Boeddhistische levenslessen over leven in harmonie

Sinds vele eeuwen worden praktische richtlijnen voor een leven in harmonie met andere mensen maar ook met jezelf, doorgegeven bij monde van reizende genezers, zogenaamde amchi. Deze richtlijnen bestaan uit vijf levenslessen en zijn samengesteld uit oude boeddhistische, taoistische en andere teksten. De amchi kan een mysterieuze figuur zijn die verschijnt waar hij nodig is (zonder dat hij mobiel bereikbaar is), waar hij komt brengt hij wijsheid, liefde en genezing. Boeddha zou de eerste amchi geweest zijn. De teksten zouden deels al in de tijd vóór Boeddha op schrift gesteld zijn. Kort ná het leven van Boeddha werd de definitieve versie van de levenslessen door Tenzin, de grootste der amchi, op perkamentrollen vastgelegd. Deze levenslessen zijn verspreid geraakt over Tibet, China en delen van India. Er bestaan verschillende versies van deze teksten.

• Harmonie binnen jezelf en in het samenleven met de andere mensen
• De eerste levensles: Wat is werkelijk van waarde voor mij?
• De tweede levensles: Voed datgene dat voor jou van waarde is
• De derde levensles: Harmonie met de andere mensen om ons heen
• De vierde levensles: Wat te doen als het verkeerd gaat?
• De vijfde levensles: Hoe te leven in harmonie met jezelf en anderen

Harmonie binnen jezelf en in het samenleven met de andere mensen

Het uitgangspunt van de levenslessen is dat we allemaal sociale wezens zijn, met de primaire behoefte aan gezelschap en de emotionele nabijheid van anderen. De behoefte aan gezelschap, in afwisseling met afzondering, verschilt per individu. Elk vindt hierin zijn eigen balans.
De boodschap zoals die is samengevat in de Levenslessen, laat zien dat wij allemaal levensvervulling kunnen vinden door bij onszelf te rade te gaan en te ontdekken wie we werkelijk zijn en wat we werkelijk willen. Als we onszelf niet kennen, hoe kunnen we anderen dan kennen?

De eerste levensles: Wat is werkelijk van waarde voor mij?

Om werkelijk gelukkig te zijn in je leven, is het nodig dat je je steeds weer opnieuw afstemt op wat voor jou op dit moment of in deze levensfase werkelijk van waarde is. Je stelt jezelf de vraag: "Wat vind ik werkelijk van waarde? Hoe waardevol is dit voor mij?"
Het antwoord op deze vraag is voor iedereen anders, laat je niet beïnvloeden door je omgeving, of wat je denkt dat het gewenste antwoord is. Omdat het leven aan verandering onderhevig is kan het antwoord op deze vraag verschillen per levensfase, of per situatie zelfs. Steeds opnieuw moet je jezelf de vraag stellen: "Wat vind ik nu werkelijk belangrijk of waardevol?" Daarbij stel je je de vraag: "Waarom is dit, hij, zij waardevol of belangrijk voor mij?" De antwoorden kunnen heel verschillend zijn, soms is het een persoon, soms is het je gezondheid, het kan een oude droom zijn die je nooit heeft losgelaten ook al heb je hem weggestopt. Je kunt erachter komen dat wat je dacht dat belangrijk was, het misschien in het verleden was, maar nu niet meer. Je waarden kunnen heel langzaam veranderen, maar ook heel snel. Het is daarom belangrijk om je regelmatig af te vragen wat nu belangrijk voor je is. Soms raakt datgene wat werkelijk waardevol voor je is overdekt door iets dat minder belangrijk is. Een bekend voorbeeld is werk en relatie. Als je werk belangrijker lijkt te zijn dan je relatie, kom je er misschien te laat achter dat je relatie in feite belangrijker was.

Vragen die je bij het antwoord kunnen helpen

• Waar verlang ik het meeste naar?
• Wat heb ik altijd graag gewild?
• Wat verschaft mij het meest plezier?
• Waar heb ik het meeste spijt van?
• Welke manier van doen bewonder ik het meest in anderen en in mijzelf?

De cultuur waar deze levenslessen uit voortkomen, hecht veel waarde aan het in harmonie zijn met je omgeving en met name met alle levende wezens. Ze weten dat wat waardevol is bestaat uit alles dat leeft: de mensen, de natuur met haar veelheid aan levensvormen. De mens is onderdeel van dit levende geheel en er in haar voortbestaan en voor haar levensgeluk afhankelijk van.

De tweede levensles: Voed datgene dat voor jou van waarde is

Als je weet wat je nastreeft, is het een dagelijkse zorg, zoals de zorg voor je moestuin of bloementuin. Het zijn misschien grote, of juist kleine handelingen, die er van je gevraaagd worden, maar als je je doel voor ogen hebt, kom je elke dag een beetje verder in de richting van dat wat voor jou van waarde is. Je hebt geen haast, bloemen bloeien pas na verloop van tijd, maar je gebruikt je tijd. Elke investering die dat wat voor jou van waarde is dichterbij brengt, telt. Je hebt een doel nu, je hebt prioriteiten. Het voelt goed om te weten dat je werkt aan je toekomstige geluk en je bent nu al gelukkig, wetend dat je een waardevol spoor volgt.
Meditatie is een onderdeel van je pad. In meditatie, rustige beschouwing, stem je je af op je doel en de te volgen stappen, je verwerft overzicht in waar je je op je pad bevindt en je verwerft harmonie. Aan het begin van je dag of week bezin je je op de te zetten stappen, aan het einde van je dag of week kijk je hoe het verlopen is en of je er tevreden mee bent, of dat je een andere handelwijze wil oppakken.

