Russische boycot van landbouwproducten

Sinds de onrust in Oekraïne staan het westen en Rusland tegenover elkaar. In maart 2014 annexeerde Rusland, De Krim, het meest zuidelijke punt van Oekraïne. Op deze annexatie volgden de eerste westerse sancties. De onrust duurde voort en de situatie verslechterde met als dieptepunt het neerhalen van lijnvlucht MH17 met 295 passagiers aan boord, waaronder 195 Nederlanders. In de weken na de ramp lukte het nauwelijks om de slachtoffers te bergen. Het westen verweet de separatisten een gebrek aan medewerking en Rusland zou de separatisten hierin steunen. Als gevolg stelde het westen sancties in, hetgeen gevolgd werd door een boycot van Rusland. De westerse sancties konden niet onbeantwoord blijven, ze deden de Russen vooralsnog alleen pijn bij de bedrijven, maar serieuze gevolgen voor de bevolking bleven uit. President Poetin kon, vanuit zijn positie, de sancties niet over zijn kant laten gaan.Dit leidde, op 7 augustus 2014 tot een boycot van landbouwproducten uit de Europese Unie, de Verenigde Staten, Canada, Australië en Noorwegen. Producten uit Oekraïne werden al in geringe mate geboycot, net zoals invoerbeperkingen op producten uit Wit-Rusland.

Waarom landbouwproducten?

De keuze voor de boycot van landbouwproducten is heel bewust. Waar de Europese Unie heel voorzichtig is met haar sancties, daar maakt de Russische overheid bewuste keuzes. De landbouwmarkt in Europa is verzadigd en door de import te stoppen, raakt de markt zelfs oververzadigd. Het gevolg zal zijn instortende prijzen met failliete bedrijven tot gevolg.

Tijdens de gloriejaren van de Sovjet-Unie produceerde Rusland grote hoeveelheden landbouwproducten op coöperatieve boerderijen: Kolchoz. Na de val van het communisme verdween dit en Rusland werd een importeur. Voor Rusland is dit ook een belangrijke drijfveer: onafhankelijk zijn voor voeding. Dit is al eerder aangegeven door Poetin, maar behalve aardappelen was Rusland nog afhankelijk van het buitenland. Dit importverbod moet een kans bieden aan de Russische boeren, zodat er een stap gezet wordt naar het geheel zelfvoorzienend zijn.

Wat heeft Rusland geboycot?

Op 7 augustus 2014 omvatte de lijst met geboycotte producten:

• Rundvlees;
• Varkensvlees;
• Kippenvlees (pluimvee);
• Levende vis;
• Vis (vers, gekoeld of bevroren);
• Schaaldieren;
• Weekdieren;
• Ongewervelde waterdieren, andere schaaldieren en weekdieren;
• Zuivelproducten (onder andere melk, room, karnemelk, kaas & boter);
• Aardappelen;
• Tomaten;
• Uien, sjalotten, knoflook, prei en andere eetbare groenten;
• Kool, zoals: bloemkool, spruitjes, koolraap, boerenkool en andere eetbare kolen;
• Sla en witlof;
• Wortels en knollen zoals: wortels, rapen, bieten, schorseneren, knolselderij, radijs en andere eetbare wortels en knollen;
• Augurken en komkommers;
• Peulgroenten;
• Gedroogde zaden van peulgroenten;
• Maniokwortel, pijlwortel, salepwortel, aardpeer, artisjokken, zoete aardappels en dergelijke wortels en knollen;
• Kokosnoten, paranoten en cashewnoten en andere noten;
• Bananen;
• Dadels, vijgen, ananassen, avocado's, guave, mango's en mangostan;
• Citrusvruchten (grapefruit, sinaasappels, mandarijnen en citroenen);
• Druiven;
• Meloenen;
• Papaja's (vers);
• Appels & peren;
• Abrikozen, kersen, perziken en pruimen (vers);
• Moutextract (waarvan 90 procent of meer gedroogd);
• Meel voor menselijke consumptie (specifieke percentages ingrediënten);

De lijst zelf, zoals opgesteld door het Kremlin, kent nog een aantal nuances. Sommige producten mogen, bijvoorbeeld, niet vers ingevoerd worden, maar wel als lang houdbaar product. Het importverbod ging in op 7 augustus 2014 voor de duur van een jaar.

