mijn kijk op

Afrikaanse boer worstelt opnieuw met mondiaal probleem

In 2005 kwam de United Nations Millenium Taskforce on Hunger met een actieplan om de honger in de wereld vóór 2015 te halveren. Het aantal hongerenden telde in 2008: 963 miljoen en in 2017: 795 miljoen mensen. Echt opschieten doet het dus niet. Deels doordat de rijke landen zich niet aan de afspraak houden, ze hebben niet voldoende geld uitgetrokken voor hongerbestrijding, deels door de betuttelende benadering van westerse organisaties ten aanzien van de Afrikaanse keuterboertjes. De problemen waar deze arme mensen mee worstelen zijn gigantisch en daarvoor zijn zij allerminst alleen verantwoordelijk! Wij hebben de sociale en morele plicht hen te helpen.

Honger

795 miljoen mensen in de wereld zijn voedselonzeker, staat er op de site van het World Food Programme te lezen. En zij schrijven erbij dat dit betekent dat één op de negen mensen niet genoeg te eten heeft om een gezond en actief leven te leiden. Honger en ondervoeding zijn gezondheidsrisico nummer één in de wereld - meer dan aids, malaria en tuberculose samen! Wanneer gaan we daar eens de schouders onder zetten?

Plan

De Nederlandse bijdrage lag op het gebied van de schoolvoeding. Het idee was om 500.000 kinderen elke dag op school te eten te geven wat de lokale boeren verbouwden. Op papier in al zijn eenvoud een fantastisch plan. Zo zou je in één klap niet alleen de honger en de armoede bestrijden maar bovendien de kinderen naar school halen. 'Fantastisch' inderdaad, want slecht doordacht. Het plan mislukte. Enerzijds door politieke inmenging en corruptie, anderzijds door het onvermogen van de boeren om op planmatige wijze voor een nauwkeurig omschreven markt te produceren met winstoogmerk. Betekent dat dat we dan niets voor hen kunnen doen? Onderwijs is essentieel.

Afrikaanse boer

Twee derde van de Afrikaanse bevolking woont op het platteland en is afhankelijk van landbouw. De 1.200 keuterboertjes in Ghana verbouwen nauwelijks genoeg om in hun eigen onderhoud te voorzien. Waarom lukt het hen maar niet te ontsnappen aan de armoede? Waarom blijft de ontwikkeling van boertje-voor-eigen-consumptie tot kleinschalige landbouwondernemer uit? Een greep uit de 26 belemmeringen die de Universiteit van Wageningen constateerde:

• De grond is uitgeput, de bevolking groeit (door betere medische zorg) en het klimaat verandert.
• Door gebrek aan productie, kunnen ze niet investeren in goed zaad en kunstmest.
• Door ontbrekende informatie over weersomstandigheden en afzetmarkt is planning onmogelijk.
• Bij gebrek aan wegen en transportmiddelen krijgen ze hun gewassen niet op de markt.
• De boeren kunnen niet rekenen, hebben geen idee van kosten en baten.
• Ze zijn niet georganiseerd en vormen geen tegenwicht voor overheid en tussenhandel.
• Door slechte ervaringen zijn ze, ook onderling, wantrouwig.
• Wat ze bezitten kan altijd worden afgepakt.
• Generaties lang leven met honger maakt hen risicomijdend en berustend.

Voedselcrisis

Het is duidelijk dat de obstakels zo groot en talrijk zijn, dat de boertjes (het verkleinwoord wordt hier gebruikt, niet omdat ze klein van stuk zijn of denigrerend bedoeld, maar omdat hun productie werkelijk niets voorstelt) ze onmogelijk op eigen houtje kunnen overwinnen. De schandelijke verwaarlozing van de landbouw in de derde wereld heeft mede de huidige wereldwijde voedselcrisis veroorzaakt. Het is een mondiaal probleem geworden. Ook al heeft de Europese Unie 1 miljard euro uitgetrokken voor een groene revolutie, dan betekent dat op 8 miljoen mensen 80 cent per persoon...

Top down

Het lijkt het zoveelste edele plan... heeft men dan niets geleerd? Bovendien: Geld lost niet alle problemen op. Veel goedbedoelde initiatieven gaan uit van een top down benadering, met veel nadruk op kapitaalinjecties en technische ingrepen ter verhoging van de productiviteit. Men gaat geheel voorbij aan de boeren zelf, aan hoe zij denken, aan de problemen waarmee zij kampen. Ook deze aanpak is gedoemd te falen.

Vakbond

Hoe moet het dan wel? Werk aan de belemmeringen en help de boeren ze op te heffen. Verbeter bijvoorbeeld de infrastructuur en de veiligheid. Geef hen de kans een machtsfactor (vakbond) te worden. En laat, met veel geduld, het initiatief aan hen. Dat is hulp waar de keuterboertjes iets aan hebben, waarmee je hen uit het slop trekt en hun leven, en dat van hun mede plattelandsbewoners, op lange termijn verbetert. De positieve effecten sijpelen uiteindelijk door naar de eerste wereld, want alles hangt met elkaar samen. Het is dus ook in ons eigen belang.

Mondiaal probleem

Een mondiaal probleem vraagt om een mondiale aanpak. Als we niets doen aan dit probleem ons allemaal aangaat, hebben we het ene jaar een actie nodig tegen de honger in Ghana, het volgende jaar gaat de opbrengst van giro 555 naar Zuid-Soedan en een volgende keer naar weer een ander Afrikaans land of naar Haïti. En al schuiven we de oorzaken ver van ons weg, op slecht management, corruptie en klimaatveranderingen, dat is echt te gemakkelijk.