Genocide: Cambodja

De heerschappij van de Rode Khmer (of Khmer Rouge) in Cambodja is een van de meest veelsprekende vormen van genocide. Zelden is een land zo snel en zo totaal tot een grote gevangenis en dodenkamp geworden. Alles wat modern, 'Westers', anti-communistisch of zelfs maar gewoon traditioneel Cambodjaans was werd verboden, met de doodstraf als direct gevolg. Cambodja werd veranderd in 'the killing fields', waar nauwelijks ontsnapping mogelijk was.

Opkomst van de Rode Khmer

De Rode Khmer kwam aan de macht in Cambodja in 1975, de partij was tot kort voor die tijd relatief klein geweest, maar door een samenloop van omstandigheden groeide de partij snel. De leider, Pol Pot, was in Frankrijk opgeleid en daar in de ban geraakt van het Maoïsme. In deze periode was Cambodja betrokken bij de oorlog in Vietnam. De Amerikanen gebruikte Cambodja als een uitvalpost voor hun bombardementen op Vietnamese communisten en Lon Nol, de Cambodjaanse leider, liet hen hun gang gaan. In deze periode kwamen 750.000 Cambodjanen om het leven. De opstelling van de Cambodjaanse regering en van de Amerikanen dreef veel Cambodjanen in de armen van de Rode Khmer. China steunde de partij en Noord-Vietnam zorgde voor militaire trainingen. In 1975 verdreef de Rode Khmer Lon Nol, een strijd waarbij zo'n 156.000 doden vielen.

Kampuchea: de Maoïstische Heilstaat

Met het aan de macht komen van de Rode Khmer ging het razendsnel. Het land werd omgedoopt tot Kampuchea en moest onmiddellijk in een Maoïstische heilstaat worden veranderd. Dit ging op een zeer extreme en onmenselijke manier. Het land werd veranderd in een federatie van collectieve boerderijen en de gehele bevolking werd daar te werk gesteld. Wie daar niet toe in staat was: ouderen, zieken, kleine kinderen, had pech gehad en wie weigerde werd gedood. Iedereen die tot de oppositie behoorde moest geëlimineerd worden, dit betekende de dood voor mensen die in het Westen waren opgeleid, zelfs alle mensen met een opleiding en die als 'intellectuelen werden beschouwd. Ook op traditionele Cambodjaanse gebruiken die als anti-communistisch werden beschouwd stond de doodstraf. Politieke en burgerrechten werden eenvoudigweg afgeschaft. Kinderen werden bij hun ouders weggenomen en in aparte kampen gestopt. Op de eenvoudigste zaken stond de doodstraf: muziek, spel, affectieve uitingen, een bril (dit betekende dat iemand een intellectueel was), lachen of huilen.

Etnische Minderheden en Intellectuelen

Scholen, fabrieken, ziekenhuizen en universiteiten werden gesloten en de mensen die er gewerkt hadden werden als vijanden van de staat beschouwd en gedood. Ook hun familieleden kregen de doodstraf. Boeddhistische monniken werden gedood en boeddhistische tempels vernietigd, religie in zijn totaliteit werd verboden, ook het kleine aantal christenen werd omgebracht (zo'n 8000 mensen) en hetzelfde gold voor moslim. De helft van de Islamitische Cham werd vermoord. Ook andere etnische minderheden hadden het extreem zwaar te verduren: Chinezen, Thai en Vietnamezen en zelfs mensen die iemand van een etnische minderheid in een vorige generatie hadden.

Twee Miljoen Doden

De mensen die niet gedood werden kwamen in werkkampen terecht. Het hele land was omgetoverd tot een werkkamp. Daar werkten mensen lange uren met als enige compensatie een klein rantsoen. Mensen werden expres in communes geplaatst die zo ver mogelijk weg waren van hun oorspronkelijke woonplaats. Persoonlijke relaties werden afgekeurd en veel mensen verzwakten, werden ziek en stierven vervolgens. Er waren geen medicijnen en verpleegkundigen of artsen om mensen bij te staan. Hoeveel mensen er precies omkwamen is niet duidelijk, de schattingen lopen uiteen: van 1.700.000 tot meer dan twee miljoen. Dit betekent ruim 20 tot 25% van de toenmalige Cambodjaanse bevolking.

Vietnam

De Rode Khmer onderhielden goede banden met China, iets wat buurland Vietnam tegen de borst stuitte. In 1978 viel Vietnam Cambodja (of Kampuchea) binnen en wierp het regime van de Rode Khmer omver en zette een marionetten-regering er voor in de plaats. De restanten van de Rode Khmer werden richting Thailand verdreven. De nieuwe regering was een vooruitgang voor de bevolking, maar er was nauwelijks hulp van buitenaf en het land lag in puin na de acties van de Rode Khmer. Het wonderlijkste was dat het Westen de guerrilla's van de Rode Khmer steunde en dat de Rode Khmer de zetel van Cambodja in de VN bezet hield. Dit was een duidelijk teken van hoe diep de Koude Oorlog in internationale relaties was doorgedrongen. Hierdoor werd de opbouw van Cambodja zeer vertraagd. In 1989 trokken de laatste Vietnamese troepen zich terug onder internationale druk.

Herdenking

In 1995 begonnen langzaam de gruwelen van het Pol Pot-regime duidelijk te worden. Er werden massagraven gevonden, waar nu eenvoudige herdenkingstekens werden opgericht met behulp van de schedels en botten van de slachtoffers. Ook het centrum in Phnom Penh waar de meeste martelingen werden uitgevoerd is tot een herdenkingsteken omgebouwd: schedels en de foto's van de slachtoffers worden tentoongesteld. In 1998 overleed Pol Pot, zijn kamp in de jungle is verworden tot een site voor toeristen.