Solliciteren naar een baan die passie vraagt: pas op!

Leidinggevenden eisen vaak van sollicitanten en werknemers passie voor hun werk. Daar is niets mis mee, mits duidelijk is wat passie inhoudt. Is het obsessieve passie met dwangmatige kenmerken of is het gemotiveerdheid waarbij belangstelling en inzet binnen overzichtelijke werkuren worden verlangd? Wat passie inhoudt moet duidelijk zijn, zowel bij leidinggevenden als sollicitanten en werknemers. Dit om problemen te voorkomen. Obsessieve passie kan leiden tot stress, ziekten en relatieproblemen.

Passie voor werk, een verkenning

Passie wil zeggen dat er een verlangen is naar iets of iemand en dat frustratie wordt ingecalculeerd. (1) Iemand die met passie zijn werk doet, is intrinsiek (wat uit de persoon zelf komt) gemotiveerd. Men is gefascineerd door het werk. Teleurstellingen worden overwonnen. Sommigen gaan volledig in hun passie op. Het werk kan niet of moeilijk worden losgelaten. Ook in de vrije tijd is men op een of andere wijze met het werk bezig. Het is een moeten geworden. Het brein is zo geprogrammeerd dat als men niet met het werk bezig is er schuldgevoelens ontstaan. Passie voor werk is obsessieve passie geworden.

Deze mensen moeten worden onderscheiden van hen die ook intrinsiek gemotiveerd zijn, maar er niet dag en nacht mee bezig zijn. Zij doen vaak vanuit een optimistische instelling hun werk met belangstelling, ze vinden het leuk en boeiend. Het is voor hen geen moetisme. Ze organiseren het werk zo dat er voldoende tijd is voor andere zaken zoals hobby, gezin en sociale contacten. Deze vorm wordt ook wel harmonieuze passie of met een nog betere term gemotiveerd werken genoemd. (2)

Er is ook een groep mensen die hun werk doen vanuit extrinsieke motivatie. Zij zijn niet geboeid door de werkzaamheden die ze doen. Hun motivatie komt niet vanuit hen zelf maar van buiten. Ze werken bijvoorbeeld om rond te komen, om een auto te kopen, op vakantie te gaan of de hypotheek van hun huis te betalen. Sommigen van deze groep halen het plezier van werken uit de sociale contacten die ze tijdens hun werk ervaren. Verder zijn er mensen die in een deel van hun werk intrinsiek en in een ander deel extrinsiek gemotiveerd zijn.

Wat voor soort passie vragen bedrijven?

Bedrijven vragen vaak mensen met passie. De vraag is wat voor soort passie ze bedoelen. Als ze voor ogen hebben een passie die leidt tot obsessief gedrag met vaak als gevolg een burnout dan lijkt dat niet een juiste benadering. Bedrijven zouden er goed aan doen duidelijk te omschrijven wat ze onder passie verstaan.

Kellaway, management-specialiste bij de Britse zakenkrant Financial Times, waarschuwt dat leidinggevenden en werkgevers opmerkzaam moeten zijn bij sollicitanten die signalen van een obsessieve passie uitzenden. Ze schrijft:
“Er wordt van elke werknemer gevraagd een grote passie te tonen voor zijn baan. De afwezigheid van passie lijkt daarbij vaak even erg als belastingontduiking. Op de rekruterings-website Glassdoor kunnen meer dan honderdduizend werkaanbiedingen worden gevonden waar passie voor de functie wordt geëist. Daarentegen zijn er minder dan drieduizend vacatures die op zoek zijn naar een gewetensvolle gemotiveerde medewerker." (3)

Een ingekorte advertentie op internet van een Arbo organisatie: (4)


De vraag rijst: wat verstaat men hier onder passie?

Wat te doen als obsessieve passie wordt gevraagd?

Werkgevers en leidinggevenden die zelf een obsessieve passie hebben, eisen dit vaak ook van sollicitanten en werknemers. Bij een sollicitatiegesprek geef je, als sollicitant, al gauw - begrijpelijk - wenselijke antwoorden. Als je bent aangenomen merk je pas wat er van je verwacht wordt. Er kan een groot verschil zijn tussen wat jij had verwacht en wat de werkgever/leidinggevende eist. Dat kan tot een onplezierige werksfeer leiden, zowel tussen jou en de werkgever als tussen jou en andere werknemers. Je kan door de anderen worden opgejaagd.