Aanpassing van de boycotlijst

Op 20 augustus 2014 was er de eerste aanpassing van de lijst. De volgende producten werden van de lijst afgehaald:

• aardappelzaden
• lactosevrije melkproducten
• jonge zalm
• forel
• vitamineproducten
• voedingssupplementen

Welke landbouwproducten kunnen nog wel?

Zijn alle agrarische producten geboycot? Nee, sommige landbouwproducten zijn niet eenvoudig uit andere landen te vervangen. Het gaat om:

• Babyvoeding;
• Kant- en klaarmaaltijden;
• Poot- en zaaigoed;
• Plantmateriaal;
• Fokvee;
• Veevoeders;
• Cacao (Nederland is het hart van de wereldhandel in cacao)
• Alcoholische dranken

Alternatieve import door Rusland

Het importverbod voor de Verenigde Staten, EU, Noorwegen en Canada is ook voor Rusland een grote uitdaging. De Russische boer heeft tenslotte ook niet van vandaag op morgen meer vee op zijn land en meer akkers gereed om te oogsten. Andere landen zullen profiteren van deze kansen.

Rusland zal zich dan ook richten tot andere landen zoals:

• Brazilië: vlees (rund en pluimvee), soja en maïs
• Chili: zalm en fruit
• Argentinië: fruit, soja en vlees
• Turkije: groente en fruit
• China: fruit

Omzeilen van sancties

Menig Rus is verknocht aan zijn lekkernij. De mens is inventief en de eerste pogingen tot omzeilen van de boycot worden ondernomen, zoals:

• voedsel importeren als zijnde kant- en klaarmaaltijden. Het toevoegen van een snufje peper en zou aan garnalen, geeft de garnalen het predicaat kant- en klaarmaaltijd en daarmee toegestaan.
• voedsel importeren via andere landen. Recentelijk was Australisch rundvlees geboycot, maar dit werd vervolgens geïmporteerd via Wit-Rusland.

Bovenstaande is met instemming van het Kremlin doordat het voormalig Sovjet-republieken toegestaan heeft om voedsel naar Rusland te exporteren, waar voedsel uit westerse landen in verwerkt is.

Op 11 oktober 2014 werd bekend dat Nederlandse exporteurs hun groenten en fruit via Turkije naar Rusland exporteren. De producten worden in blanco dozen verscheept naar Turkije, waar vervolgens stickers op de dozen gedaan wordt met de vermelding van Turkije als land van oorsprong. De media reppen hierover als "omkatten van groenten".

Andere mogelijke sancties

Rusland kan het westen op veel meer manieren treffen. Rusland dreigt sinds juli 2014 met een sluiting van het luchtruim boven Siberië voor westerse maatschappijen. De strop, die dat oplevert, kan de nagel aan de doodskist zijn van menig luchtvaartmaatschappij. Een belangrijke kanttekening is dat dit Rusland ook geld kost. Westerse luchtvaartmaatschappijen betalen voor het recht om over te vliegen aan de Russische luchtvaartmaatschappij Aeroflot.
Gezien de omvangrijke hoeveelheid delfstoffen in Rusland, heeft Rusland hiermee nog een wapen in handen. Dit zou weliswaar ten koste gaan van de staatskas, maar ook menig westerse economie in een recessie storten. Alleen al een stop op de export van nikkel, zal de prijs van roestvaststaal doen exploderen.

Aardgas

Het lijkt onwaarschijnlijk dat de aardgaskraan dichtgedraaid wordt. Dit kan Europa op de knieën brengen als dit een paar maanden duurt, maar heeft ook ernstige gevolgen voor Rusland zelf. Aardgas draagt tot 40% bij aan de Russische staatsinkomsten. Dichtdraaien van de kraan betekent geen inkomsten.

Nederlandse agrarische export naar Rusland

In 2013, het jaar voor de boycot, exporteerde voor 80 miljard euro aan agrarische producten. Het gaat bij deze export om vooral vlees, zuivel en bloemen. Het merendeel van de Nederlandse export blijft in de EU, terwijl ongeveer 20% wordt geëxporteerd naar landen buiten de EU. Rusland is goed voor ongeveer 2% van de totale agrarische export.

Nederland export naar Rusland vooral vlees, zuivelproducten, sierbloemen en veevoeder. De export is erg variabel doordat de Russische autoriteiten vrij vaak importverboden richting landen opleggen. Een importverbod op varkens uit Polen (in 2013) leidde tot een verhoogde export van varkensvlees. Menig ondernemer richting Rusland zal dan ook tot op zekere hoogte altijd rekening moeten houden met importstops.