Indianen in het Amazonegebied

Het Amazonegebied is een plek waar nog veel inheemse stammen leven. Weliswaar worden de meeste inmiddels door de buitenwereld beïnvloed, maar voor een groot deel leven ze nog zoals ze dat al eeuwen doen. Maar hun leefwereld wordt bedreigd: door ontbossing, door oprukkende mensen die landbouw willen bedrijven, goud willen zoeken en hout willen kappen. Maar de indianen laten zich niet zonder slag of stoot verjagen.

Volkeren zonder geschiedenis?

Het Amazonegebied heeft de naam een enorm, vrijwel onbewoond, maagdelijk woud te zijn. Toch heeft het een lange geschiedenis van menselijke bewoning. Lang voor de komst van de blanken hadden zich er gemeenschappen gevestigd, die relatief complex waren en zeker niet klein. Een aanzienlijk deel van het woud (zo’n 12%) is ontstaan doordat mensen zich er mee bezig hielden, de biodiversiteit werd door de inheemse bevolking zorgvuldig onderhouden. Deze inheemsen realiseerden zich dat ze voor hun bestaan van het woud afhankelijk waren en dat ze daarom de biodiversiteit moesten onderhouden, door open delen, delen van natuurlijk woud en delen die gedomineerd werden door plantensoorten die van groot belang waren voor mensen.

Afkomst van de indianen in het Amazonegebied

Tot voor kort nam men algemeen aan dat de indianen in de Amerika’s afkomstig waren uit Siberië. Volkeren uit Siberië zouden via de Bering Straat zijn overgestoken naar de Amerika’s, dit zou in zeker drie golven hebben plaatsgevonden. Genetisch en antropologisch bewijs ondersteunt deze hypothese. Daarbij zou het de eerste golf zijn geweest die uiteindelijk in het Amazonegebied zou zijn beland.

Tegenwoordig zijn er onderzoekers die denken dat in elk geval een deel van de inheemse bevolking in Zuid-Amerika afkomstig is uit Australië, waarmee de bewoners zouden afstammen van de Australische Aborigines. Deze Aborigines zouden met boten en vlotten de oversteek hebben gemaakt. Er zijn skeletten en botten gevonden, die te oud zijn om afkomstig te zijn van de groepen die uit Siberië zouden zijn gekomen en bovendien zouden er morfologische verschillen zijn tussen deze skeletten en botten met die van uit Siberië afkomstige menstypen. Later zouden deze groepen zijn geassimileerd met de uit Azië afkomstige groepen.

Europeanen

Wij zien het Amazonewoud als zeer dun bevolkt, maar dat is vooral een gevolg van de grote sterfte onder de inheemse bevolking na de komst van de Europeanen, die nieuwe ziekten met zich meebrachten, waar de inheemsen niet tegen bestand waren. Veel gemeenschappen woonden vlakbij de rivieren in verband met transport, visgelegenheid en meer geschikte bodems, maar het waren vooral deze gemeenschappen die getroffen werden door de komst van de Europeanen. De inheemse bevolking werd gedecimeerd in de eerste eeuw na de komst van de blanken, zo’n 90% van de mensen overleefde het niet. Het waren vooral de groepen diep in het woud die het overleefden, omdat ze daar traditioneel al leefden, of omdat ze daar naartoe waren gevlucht. De uitbuiting van de indianen begon met de komst van de eerste Europeanen en gaat tot op de dag van vandaag door.

Hedendaagse indianen in het Amazonewoud

Tot op de dag van vandaag leven er inheemsen in het Amazonegebied, maar vrijwel alle groepen zijn inmiddels beïnvloed door de buitenwereld. Ze dragen moderne kleding, maken gebruik van metalen voorwerpen en sommige groepen maken producten om te verkopen aan toeristen. Ook hebben diverse groepen zich inmiddels georganiseerd om misbruik tegen te gaan en zich te verzetten tegen de inbeslagname van hun land en water. Daarbij wordt onder andere gebruik gemaakt van de meest moderne middelen. In de jaren negentig en het begin van de eenentwintigste eeuw kwamen gevechten in het nieuws tussen indianen en mijnwerkers, houthakkers en anderen die probeerden de indianen van hun grond te verdrijven, deze laatsten waren vaak illegaal actief.

Yanomami

De Yanomami zijn een bekend voorbeeld van een groep indianen wier land door anderen wordt bedreigd. Het gebied dat ze bewonen is ongeveer zo groot als Frankrijk en aanvankelijk waren het alleen antropologen die in hun gebied binnendrongen. Maar vanaf de jaren zeventig waren het goudzoekers die hun gebied binnentrokken en nieuwe ziekten introduceerden. Waren er in de jaren zeventig zo’n 20.000 Yanomami, in 1997 waren er nog maar 9000 over.

Brazilië en haar indianen

Brazilië heeft zo’n 12,5% van haar totale oppervlakte aan indianen toegewezen, en zo’n 26% van het Amazonewoud. Dit alles voor ongeveer 250.000 indianen, 0,25% van de totale bevolking, 60% hiervan leeft in het Amazonegebied. In 1910 al werd de Serviço de Proteção aos Índios - SPI (Indiaanse Beschermings Dienst, tegenwoordig de FUNAI of Fundação Nacional do Índio, Nationale Stichting voor Indianen) opgericht, met behulp van Cândido Rondon, een man van deels Portugese en Indiaanse afkomst. Deze zette zich in voor de indianen in een tijd dat dat zeker niet voor de hand lag. Na hem ging het een tijd bergafwaarts met de hulp aan indianen en de SPI werd door bureaucraten geregeerd. De inheemse reservaten, sinds 1988 vastgelegd in de Braziliaanse wet, zorgen voor een zekere stabiliteit. Veel niet-indianen zijn niet gelukkig met deze situatie en proberen de gebieden toch te benutten. Maar in het algemeen is de nieuwe situatie voor de indianen een verbetering en ook wordt op deze manier de ontbossing van het Amazonewoud tegengegaan. Toch blijven de inheemse volkeren ook in Brazilië in hun manier van leven bedreigd.