Hoe voorkom ik brutaal en agressief gedrag van mijn kind?

Ondanks onze intenties om onze kinderen een goede opvoeding te geven, zijn ze soms brutaal of reageren ze agressief. Dat is naar voor de sfeer in het gezin en als ouder kun je er onzeker van worden. Waarom doet je kind zo? Er zijn nogal wat mogelijke oorzaken waardoor het kind gefrustreerd kan raken. Hoe moet je op dat gedrag reageren? En wat kun je doen om dit ongewenste gedrag te voorkomen?

Waarom kinderen brutaal of agressief vertonen

De redenen voor brutaal of agressief gedrag zijn per leeftijdsgroep verschillend. Peuters vinden het moeilijk om te wachten, ze willen nu iets hebben. Als hun wens niet snel genoeg wordt ingewilligd, reageren ze vaak driftig. Peuters ontdekken ook, dat ze een persoon zijn met een eigen wil. En dat je verschillende tactieken in kunt zetten om je zin te krijgen. Eigenlijk is dat laatste positief: het is goed dat kinderen leren wat ze belangrijk vinden en hoe ze dat kunnen bereiken.

Bij kleuters zet zich die ontwikkeling door. Ze leren dat ze inbreng kunnen hebben, keuzes kunnen maken en hun zin kunnen doordrijven. Tot een jaar of 8 kunnen kinderen ook onbewust brutaal zijn. Dat kan komen door het voorbeeld dat ze thuis krijgen. Zo wordt in sommige gezinnen het gebruik van bijnamen heel gewoon gevonden. Als kinderen dat gebruik overnemen, komt dat op anderen brutaal over. Niet alle kinderen weten zich een houding te geven. Als ze op hun gedrag aangesproken worden, schamen ze zich. Tegenover degene die hen aanspreekt, maar ook ten opzichte van aanwezige toeschouwers. Brutaal of agressief gedrag kan als zelfverdediging worden ingezet.

Bij kinderen van een jaar of 11 begint de groepsdruk een rol te spelen. In een vriendengroep kunnen ze zich heel anders gedragen dan wanneer ze alleen met een volwassene zijn. Op die leeftijd gaat de puberteit eveneens een rol spelen. Afzetten tegen autoriteit is dan een belangrijke oorzaak van brutaliteit en agressie. Een andere oorzaak van dergelijk gedrag is dat voor kinderen moeilijk is om gevoelens te uiten. Ze missen daar de goede woorden voor. Dat geldt voor peuters, die bijvoorbeeld kunnen bijten uit frustratie, maar ook voor oudere kinderen. Over gevoelens praten is moeilijk. Hoe leg je uit hoe je je voelt? Dat blijft tot een jaar of 12 best lastig voor veel kinderen. Kinderen die zich niet begrepen voelen, vertonen vaak ongewenst gedrag. Het kan ook zijn, dat er iets aan de hand is. Spanningen thuis, door een zieke of werkloze ouder, of misschien zijn er pestproblemen op school. En tot slot kan het kind ook nog last hebben van een stoornis als Pdd-Nos of ADHD, waardoor brutaal of agressief gedrag kan ontstaan door persoonlijkheidsproblemen.

Ongewenst gedrag levert vaak winst op

Door brutaal of agressief te reageren, bereikt het kind vaak een doel. Dat hoeft niet precies datgene te zijn waar het om gaat, maar de winst van het ongewenste gedrag kan ook zitten in aandacht krijgen, aanzien krijgen bij omstanders (bijvoorbeeld een familielid dat om het gedrag moet lachen), of meeleven van ouders. Natuurlijk levert het gedrag ook winst op, als het kind uiteindelijk de zin krijgt. Dat kan na een lange tijd van strijd zijn. Voor ouders is het heel verleidelijk om uiteindelijk maar te zwichten. Er moet immers nog van alles gebeuren en toegeven is makkelijker, kost minder tijd en geeft en minder nare sfeer. Daarmee geven we helaas wel de boodschap af, dat ongewenst gedrag volhouden loont. Het kind zal het brutale of agressieve gedrag steeds langer vol kunnen houden omdat het weet dat er uiteindelijk winst valt te halen.

Hoe reageer je op ongewenst gedrag

Niet aangesproken voelen

Het is natuurlijk heel vervelend als je kind brutaal of agressief naar je reageert. Je schrikt ervan, en zeker wanneer er andere mensen bij zijn, voel je je bekeken en beoordeeld. Iedereen ziet, hoe je kind doet en hoe jij reageert. Bovendien voel je je vaak persoonlijk aangesproken. Die lelijke woorden en de agressie zijn aan jou gericht. Dat is inderdaad zo, maar dat wordt niet zo bedoeld. Het kind is boos of gefrustreerd, maar het gaat niet om jou. Natuurlijk probeert het kind je met het ongewenste gedrag te raken om zo de zin te krijgen. Maar het gaat niet om jou persoonlijk. De eerste stap is, om je dat goed te realiseren. Blijf rustig en laat je niet op de kast jagen. Jij hebt geen probleem, het kind heeft een probleem. Vaak helpt het om je te realiseren dat het hier niet gaat om onwil, maar om onmacht. Het kind kan nog geen andere weg bewandelen om het probleem op te lossen. Boos worden is zeker geen optie. Dan toon je je onmacht en wordt het probleem eerder groter.

