IS, de Islamitische Staat
Begin van 2014 lijkt de wereld in brand te staan met een geweldsexplosie in het Midden Oosten, geflankeerd door diverse brandhaarden elders in de wereld. De Arabische wereld is het toneel van talloze wreedheden in Syrië, Irak, de Palestijnse gebieden en in het aangrenzende Libië en Soedan. Het nieuws wordt gedomineerd door berichten over gruwelijkheden in deze regio. Gevangen genomen soldaten worden geëxecuteerd, tegenstanders worden onthoofd en hun vrouwen worden als slaven verkocht. In het westen is IS alleen bekend vanwege haar wreedheden, maar minder is er bekend over IS, als staat.
Naam
De geschiedenis van IS, de Islamitische Staat, gaat terug tot in 2004 en was toen bekend als Jamāʻat al-Tawḥīd wa-al-Jihād, wat vertaald kan worden als Organisatie voor Monotheïsme en Jihad. In de daaropvolgende jaren veranderde de beweging meerdere malen van naam. De westerse media noemden de groep in deze periode dan ook Al-Qaida Irak. Op 13 oktober 2006 werd de oprichting van de Islamitische Staat in Irak (ISI) bekend gemaakt. Tijdens de burgeroorlog in Syrië breidde ISI zich uit naar Syrië. De naam werd aangepast naar Islamitische Staat van Irak en de Levant (ISIL), ook bekend als Islamitische Staat van Irak en Syrië (ISIS). Bij de oprichting van het kalifaat werd de naam van de groepering gewijzigd in IS, Islamitische Staat.
Doel
Sinds haar oprichting is het belangrijkste doel van IS, de oprichting van een zuiver Islamitische staat met de Sharia als wetgeving. Met de stichting van het kalifaat in 2014 is dit doel volbracht. Halverwege 2014 heeft IS in een video aangekondigd te zullen strijden tot de moderne grenzen in het Midden Oosten geslecht zijn. De video droeg de naam "the end of Sykes-Picot", hetgeen refereert aan het vaststellen van grenzen in het Midden Oosten tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hierbij werd geen rekening gehouden met de lokale bevolking.
Ideologie
IS is streng islamitisch en wil terug naar de islam uit de begintijd van profeet Mohammed. Voor IS geldt dat een ieder die het niet eens is met haar gedachtegoed, een ongelovige of afvallige is. In de visie van IS kan de strijd tegen niet-moslims pas beginnen na de zuivering van de islamitische maatschappij. Dit betekent dat de strijd tegen Soennieten in Syrië (in eerste instantie) belangrijker is dan de strijd tegen het westen. Een belangrijk verschil tussen IS en andere islamitische groepen is dat zij duidelijk een eigen staat wil, waar de andere groepen als doel hebben zittende regeringen omver te werpen zonder verder intenties om landen te regeren.
De ideologie van IS spreekt veel islamitische jongeren uit het westen aan. Veelal kunnen zij niet volwaardig deelnemen aan de maatschappij en ook de werkloosheid onder deze bevolkingsgroep is groter dan onder de autochtone bevolking. Het deelnemen aan de strijd van IS, geeft hen de mogelijkheid om met gelijkgestemden te strijden voor hun ideaal.
Geschiedenis
Een precies datum van oprichting kan niet gegeven worden. Wel is bekend dat de oprichter, Al-Zarqawi, rond het jaar 2000 naar Irak kwam. Al-Zarqawi was een Jordanees, die jaren lang trainingskampen in Afghanistan leidde. Vanuit Irak wilde hij het Jordaanse Koningshuis omver werpen. Na de invasie van de Verenigde Staten in Irak bestreed hij met zijn groepering de Amerikaanse en Iraakse troepen.
In 2006 werd de Islamitische Staat van Irak uitgeroepen, maar zij stond toen nog bekend als Al-Qaida Irak. Het aantal aanvallen werd uitgebreid en de groepering wordt verantwoordelijk gehouden voor talloze aanslagen op militaire en sjiitische doelen, waarbij grote aantallen burgers zijn omgekomen. In een aantal gevallen zijn Amerikaanse soldaten gevangen genomen, gemarteld en vervolgens onthoofd. De Verenigde Staten hebben veelvuldig strijd geleverd en meerdere operaties uitgevoerd om Al-Qaida Irak terug te dringen en in de loop van 2010 liep het aantal aanslagen in Irak dan ook terug. Halverwege dat jaar was het merendeel gevangen genomen en de twee belangrijkste leiders waren door de Verenigde Staten geëlimineerd. Dit laatste maakte de weg vrij voor de huidige leider: Abu Bakr Al-Baghdadi.
