De persoonlijke waarde en betekenis van geld

We kunnen in onze maatschappij niet meer zonder geld. Geld is van ouds een ruilmiddel. Met geld kan je spullen en diensten kopen, dingen doen die voor jou belangrijk zijn. Door geld uit te geven maak je bewust en misschien wel vaker onbewust keuzes. Het gaat dan om persoonlijke keuzes. Waar kies jij voor? En welke waarde druk je daarbij uit? Welke persoonlijke waarden vind jij belangrijk? Gaat bij jou om status, zekerheid of creativiteit? Als je zo naar geld kijkt dan gaat het om ethiek. Vanuit de ethiek wordt gezocht naar het goede. Wat is goed om te doen en welke persoonlijke waarden spelen daarin een rol?

Persoonlijke waarden

Ieder mens staat anders in het leven. Ieder mens heeft ook andere waarden die hij of zij belangrijk vindt. De waarden die iemand hoog houdt bepalen wat iemand belangrijk vindt. Er zijn veel verschillende waarden. Een aantal belangrijke waarden zijn bijvoorbeeld altruïsme, ambitie, authenticiteit, creativiteit, compassie, dienstbaarheid, eerlijkheid, geluk, genieten, integriteit, liefde, loyaliteit, moed, nederigheid, respect, schoonheid en wijsheid. Elk mens maakt in zijn waarden eigen keuzes. Deze keuzes worden mede bepaald door hoe iemand leeft en wat hij of zijn heeft meegemaakt. Vanuit de centrale persoonlijke waarden kiezen mensen ervoor het een te doen en het andere te laten.

Persoonlijke waarden en de keuzes in het omgaan met geld

Elk mens vindt weer andere waarden belangrijk. Vanuit die waarden worden keuzes gemaakt en dus ook de keuze hoe om te gaan met geld. Hoe ga je goed met je geld om? Dat is een ethische vraag. Vanuit de ethiek wordt gezocht naar het goede. Het is ook een vraag die je alleen persoonlijk kan beantwoorden. Want hoe je goed met je geld omgaat, heeft ermee te maken wat je belangrijk vindt.

Geld als basis voor levensonderhoud

In onze maatschappij heb je geld nodig om te kunnen leven. Geld is nodig om eten te kunnen kopen en om een dak boven je hoofd te kunnen bekostigen. Zonder geld is het amper mogelijk om te kunnen overleven in onze westerse samenleving. Voor de basisbehoeften als woonruimte, warmte, eten en drinken is geld noodzakelijk. Deze basisbehoeften staan onder aan de Pyramide van behoeften van Maslow. Eerst moet aan deze basisbehoeften worden voldaan voordat andere waarden en behoeften aan bod kunnen komen.

Geld als een vorm van zekerheid

Het hebben van geld biedt een vorm van zekerheid. Veel mensen sparen om in financieel slechtere tijden wat geld achter de hand te hebben. Een hoog banksaldo biedt een vorm van zekerheid. Mensen die in hun geld zekerheid zoeken zullen hun geld niet inzetten op onzekere aandelen, waarbij geldt dat resultaten uit het verleden geen zekerheid bieden voor de toekomst. Als zekerheid een belangrijke waarde voor je is, laat je je geld waarschijnlijk op de spaarrekening staan, ook al is de rente dan nog zo laag.

Geld als vorm van erkenning

Door geld wordt in zekere mate erkenning uitgedrukt. Hoe beter je betaald krijgt voor iets wat je doet, des te groter is de erkenning die je daarmee ontvangt. Het voelt niet goed als mensen tegen je zeggen je diensten te waarderen, maar daar niet voor willen betalen. Er zit dan een discrepantie tussen de dienst die wordt aangeboden en de waarde die dit in geld uitgedrukt heeft. Bijvoorbeeld: je speelt in een muziekbandje. Er wordt gevraagd of de band op een huwelijksfeest wil komen spelen. Na stevige onderhandeling over de prijs wordt er uiteindelijk een deal gesloten die voor de band eigenlijk onder de maat is, maar toch kiezen ze ervoor om op te treden, want het is weer extra reclame. Na het feest is iedereen laaiend enthousiast: ‘Wat een goede band! Wat een mooie muziek en een fantastische sfeer hebben jullie neergezet.’ Ook de opdrachtgever is de band zeer erkentelijk: ‘Geweldig, dankzij jullie een onvergetelijke avond geworden’. De betaling blijft helaas onder de maat. En dat schuurt. Financieel wordt er onvoldoende erkenning geboden. De Amerikaanse schrijfster en actrice Jacqueline Susann verwoordde het kort en krachtig: 'Geld is applaus'.

