Arbeid in de verzorgingsstaat

Drie keer per jaar op vakantie, met oudjaar voor miljoenen euro's vuurwerk de lucht in schieten en onze kledingkasten puilen uit. Het nationaal inkomen is de afgelopen 25 jaar verdubbeld. Maar we zijn niet tweemaal zo gelukkig geworden. Stress, oververmoeidheid en burn-out zijn welvaartsziekten die de omvang van een epedemie aannemen. Maakt arbeid mensen ziek?

Basis

Nederland is een arbeidsamenleving. Betaalde arbeid neemt een belangrijke plaats in in het leven. Je kunt in de levensloop van mensen drie fasen onderscheiden:

• Voorbereiding op de arbeid (ongeveer tot je 25e)
• Arbeidzame leven (ongeveer van je 25e tot je 65e)
• Pensioen (ongeveer na je 65e)

Maar dit is natuurlijk niet voor iedereen hetzelfde. De een gaat veel langer naar school of juist niet. De ander gaat halverwege de arbeidsperiode omscholen om daarna weer te gaan werken, maar dan in een ander beroep.

De markteconomie heeft voor rationalisering van arbeidsproces gezorgd en daarbij ook voor meer welvaart. Bedrijven streven ernaar om met zo min mogelijke kosten het beste werk af te leveren.

Uitwerking

In Nederland wordt relatief heel veel overlegd en het is daarom een overlegeconomie. Dit zorgt voor een grote sociale rust. Werkgevers en werknemers praten met elkaar in de Stichting van de Arbeid. Als ze het met elkaar eens zijn over zaken zoals maximale loonstijging, duur van een werkweek en ziekengeld, ontstaat er een Centraal Akkoord. Dit is een advies voor alle cao's. In een cao staan de primaire arbeidsvoorwaarden (bijvoorbeeld lonen en werktijden) en secundaire arbeidsvoorwaarden (bijvoorbeeld fietsenregeling en bedrijfcrèches). Als dit geregeld is, zijn de formele zeggenschapsverhoudingen vastgelegd. Toch kan de bedrijfscultuur van bedrijf tot bedrijf heel verschillend zijn. Zo kan het heel informeel zijn, professioneel of met een heel wantrouwende sfeer.

Toepassing

De meeste Nederlanders proberen werk en privé zo goed mogelijk te combineren. Sommige mensen hebben een hoog arbeidsethos en willen hard werken. Zij vinden dat werken goed en noodzakelijk is voor de mens. Er zijn natuurlijk ook mensen die een laag arbeidsethos hebben en eigenlijk niet willen werken. Bij arbeidsmotieven (arbeidsmoraal) spelen geld, status en ontplooiing een grote rol.

Negatieve aspecten van het werk zijn meestal niet wat betreft het werk zelf, maar veel vaker over de omstandigheden waarin het werk wordt uitgevoerd. Slechte werkomstandigheden kun je verdelen in:

• psychische werkbelasting (tijdsdruk, werktempo, promotie, ontplooiing)
• lichamelijke werkbelasting (lichaamskracht gebruiken, beeldschermwerk)
• belasting door omgevingsfactoren (geluid, stank, vuil werk)

Vooral de psychische werkbelasting wordt erg ervaren. Ongeveer 10% van alle werkenden heeft last van burn-outklachten.

Debat

Rechtse politici vinden dat winstmaximalisatie het belangrijkste doel van een onderneming moet zijn. Ze willen dat Nederland een shareholders-economie wordt, waarin de aandeelhouders voorrang krijgen. Werknemers krijgen nu veel te veel vakantie, kunnen te snel met pensioen en werken te weinig uren per week. Rechtse politici zijn voor werknemers (conflictdenken).

Midden politici zijn voor selectieve economische groei. Te veel welvaart en nadruk op winst geeft milieuproblemen en te veel werkbelasting. Ze zijn voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Werknemers moeten meer vrije tijd krijgen. Midden politici zijn voor werkgevers en werknemers (harmoniedenken).

Linkse politici vinden dat de markteconomie voor een te hoge werkdruk. Werkgevers voeren zo veel mogelijk druk op om zoveel mogelijk winst te behalen, maar dat gaat te koste van de werknemers. Midden politici zijn voor een krimpeconomie waarin minder welvaart is en meer aandacht voor de mens. Ze zijn voor de werknemers (conflictdenken).