Met het uitroepen van de Islamitische Staat van Irak en Syrië in 2013 ontstond er een meningsverschil met de leiding van Al-Qaida, hetgeen leidde tot een breuk met de Al-Qaida. In Syrië kon de groep snel aan macht winnen, doordat het Vrije Syrische leger in het nauw gedreven werd door de troepen van Assad. Het Vrije Syrische Leger kon de steun van IS goed gebruiken, maar waar IS kwam, zou zij niet meer weggaan.
Op 29 juni 2014 werd de Islamitische Staat uitgeroepen, een nieuw kalifaat onder leiding van kalief Abu Bakr al-Baghdadi.
Grondgebied
Na haar begin in Syrië en Irak heeft IS zich ook in andere delen van de wereld gemanifesteerd.
De Levant: Syrië en Irak
Sinds eind 2013 controleert IS grote delen van Irak en Syrië. Duidelijke grenzen ontbreken nog in 2014, omdat in Syrië nog sprake is van een ware lappendeken, waarbij regio´s afwisselend onder regeringstroepen, lokale rebellen of IS vallen. In Syrië controleert IS, grote gebieden langs de noordgrens met Turkije en het grensgebied met Irak. In dit gebied ligt ook de hoofdstaat van de Islamitische Staat Raqqa.
Binnen Irak controleert IS de vruchtbare vlakte tussen de rivieren Eufraat en Tigris, alsmede het woestijngebied tot aan de Syrische grens. Irak is hierdoor praktisch gezien in drie delen opgesplitst: het Koerdische Noordoosten, het Soennitische Zuiden en het westelijk deel in handen van IS.
Na de stichting van het kalifaat en de bedreiging van de Yezidi, een minderheid in Irak, is IS meer onder vuur komen te liggen. Het Koerdische en het Iraakse leger boekten aanvankelijk verschillende overwinningen, mede mogelijk gemaakt door de westerse luchtsteun. In april 2015 heeft IS wederom terrein winst geboekt en veroverde de belangrijke steden Ramadi in Irak en Palmyra in Syrië.
Libië
De chaos in Libië na de Arabische lente heeft een scala aan milities opgeleverd, waarbij een aantal trouw gezworen heeft aan de Islamitische Staat. De oostelijke steden Sirte en Derna vallen onder de Islamitische Staat, maar er worden nog altijd aanvallen uitgevoerd door andere milities en ook het regeringsleger.
De bezetting van dit gebied is van strategisch belang, omdat van hieruit het Europese vaste land en met name Italië bedreigd wordt. De grote stroom vluchtelingen vanuit Libië naar Europa biedt IS de mogelijkheid om ongemerkt naar Europa te reizen.
Nigeria, Niger, Tsjaad en Cameroen
In maart 2015 zweert Boko Haram trouw aan de Islamitische Staat. Boko Haram heeft haar machtsbasis in het noorden van Nigeria, maar is ook actief in de omringende buurlanden. Boko Haram is vooral gevreesd door haar wreedheden en ontvoeringen van meisjes en vrouwen.
Geweld
In de westerse media is IS vooral bekend vanwege de executies van tegenstanders en hun onthoofding. Films en foto's van executies worden veelvuldig via moderne media verspreid. In 2014 dreigt de uitroeiing van Yezidi, een religieuze minderheid in Syrië en Irak, welke door de Verenigde Staten en de Koerden in bescherming genomen is.
Sinds het begin van 2015 vermindert het aantal berichten over het geweld van IS. Dit is onder meer een gevolg van het blokkeren van IS-accounts op "social media". Wel komt IS in februari 2015 in het nieuws door het levend verbranden van een Jordaanse gevechtspiloot.
Economie
Het land omvat merendeels woestijngebieden, maar de staat kan over aanzienlijke financiële middelen beschikken. Industrie ontbreekt vrijwel in de regio van IS en daaruit zullen geen noemenswaardige inkomsten zijn.
Olie en gasinkomsten
Bij de gevechten in Syrië zijn de belangrijkste olievelden van Syrië in handen van IS gekomen. In Irak zijn eveneens een aantal olievelden veroverd. Door de isolatie van het Syrische regime is het voor Syrië eenvoudiger om de olie van IS terug te kopen, dan van elders te halen. Hierdoor heeft IS een constante stroom aan inkomsten uit de oliewinning. De oliewinning zorgt er ook voor dat IS onafhankelijk is voor de energievoorziening.