Geld als een uitingsvorm van liefde

Geld en liefde lijken twee tegenovergestelde waarden. In liefde gaat het om warmte en genegenheid in een menselijke relatie en bij geld denk je eerder aan de harde munt. Toch kan door geld liefde worden uitgedrukt. Zo kunnen ouders geld aan kinderen geven. In het geven van een financiële gift drukken zij hun liefde voor hun kinderen uit. Met geld kan je ook anderen helpen. Denk maar aan de vele goede doelen die telkens weer een appèl doen op onze vrijgevigheid. Financiële hulp is een vorm van liefdadigheid, letterlijk een daad van liefde.

Geld stimuleert de waarde creativiteit

Geld kan de creativiteit van mensen stimuleren. Als creativiteit financieel wordt beloond, biedt het de mogelijkheid tot meer ruimte voor nieuwe creativiteit. Als een schrijver een boek heeft geschreven en het wordt goed verkocht dan kan de opbrengst gebruikt worden om een nieuw boek te kunnen schrijven. Dit geldt ook voor andere creatieve beroepen. Door de financiering van kunstenaars, schilders, schrijvers, muzikanten en dansers kunnen zij hun creativiteit blijven ontplooien. De financiering van de creativiteit kan gebeuren vanuit de marktwerking. Geld is dan een vorm van erkenning voor het werk dat de kunstenaars maken. Hoe beter het werk des te meer geld ze ervoor ontvangen. Ook de overheid kan creativiteit stimuleren door deze te bekostigen. Hierdoor kunnen de nog niet gevestigde kunstenaars gefinancierd worden.

Geld als middel in maatschappelijke keuzes

Als je het ergens niet mee eens bent kan je natuurlijk gaan protesteren en demonstreren. Op barricade kun je duidelijk je stem laten horen, maar het is de vraag of dat wel zo effectief is. Sommigen zeggen dat de echte keuzes gemaakt worden met de portemonnee. Als bijvoorbeeld dierwelzijn een belangrijke waarde voor je is, dan kan je demonstreren tegen de bio-industrie. Het is ook mogelijk om in de supermarkt je keuzes te maken. Koop je de goedkope kiloknaller? Of ga je voor het dure biologische product van de lokale veehouder? Door kritisch je geld uit te geven maak je duidelijk welke maatschappelijke waarden belangrijk voor je zijn.

Geld als middel tot macht

Een Chinees spreekwoord luidt: 'Naar mensen met geld wordt altijd geluisterd'. Naar mensen met geld wordt geluisterd. Ze worden bekeken en gevolgd. Het hebben van volgers op social media is een vorm van macht. Volgers kun je zelfs kopen. Mensen die strak in het pak zitten en komen aanrijden in een prachtige bolide worden vaak serieuzer genomen dan als er iemand die in zijn spijkerbroek aan komt fietsen. Vaak associëren we een dure auto en dito pak met succes, veel geld en macht. De Romeinse dichter Juvenalis concludeerde een eeuw voor onze jaartelling al: 'Zoveel geld iemand in kas heeft, zoveel vertrouwen geniet hij, zoveel invloed heeft hij'.

Geld om de waarde vrijheid na te streven

'Alleen als je geld hebt is de vrijheid niet duur'. Het Klein Orkest zong deze tekst in de jaren 80 van de vorige eeuw in hun lied getiteld 'De muur'. Met geld heb je meer vrijheid dan zonder geld. Als je geld hebt kan je keuzes maken. Als je amper of geen geld hebt dan moet je het maar doen met wat voor handen is. 'Geld is gemunte vrijheid', zei de Russische schrijver Fjodor Dostojewski.

Geld als bron van het kwaad

‘Geld is de wortel van alle kwaad’. Als bron van deze uitspraak wordt vaak verwezen naar de Bijbel, maar je kunt deze uitspraak daarin niet vinden. Het staat dus niet in de Bijbel. Er is wel een uitspraak in de Bijbel die daar veel op lijkt. In de Eerste brief aan Timotheüs hoofdstuk 6 vers 10 schrijft de apostel Paulus: ‘Geldzucht is de wortel van alle kwaad’. ‘Geldzucht’ is compleet iets anders dan ‘geld’. Met geld kan je betalen, met geldzucht kan dat niet. Geldzucht verwijst naar een ziekelijke begeerte naar meer geld. Bijbels gezien is geld niet goed, maar ook niet slecht. Geld is op zichzelf een neutraal gegeven. Het is een betaalmiddel. Geldzucht en hebzucht zijn daarentegen uit den Boze.