De derde levensles: Harmonie met de andere mensen om ons heen

Als we harmonie nastreven met de ons omringende mensen, wordt het leven makkelijker. Wij mensen kunnen elkaar dragen, samen komen we verder en het is leuker om samen vooruit te gaan. Alles verandert, ook wijzelf en de mensen om ons heen, er zullen dus altijd weer verschillen opduiken, maar in de grond zijn we allemaal gelijk. Elk mens streeft naar geluk. Als je goed kijkt dan zie je dat de soms schijnbaar grote verschillen eigenlijk maar klein zijn. Vaak maken we de verschillen groter en gaan we voorbij aan de vele overeenkomsten. We zijn bewuste wezens. We kunnen ons verplaatsen in een ander, we kunnen boven een situatie uitstijgen en begrip opbrengen vanaf een hoger plan. Dan zien we weer de juiste weg en handelwijze. We kunnen bewust positieve gedachten koesteren, die ons verder brengen en de negatieve gedachten kunnen we terzijde leggen, ook al is dat in het begin heel lastig.

Wees behoedzaam in alles wat je doet, maar handel zonder vrees. De vele kleine stappen die lijden tot een doel dat misschien ver weg ligt, leiden tot in het onbekende. Vele onzekerheden en twijfels kunnen we tegenkomen, maar dat hoeft ons niet van ons doel af te brengen. We begrijpen niet altijd wat we op ons pad tegenkomen, maar we gaan gaandeweg begrijpen dat er een achterliggende wijsheid ligt in alles wat we in het heden tegenkomen. Met vallen en opstaan leren we en komen we verder.

De vierde levensles: Wat te doen als het verkeerd gaat?

Misschien is dit wel de belangrijkste levensles. Als alles goed gaat, hebben we niet zoveel bagage aan levenswijsheid nodig. Pas als de dingen fout gaan, als er grote of schijnbaar grote obstakels opdoemen, hebben we 'n innerlijk weerstandsvermogen, reserves en inventiviteit nodig. Als ons doel ons helder voor ogen blijft staan kunnen we doen als het water. Als er een rots op zijn pad komt, gaat het eromheen, altijd zoekend naar de weg van de minste weerstand en nooit stagnerend in zijn loop. Je ziet de hindernis en je kijkt ver vooruit, dan lijkt de hobbel op je weg een stuk minder hoog en je manoevreert je eromheen. Als je voor een probleem komt te staan ga je het onderzoeken. Als je komt te staan voor onmogelijkheden, dan ziet de wijze dat en begrijpt dat het verkrijgen van wat je niet kunt hebben verspilling van energie is. In het andere geval, wijd je al je aandacht aan het streven naar je doel. De obstakels kunnen innerlijke weerstanden zijn, of uiterlijke, het kunnen praktische zaken zijn, of het kan met mensen te maken hebben, ze kunnen vandaag opdoemen terwijl er gisteren nog geen problemen waren, ze kunnen zich vanzelf oplossen in de tijd, of we moeten de tijd benutten om tot een oplossing te komen. Als de hindernissen te groot zijn om op te heffen, verkleinen we ons lijden door te accepteren wat er is en wat er kan zijn.

Vragen die je jezelf kunt stellen

• Hoe belangrijk is het voor mij dat ik deze situatie verander?
• Staat de hindernis iets in de weg dat voor mij heel waardevol is?
• Weet ik zeker dat ik er iets aan wil doen of moet ik ermee leren leven?

De vijfde levensles: Hoe te leven in harmonie met jezelf en anderen

Het is belangrijk om vijf persoonlijke eigenschappen te ontwikkelen.

1. Zelfkennis kunnen we ontwikkelen door meditatie en door de wereld waar we in leven te beschouwen, zowel als onze eigen aard.
2. Als we onze waarden onderzoeken en overwegen, is het belangrijk om inzicht te ontwikkelen in onze wezenlijke waarde als voelend wezen.
3. Respect voor anderen helpt bij ons streven naar harmonie. We hebben respect voor wat we herkennen als overeenkomsten, maar ook respect voor wat de verschillen zijn, zelfs als we die in eerste instantie willen afwijzen. Als we zelf vegetariër zijn, respecteren we diegenen die vlees eten.
4. Bewust geven. We geven bijvoorbeeld onze onverdeelde aandacht en tijd. We geven ons geduld en vriendelijkheid. We geven onze gastvrijheid. We geven iets, al is het maar klein, dat de ander blij kan maken, een klein geschenk. Steeds als we de ander(en) ontmoeten kunnen we iets geven. Bewust geven is vriendelijkheid en mededogen in de praktijk.
5. Openheid en helderheid ontwikkelen. De helderheid van inzicht, een bewust gevoeld respect. Inzicht in hoe en wat we werkelijk kunnen geven. Inzicht zodat we niet de ander (ongewild) manipuleren. Openheid zodat we helder aan kunnen geven wat wij zelf nodig hebben. Het vóór ons houden van wat we werkelijk nodig hebben is een vorm van gebrek aan respect. Als we onze gedachten en gevoelens vóór ons houden vormen zich barrières van onwetendheid tussen onszelf en de ander(en). Ook de zelfzuchtigheid van verlegenheid bijvoorbeeld moet overwonnen worden. Niet zeggen wat we willen dat er gebeurt, maakt dat harmonie en vriendelijkheid te weinig kans krijgen.

Lees verder

• Tara, de wijze boeddhistische godin die bevrijding brengt
• Avalokiteshvara, de boeddha van mededogen
• Kwan Yin de Chinese godin van vrede en voorspoed
• Het wet van het getal drie en de magie van het bestaan
• Mediteren is een natuurlijk vermogen