Landbouw
Het land tussen de rivieren Eufraat en Tigris is uiterst vruchtbaar en geschikt voor landbouw. De overige gebieden zijn dorre woestijnen en of onherbergzame berggebieden. In die streken is hoogwaardige landbouw niet realistisch.
Stuwdammen
In de loop van 2014 heeft IS meerdere stuwdammen veroverd. Hierdoor is zij in staat om haar eigen elektriciteit op te wekken en de lokale bewoners aldus van elektriciteit te voorzien. Daarnaast zijn de dammen van groot belang voor de irrigatie van het gebied.
Financiële steun particulieren
In het verleden, maar ook heden nog, heeft IS de nodige steun gehad van particulieren uit verschillende golfstaten, zoals Kuwait en Saudi-Arabië. Deze steun was met name gericht op de strijd tegen president Assad van Syrië. Nu IS een eigen staat opgericht heeft en andere landen IS vrezen, neemt deze steun langzaam af.
Belasting van christenen
Christenen krijgen de keus: bekeren tot de Islam, betalen van belasting of de dood. Iedere christen die niet kiest zal te maken krijgen met het zwaard. Christenen binnen IS betalen dan ook veelal de speciale belasting.
Eenmalige inkomsten
IS heeft een aantal belangrijke eenmalige inkomsten gehad zoals de verovering van het filiaal van de Iraakse centrale bank in Mosoel. Dit leverde naar schatting honderden miljoenen dollars op. De regio is rijk aan geschiedenis en de archeologische vondsten zijn legio. IS verkoopt archeologische vondsten om haar strijd te bekostigen. Archeologische schatten, welke te groot zijn om te verkopen worden door IS vernietigd vanwege het heidense karakter van voorgaande culturen.
Dagelijks bestuur
Kalief Al-Baghdadi is de leider van het kalifaat en heeft een regering ingesteld, waarin onder meer een minister van Financiën plaatsneemt. Het kalifaat voorziet in de meest basale voorzieningen, zoals elektriciteit, water, openbare orde, infrastructuur en sociale zorg.
Na het oprichten van IS is er een oproep gedaan aan moslims wereldwijd om zich in het kalifaat te vestigen. Voor het voortbestaan van het kalifaat is dit van belang, zodat zij ook de beschikking krijgt over mensen met een goede scholing voor complexere zaken, zoals onder meer het onderhoud van de stuwdammen, onderhoud & uitbreiding van infrastructuur en gezondheidszorg.
Sociale media
IS is in het westen vooral bekend om de gewelddadige berichten op Twitter. De accounts van IS worden regelmatig gesloten door Twitter, maar even zo snel weer geopend. Daarnaast is IS ook op andere sites actief met berichten. Gezien het karakter van de berichten krijgt dit veel aandacht, maar in de islamitische wereld zijn vele volgers en zij zien ook andere berichten, waarbij IS zorg draagt voor kinderen en ouderen. Overigens zijn lijf- en doodstraffen in diverse (Arabische) landen nog gemeengoed en volgers uit deze landen hoeven niet gechoqueerd te zijn door de berichten over onthoofdingen en executies.
Leger
In westerse media wordt in 2014, nog gesproken over een terroristische groepering, maar de gewapende eenheden van IS zijn wat betreft omvang en tactiek hier niet mee te vergelijken. Zij vechten gedisciplineerd. Een Amerikaanse generaal heeft gezegd dat IS oorspronkelijk slechte soldaten had, maar de ervaring in Syrië heeft hen gehard en gemaakt tot geduchte tegenstanders.
De omvang van IS is in 2014, nog onduidelijk en in augustus 2014 gaan de schattingen uit van ongeveer 30.000 strijders. Het merendeel van de buitenlandse Jihad-strijders in Syrië heeft zich bij IS aangesloten. De strijdkrachten van IS beschikken over veel wapens, waaronder: anti-tank wapens, stingers, artillerie (T-59 en M198), tanks (T-55 en T-159), raketinstallaties, Humvees, en Black hawk gevechtshelikopters. De gevechtshelikopters zijn buit gemaakt bij de inname van het vliegveld van Mosoel. Andere wapens komen veelal uit wapenopslagen van het Iraakse leger.