Vrouwen moesten stoppen met werken als ze moeder werden

De generatie van het begin van de 21ste eeuw weet niet beter. Je kiest bewust voor het moederschap en je bent dankbaar dat je moeder mag worden. Getrouwd of niet, dat maakt geen verschil. Werk of niet, dat maakt geen verschil. Wanneer je werk hebt, heb je recht op zwangerschapsverlof. Ook de vader. Neen, dan vroeger. Nog niet zo lang geleden, in de vorige eeuw, was het heel anders. Toen móest een moeder stoppen met werken.

• Ongehuwde moeder zijn, is een schande
• Stoppen met werken
• Geen keus
• Rust, reinheid en regelmaat
• Flower power

Ongehuwde moeder zijn, is een schande

De moeder moest vroeger getrouwd zijn. Was je dat niet dan was dat een schande. Dan was het een ongelukje. Dan had je seks gehad voor het huwelijk en als ‘straf’ werd je buitengesloten. Hoorde je niet meer bij de gemeenschap. Je werd nagewezen en er werd schande gesproken van jou en de aanstaande vader.

Gevallen vrouw

Menig jonge vader kon de schande en de afkeurende blikken niet aan en liet de aanstaande moeder in de steek. De aanstaande moeder stond er alleen voor. Zo rond 1950 tot 1970 was je afhankelijk van liefdadigheid óf je moest gaan werken. Als loontrekkende (in 1951 ook de zelfstandige) had je dan recht op kinderbijslag. Maar werk vinden was erg moeilijk voor een vrouw met een kind, want een vrouw hoorde thuis te blijven. Een ‘gevallen’ vrouw was nergens welkom. Er waren bewaarscholen in die tijd waar je je kind naar toe kon doen. Bewaarscholen waar schoolgeld betaald moest worden omdat het een particulier initiatief was. Vaak vanuit parochies in stad of dorp en de bewaarscholen werden veelal gerund door kloosterzusters.

Een slechte moeder

Deed je je kind naar de bewaarschool dan was je een slechte moeder. Welke moeder doet haar kind nu weg? Welke moeder laat haar kind nu door anderen opvoeden? Alleen een slechte moeder! Bewaarscholen of crèches werden gezien als schande, als een noodzakelijk kwaad voor ontwrichte gezinnen zoals alleenstaande moeders en gezinnen in geldnood waar de vrouw móest werken. Met de kleuteronderwijswet in 1955 werd dit onderwijs gefinancierd door het rijk. De opvatting over de slechte moeder duurde echter nog jaren.

Stoppen met werken

Wanneer je rond 1945 ’netjes’ getrouwd was, dan mocht je niet meer werken. Tot in de jaren 60 was het in Nederland gebruikelijk dat vrouwen automatisch hun baan verloren zodra ze in het huwelijk traden. Gehuwde vrouwen waren in die tijd juridisch handelingsonbekwaam. Zo word je dus als vrouw enigszins gedwongen om te doen wat alleen een vrouw kan: moeder worden. Flink gestimuleerd door de heersende religie. Was je netjes getrouwd dan stond de pastoor al snel op de stoep om te horen wanneer er gezinsuitbreiding te verwachten was. Een vrouw moet zorgen voor nageslacht. Dát is haar taak.

Geen keus

De gezinnen na de Tweede Wereldoorlog zijn dan ook gemiddeld groot. Tien kinderen is heel gewoon in die tijd. Als vrouw had je gewoon geen keus. Er werd niet gevraagd: zou je na die zware bevalling wel weer zo snel zwanger worden? Er werd niet gevraagd: hoe voel je je na de bevalling? Was het zwaar? Er werd niet gevraagd: zullen we maar voorbehoedsmiddelen (onthouding of voor het zingen de kerk uit gaan) gebruiken? Neen, je moest het toelaten. Maar of alle moeders van die tijd dit fijn hebben gevonden? Heb je net een heerlijk schattig meisje van 5 maanden oud. Puur genieten en je bent als moeder beretrots. Je bent helemaal gelukkig en net weer een beetje aan de regelmaat en het ritme gewend, wanneer je weer zwanger bent!

Rust, reinheid en regelmaat

De drie R’s, Rust, Reinheid en Regelmaat, is waar op gehamerd werd in die tijd. Voor het kind dan. De moeder telde niet mee. Heb je als moeder net die regelmaat te pakken, ben je alweer zwanger! Gaat je mooie popje net lopen met 12 maanden, zit jouw dikke buik in de weg. Je bent moe, je bent murw. Je hebt niets te vertellen. Hoe lang gaat het door. Derde? Vierde? Vijfde? De trein zit altijd vol, komt uit deze periode. De periode van niet zwanger zijn is zeldzaam, is de vrije vertaling.

Flower power

Rond 1967 komt vanuit Amerika de Flower Power beweging op gang. Het begin voor betere tijden voor de vrouw als moeder. Onvrede is de voedingsbodem. Hippies, nozems en provo’s kleuren letterlijk het straatbeeld. Vrijheid in alles. In haardracht, kleding, seks en drugsgebruik. Het begin van de seksuele revolutie is een feit. De seksuele revolutie die de vrouw van toen handvaten geeft om tegen de gang van zaken, ontevreden te zijn. Het moet anders! De ontkerkelijking begint in de periode van de Flower Power. Het verzet tegen het naar de kerk moeten en de aversie tegen de macht van de kerk. De rooms katholieke kerk die als belangrijkste taak van de vrouw, het baren van kinderen ziet!