Paarse Vrijdag, een ode aan gender- en seksuele diversiteit

Ieder jaar op de tweede vrijdag van december tonen scholieren en studenten door heel Nederland hun solidariteit voor gender- en seksuele diversiteit. Dat doen zij, geïnspireerd op het Amerikaanse Spirit Day, door in paarse kleding naar school te gaan. Bovendien vinden er talrijke ludieke acties plaats waarin de kleur paars steeds centraal staat. Zo ontstond de naam Paarse Vrijdag. Op deze nationale dag willen deelnemers hun steun betuigen aan lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgender- en intersekse personen (LHBTI) of andersoortige gender en seksuele diversiteit. Bovendien is Paarse Vrijdag een dag waarop diversiteit op een positieve manier wordt neergezet. Het is een dag waarop diversiteit wordt gevierd en een positieve energie boost krijgt. Na de start van Paarse Vrijdag in 2010 is het aantal deelnemende scholen flink gaan groeien. In 2019 deden er ruim duizend scholen aan mee.

Ontstaan van Paarse Vrijdag

Paarse Vrijdag werd op initiatief van Nazmul Rahman-Zaman in 2010 voor het eerst georganiseerd op zijn eigen school in Friesland. In datzelfde jaar werd in Amerika voor het eerst Spirit Day georganiseerd. Spirit Day ontstond als reactie op pesten en het relatief hoge aantal zelfmoorden onder LHBTI-jongeren. Spirit Day vindt plaats op de derde donderdag van oktober, Paarse Vrijdag op de tweede vrijdag van december.

Het doel van Paarse Vrijdag

Net als Spirit Day heeft Paarse Vrijdag ook als doel om van scholen een veilige plek te maken voor alle leerlingen. Veilige scholen waarin iedereen zichzelf kan zijn. De school moet een plek zijn waar scholieren uit de kast kunnen komen, zonder daarvoor verantwoording te moeten afleggen of bang te hoeven zijn voor pesterijen of afkeuring. De actiedag staat symbool tegen pesten.

Ode aan gender- en seksuele diversiteit

Je zou kunnen zeggen dat Paarse Vrijdag op scholen een nationaal symbool is voor gender- en seksuele diversiteit. Het is een ode aan diversiteit en een soort uitnodiging aan iedere leerling of student om zichzelf te zijn en de ander te respecteren. Het COC Nederland wilde er een nationale dag van maken en dat is duidelijk gelukt.

Waarom de kleur paars?

Paars is geen willekeurig gekozen kleur. De Amerikaanse kunstenaar Gilbert Baker ontwierp in 1978 een regenboogvlag. De eerste versie van deze vlag had 8 strepen, allen in verschillende kleuren waaronder ook de kleur paars. Iedere kleur heeft een symbolische betekenis. Paars heeft de betekenis ‘Spirit’, dat kun je vertalen als geestdrift of energie. Het gaat erom dat iedereen zichzelf mag zijn. Overigens werd de regenboogvlag korte tijd later aangepast naar zeven kleuren en in 1979 bleven er nog zes kleuren over. De kleur paars is nog altijd onderdeel van de huidige (2020) regenboogvlag.

Organisatie en verspreiding

Paarse Vrijdag is sinds de eerste editie in 2010 flink gegroeid. Ieder jaar doen er weer meer scholen aan mee. Anno 2019 waren er ruim duizend middelbare scholen die de paarse actie organiseerden. Paarse Vrijdag is overigens een actie van COC Nederland.

COC Nederland

Paarse Vrijdag wordt mogelijk gemaakt door COC Nederland, een LHBTI-emancipatievereniging opgericht in 1946. Daarmee is deze emancipatievereniging de oudste nog bestaande in zijn soort ter wereld. Toen Nazmul Rahman-Zaman in 2010 ook in Nederland een Spirit Day wilde organiseren, zocht hij de samenwerking met COC Nederland. Samen besloten zij dat de Nederlandse versie van ‘Spirit Day’ de naam Paarse Vrijdag moest krijgen en dat dit een landelijke actie zou moeten worden. COC Nederland heeft Paarse Vrijdag ondergebracht in het GSA Netwerk, dat onderdeel van COC Nederland is.

GSA Netwerk

GSA staat voor ‘Gender and Sexuality Alliance’. Een GSA is een groep leerlingen en docenten op een school, die hun solidariteit voor genderdiversiteit en seksuele oriëntaties wil uitspreken. Alle GSA’s samen vormen het GSA Netwerk en krijgt steun van COC Nederland.

GSA Netwerk en Paarse Vrijdag

Het GSA Netwerk organiseert verschillende projecten en acties, waaronder de landelijke GSA-actiedag Paarse Vrijdag. Ze geven tips aan scholen voor het organiseren van Paarse Vrijdag. Ook brengen ze de actiedag in beeld en leveren actiepakketten die onder andere posters en armbandjes bevatten, waarmee reclame voor Paarse Vrijdag kan worden gemaakt. Bovendien geven ze inspiratie voor het organiseren van ludieke acties op scholen voor op de actiedag zelf. Bijvoorbeeld een wedstrijd voor de mooiste paarse outfit, een flashmob, een paarse rookbom of paars toiletpapier. Ook geven de GSA’s lessen en gaan op scholen met leerlingen in gesprek over het onderwerp. Ze maken het onderwerp daarmee bespreekbaar en creëren een veilige omgeving waarin van gedachten kan worden gewisseld.

Wie doen er mee

Paarse Vrijdag is een landelijke actie die oorspronkelijk op middelbare scholen wordt georganiseerd. Het aantal deelnemende scholen is door de jaren heen steeds groter geworden, tot duizend deelnemende middelbare scholen in 2019. In 2020 deden voor het eerst naast middelbare scholen ook 500 andere soorten onderwijsinstellingen mee aan Paarse Vrijdag.

Naast middelbare scholen, ook basisscholen hogescholen en universiteiten

Tot 2020 waren het met name de middelbare scholen die Paarse Vrijdag op hun onderwijslocaties organiseerden. COC Nederland liet weten dat in 2020 voor het eerst ook 500 basisscholen, hogescholen en universiteiten meededen aan de Paarse actie. Mbo's deden al langer mee. Vanwege het coronavirus werden in 2020 zowel offline als online acties bedacht.

Politiek en Paarse Vrijdag

Omdat Paarse Vrijdag ieder jaar op nationaal niveau wordt georganiseerd, is het van belang om te kijken of de politiek interesse toont voor het verschijnsel.

Op 14 december 2018 bezocht Ingrid van Engelshoven, toenmalig minister van Onderwijs, in het kader van Paarse Vrijdag het IJsselcollege in Capelle aan den IJssel. De minister deed op deze school mee met Paarse Vrijdag door onder andere een paars polsbandje te dragen en tijdens het ontbijt met de leerlingen over het onderwerp in gesprek te gaan. Het Jeugdjournaal maakte een verslag van het bezoek van de minister.

Op 22 november 2016 bezocht Koning Willem Alexander het COC Nederland. Daar ging onder andere Nazmul Rahman-Zaman, bedenker van Paarse Vrijdag, in gesprek met de koning.

Paarse Vrijdag in verschillende landen

Paarse Vrijdag wordt in verschillende landen georganiseerd. Er zijn wel enkele verschillen per land.