Erken het probleem

Ga naar je kind en erken eerst, dat het kind boos is. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: “Ik zie dat je vreselijk kwaad bent omdat Jantje je nu naar buiten wil. Maar je begrijpt wel, dat dit zo niet kan, omdat wij zo niet tegen elkaar praten. Als je gewoon praat, kunnen we samen een oplossing bedenken”. Of: “Ik begrijp dat je boos bent, maar slaan doen we hier niet.”

Afspraken

Komt het ongewenste gedrag vaker voor, dan maak je afspraken over hoe het kind in het vervolg moet reageren. Geef een paar voorbeelden van wat het kind beter kan doen dan brutaal en agressief worden. En vraag dan, wat jouw kind de beste keuze vindt.

Ongewenst gedrag bestraffen

Een enkele keer zal de overtreding zo fors zijn, dat je een straf wilt geven. Probeer een straf te bedenken die met de overtreding te maken heeft. Is een kind erg brutaal, dan kun je het de kamer uitsturen. Gooit het kind wat op de grond, dan kun je een opruimtaak geven.

Ongewenst gedrag voorkomen

Door je omgang met je kind een beetje aan te passen, is brutaal of agressief gedrag vaak te voorkomen. Een positiever taalgebruik kan veel nare situaties voorkomen. Als je ziet dat je kind gefrustreerd raakt, kun je proberen om het af te leiden, of door er met wat humor een andere draai aan te geven.

Structuur

Door vaste regels en vaste volgordes aan te houden in de dagelijkse routines thuis, raken kinderen gewend aan hoe het hoort te gaan.

Wees positief

In plaats van wat je niet wilt: “Nou zit je alweer zo te knoeien met je eten”, zeg je wat je wel wilt: “Ik reken erop dat je vandaag netjes eet”.

Wees duidelijk

Zeg zo precies mogelijk hoe het gedrag eruitziet dat je wilt zien. Wat is netjes eten? Je kunt bijvoorbeeld zeggen: “Eet maar goed boven je bord. En we gaan eerst even eten en als het op is gaan we weer spelen”.

Geen waarom

Met het vragen naar een waarom druk je het kind automatisch in de verdediging. “Waarom knoei je zo?”, lokt meer frustratie uit dan “Ik vind het niet fijn dat ik veel tijd kwijt ben aan het opruimen van jouw kruimels”.

‘Nooit’ en ‘altijd’ vermijden

“Jij zit altijd te knoeien” is niet alleen naar om te horen, maar waarschijnlijk ook niet waar. Weinig dingen gebeuren ‘nooit’ of ‘altijd’. Duidelijker is: “Ik heb deze week al drie keer je kruimels op moeten ruimen”.

Benoem het gedrag en niet het kind

Je kind is niet het gedrag. Dus niet: “Je bent een brutaal kind” of “Je bent een vreselijke knoeier”. Beter is: “Ik vind dit een brutale opmerking” of “Ik wil graag dat je netter eet”. Een zogenaamde ‘ik-boodschap’ werkt het best. Als je de opmerking begint met “Ik….”, is er geen discussie over mogelijk. Je vertelt immers je eigen boodschap.

Sorry zeggen

Als ouder zit je er soms even naast. Je hebt een inschattingsfout gemaakt of je hebt onterecht gereageerd. Excuses aanbieden werkt! Leg zo precies mogelijk uit waar je excuses voor maakt.

Even uitstellen

Soms is je kind te kwaad en is het niet mogelijk om er een zinvol gesprek mee te voeren. Ook kun je zelf zo boos zijn, dat het niet verstandig is om te reageren. Als je op dat moment je kind niet weg kunt sturen, loop dan zelf even weg uit de situatie. Zeg wel bijvoorbeeld: “Hier kom ik straks op terug”. Kun je je kind wegsturen, zeg dan duidelijk dat het niet een straf is, maar dat het om afkoelen gaat.

Pas op voor verkapte beschuldigingen

Voor het eten zie je de bui alweer hangen: het wordt vast weer een zootje. Voorkom dat je opmerkingen maakt als: “Het zal mij benieuwen hoe snel de boel weer op de grond ligt”. Je zet dan meteen een negatieve toon. Geef hier weer zo precies mogelijk aan wat je wel wilt zien.

Moet het of mag het

Stel geen vraag als het kind geen keuze heeft. Vraag dus niet: “Doe je even je jas aan?”, als jij vindt dat het fris is buiten en je de jas nodig vindt. Dan zeg je gewoon: “Doe eerst even je jas aan”

Als het lukt om positiever en met name duidelijker naar je kind te zijn, voorkom je veel frustraties. Bovendien begrijpt je kind beter welk gedrag verwacht wordt. Een vriendelijke toon doet ook wonderen. Zo kan veel brutaal en agressief gedrag voorkomen worden!