek te zijn en gaat dood. In dit boekje wordt in kindertaal beschreven hoe Laura zich voelt en wat er allemaal om haar heen gebeurt. Een boekje met vrolijk gekleurde illustraties en een lettertype dat van grootte wisselt.
Hemeltjelief – Nicholas Allan
ISBN 90 61776600, € 15,00
Een liefdevol verhaal over de dood van de hond van Julia. Julia’s hond pakt zijn koffers om naar de hemel te gaan. Julia zou wel mee willen, maar zij heeft geen uitnodiging gehad. Samen bedenken ze hoe de hemel eruit zal zien. Ieder bedenkt zijn eigen paradijs. Na de dood van de hond is Julia erg verdrietig. Als ze later een zwerfhondje in huis neemt, zorgt ze ervoor dat hij zijn paradijs op aarde heeft. Dit boek maakt het onderwerk “hemel” op een leuke manier bespreekbaar. Naast het verdriet van Julia is er ook plaats voor humor.
De dood van een geliefd persoon kun je bij peuters en kleuters ter sprake brengen door het voorlezen van een kinderboek. De verhalen maken het voor een kind duidelijk wat hem te wachten staat en dat hij verdrietig mag zijn. Ook in de periode voor de dood is het verstandig om kinderen voor te bereiden op wat gaat komen. Duidelijkheid en eerlijkheid spelen hierbij een grote rol.