Obsessieve werkgevers zien we vooral bij kleine bedrijven die ze zelf hebben opgezet. Het is begrijpelijk dat deze kleine werkgevers dag en nacht met hun zaak bezig zijn om het hoofd boven water te houden. Ze zijn zeer betrokken, gericht en toegewijd, maar ook onbuigzaam en dwangmatig. Stress en een burnout liggen op de loer. (5)

In grote bedrijven stellen besturen dikwijls niet leidinggevenden met een sterke (obsessieve) passie aan maar gemotiveerde leidinggevenden die zich richten op het goed functioneren van werknemers. Zij moeten er voor zorgen dat de juiste personen op de juiste plaats komen en dat ze gemotiveerd zijn en blijven. De eigenschappen die zo’n leidinggevende moet hebben, liggen vooral op het gebied van persoonlijk management. Als binnen het bedrijf de deskundigheid van de werknemer op de juiste plaats komt, gekoppeld aan een stuk eigen verantwoordelijkheid en creativiteit, dan wordt de werknemer intrinsiek gemotiveerd. Grote (obsessieve) passie is niet wenselijk, het leidt tot dwangmatig en onbuigzaam gedrag. Het moet worden afgeremd.

Te adviseren is dat je als sollicitant of werknemer tijdens een sollicitatie- of functioneringsgesprek duidelijk vraagt wat de werkgever of leidinggevende verwacht. Dat betreft zowel capaciteiten, inzet, tijdsinvestering als scholing. Duidelijk kan dan worden hoe passie voor werk wordt gezien. Niemand heeft er wat aan, en zeker jij niet, als je in een situatie terechtkomt die zo stressvol is dat het leidt tot een burnout, ziekte en/of relatieproblemen.

Reflectie op passie

Sollicitanten en werknemers moeten doordenken wat obsessieve passie en gemotiveerdheid voor werk inhoudt. Tussen deze twee begrippen is, zoals al eerder toegelicht, verschil. In sollicitatie- en functioneringsgesprekken moet dit worden verduidelijkt. Toekomstige problemen kunnen dan worden voorkomen.

Intrinsiek gemotiveerde werknemers, dus niet obsessieve werknemers, kunnen afstand nemen, de zaak overzien. Ze werken gemotiveerd want ze vinden hun werk zinnig en leuk. Kenmerkend is vaak hun optimistische, vrolijke instelling. Werkgever en leidinggevende moeten inzicht moeten hebben in hoe gepassioneerd ze zelf zijn. Dat vraagt reflectie. Van sollicitanten zou geen obsessieve passie moeten worden gevraagd maar gemotiveerdheid (harmonieuze passie).

Kun je van obsessieve passie afkomen?

Als je obsessieve passie voor je werk hebt is het moeilijk om er van af te komen. Dat komt omdat langdurige obsessieve passie je hersenen zo heeft geprogrammeerd dat ze niet meer zonder bepaalde hersenstofjes (o.a. dopamine en adrenaline) kunnen. Het is te vergelijken met drugsgebruik. Het werkt verslavend. Als je langdurig obsessief gepassioneerd hebt gewerkt en je wilt ineens stoppen dan word je onrustig en humeurig. Ingrijpende gebeurtenissen zoals ziekte, relatieproblemen, overlijden van een naaste kunnen je tot bezinning brengen. Het zijn gebeurtenissen waardoor je gaat reflecteren: waar ben ik mee bezig, er is toch meer in het leven dan werk, het moet anders…. Helaas soms te laat…. In een tijdig stadium kan ook hulp van derden inzicht geven.

5 punten met betrekking tot passie voor werk

Om problemen te voorkomen is het aan te bevelen om een aantal punten bij sollicitatie- en functioneringsgesprekken voor ogen te hebben:

• Weet als sollicitant, maar ook als werknemer, wat passie inhoudt.
• Maak zelf een duidelijk onderscheid tussen obsessieve passie en gemotiveerd werken (ook wel harmonieuze passie)
• Stel vragen om erachter te komen wat de werknemer eist: hoeveel uur per dag, ook ’s avonds en in de weekenden? Vraagt hij capaciteiten die je niet hebt of kan waarmaken? Krijg je tijd om je te scholen?
• Ga na hoe routinematig het werk is, zit er voor jou uitdaging, creativiteit, verantwoordelijkheid in? Maak duidelijk in het gesprek wat je graag zou willen, nu of in de nabije toekomst. Meestal wordt een ontwikkelingsperspectief dat jezelf aangeeft gewaardeerd, hieruit blijkt immers gemotiveerdheid.
• Maak goede afspraken met naasten over je inzet en tijd bij het werk. Hou in de gaten dat het leven niet alleen uit werk bestaat, er is meer. Relaties, gezondheid en hobby’s zijn belangrijke aspecten van het leven.