Schultes, vader van de etnobotanie

Etnobotanie is de studie van gebruiksplanten bij volkeren over de hele wereld. En Richard Evans Schultes is de man, die met recht de vader van de moderne etnobotanie genoemd mag worden. Als doctoraalstudent wilde Schultes een scriptie schrijven over de mythische peyote-cactus (Lophophora williamsii). Zijn studieleider, Oakes Ames, stond erop dat Schultes de plant in het veld zou leren kennen en dus reisde Schultes in 1937 naar Oklahoma om enige tijd door te brengen onder de Kiowa-Indianen en om onderzoek te doen naar het rituele gebruik van deze kleine cactussoort. Hoewel hij nog heel jong was, keerde hij terug met een van de meest doorwrochte studies over het gebruik van een hallucinogene plant die ooit geschreven was. Ames stelde voor dat Schultes tijdens een promotieonderzoek zijn etnobotanische belangstelling verder zou uitdiepen. In het kader van dat onderzoek reisde Schultes naar Mexico voor onderzoek naar de heilige paddestoel van de Azteken, teonanacatl (Panaeolus campanulatus en verwante soorten). Hoewel er geruchten gingen over het bestaan van de paddestoel, was Schultes de eerste botanicus die de rituelen en opvattingen omtrent deze heilige paddestoel inventariseerde. Nadat hij in 1941 was gepromoveerd, maakte Schultes reizen om de etnobotanie van stammen in het noordwestelijke Amazonegebied te bestuderen. Bij zijn terugkeer uit het Colombiaanse Amazonegebied naar Bogota hoorde Schultes het schokkende nieuws: de Verenigde Staten waren betrokken geraakt in de Tweede Wereldoorlog. Omdat hij onmiddellijk naar huis wilde, ging Schultes naar de Amerikaanse ambassade waar hij alleen maar te horen kreeg dat de regering andere plannen met hem had: zij wilde dat hij terugging naar het regenwoud.

Rubber voor de oorlog.

Er waren maar weinig Amerikaanse botanici die ervaring hadden met het Amazonegebied en Schultes deskundigheid werd door de geallieerden op hoge prijs gesteld toen de Verenigde Staten aan de Tweede Wereldoorlog gingen deelnemen. Toen Birma, Maleisië en Indonesië in handen van de Japanners vielen, hadden de geallieerden geen toegang meer tot de rubber op de plantages in deze bezette gebieden. Omdat de tijd voor een omvangrijk aanplantprogramma ontbrak, werd het belangrijk om na te gaan of de rubber die de geallieerden nodig hadden, kon worden geoogst van wilde bomen in de regenwouden van het Amazonegebied.
Schultes kreeg de opdracht om de dichtheid van rubberbomen Hevea brasiliensis in het regenwoud te bepalen en te kijken of de plaatselijke Indiaanse bevolking de rubber kon oogsten. Hoewel hij een belangrijke militaire opdracht vervulde in een vrijwel onbekend gebied, verkoos Schultes het onderzoek te doen zoals hij al zijn vorige werk had gedaan: hij reisde alleen per kano, zonder wapens en met een minimum aan bagage, en vertrouwde voor een veilige doortocht, onderdak en voedsel uitsluitend op zijn talent om met de lokale bevolking om te gaan. Op zoek naar rubber deed hij tegelijkertijd etnobotanisch onderzoek dat de basis zou gaan vormen voor zijn boek The Healing Forest, dat hij samen met Robert Raffauf in 1991 publiceerde. Schultes rapporteerde zijn bevindingen plichtsgetrouw aan de krijgsmacht en toen de oorlog afgelopen was wilde hij zijn werk in het Amazonegebied voortzetten.

Leven in het regenwoud.

Gedurende een ononderbroken verblijf van 14 jaar in het noordwestelijke deel van het Amazonegebied legde Schultes een verzameling van meer dan 25.000 planten aan, waarvan een groot aantal economische waarde had. Hij werkte samen met een groot aantal stammen uit het Amazonegebied en identificeerde tientallen van hun hallucinogene en honderden van hun geeeskrachtige en giftige planten. Schultes nam volledig deel aan het dorpsleven en bleef maanden achtereen in de gebieden die hij bestudeerde; daarbij ging hij alleen terug naar het aan de rivier gelegen Colombiaanse dorp Mitu om brieven en rapporten te versturen en zijn voorraden aan te vullen. Als een van de eersten die de methode van participerende observatie toepaste, begaf Schultes zich buiten de gebaande paden van het louter observeren die de meeste antropologen uit die tijd volgden en nam hij deel aan lokale rituelen waaraan planten te pas kwamen. Misschien is het een gevolg van deze benadering dat Schultes en zijn studenten zo nauw contact hebben met de mensen waarmee zij werken. De artikelen van Schultes staan bekend om het diepe respect dat eruit spreekt voor de mensen en hun cultuur.

Schultes en hallucinogenen.

Schultes was een vroege voorstander van een interdisciplinaire benadering in de etnobotanie.
Geïntrigeerd door de psychoactieve bestanddelen in de hallucinoge planten die de Indianen gebruikten, ging hij nauw samenwerken met chemici en farmacologen zoals Albert Hofmann, de ontdekker van LSD. Samen zetten zij een onderzoek op naar de psychoactieve bestanddelen van een Mexicaanse Tagetes nl Tagetes lucida [Asteraceae]. Onder farmacologen waren de geruchten over een hallucinogene Afrikaantjessoort lange tijd niet serieus genomen. maar het zorgvuldige etnobotanische onderzoek van Schultes in combinatie met Hofmanns nauwgezette chemische analyse van plantaardige monsters toonde aan dat de structuur van het actieve bestanddeel verbazingwekkend veel leek op die van LSD-25.

Door zijn toewijding en zijn brede kring van medewerkers wist Schultes het Botanisch Museum van de universiteit van Harvard te ontwikkelen tot een belangrijk internationaal centrum voor etnobotanie. Schultes heeft vele nu bekende etnobotanici opgeleid, onder andere Balick, Cox, Davis en Plotkin. Allemaal mensen die net zoals Schultes niet alleen op een professionele manier planten bestuderen maar die planten en hun culturen bekend maken bij een groter publiek door het schrijven van populaire maar degelijke boeken.