Utopia - Thomas More

Thomas More, jurist, humanist en staatsman, schreef Utopia in 1515-1516 in het Latijn. Het gaat over een ideale, fictieve samenleving en is verdeeld in twee delen/boeken. Het eerste deel is een kritiek op de politiek van zijn tijd en het tweede deel een beschrijving van een utopische samenleving, gegeven door een mysterieuze reiziger die zegt daar vijf jaar te hebben gewoond.

Thomas More

More werd geboren in Londen, in 1478. Hij ging naar de St. Anthony's School in Londen en vervolgens naar Oxford, waar hij Latijn, formele logica en Griekse en Latijnse literatuur bestudeerde. Rond 1494, terug in Londen, studeerde hij rechten. Later werd hij ambtenaar. Rond 1501 ontmoette hij Erasmus en de twee zouden levenslang een goede vriendschappelijke en professionele relatie hebben. In 1535 werd More veroordeeld en onthoofd omdat hij weigerde Koning Henry VIII te accepteren als hoofd van de Anglicaanse Kerk.

Over de vraag wat More er precies toe bewoog Utopia te schrijven zijn geleerden het niet eens. De meeste zien het boek als een kritiek op de Europese maatschappij van zijn tijd, omdat hij de problemen van het eerste deel van Utopia in het tweede deel lijkt op te lossen. Anderen brengen daar bijvoorbeeld tegenin dat sommige van de opvattingen in het tweede deel, zoals het toestaan van euthanasie en de lage drempel voor een scheiding, tegenovergesteld lijken te zijn aan More's persoonlijke opvattingen. Volgens hen kan Utopia dus niet een vertolking zijn van More's beeld van een ideale samenleving. Utopia was in More's tijd populair, maar werd vaak verkeerd begrepen, d.w.z., de ironische ondertoon door het werk heen werd niet opgemerkt.

Eerste deel

More beschrijft waarom hij Pieter Gilles bezoekt in Antwerpen en hoe ze Raphael, een reiziger, tegenkomen. Raphael vertelt over een bijzondere samenleving op een eiland, Utopia, waar hij op een van zijn reizen terechtkwam en wekt daarmee More's interesse. De drie besluiten om naar More's verblijf te gaan om daar verder te praten. Raphael beschrijft zijn reizen en spreekt kritisch over de hedendaagse politiek. De anderen vragen hem waarom hij niet in dienst is van een koning en Raphael zegt dat het hem zinloos lijkt voor een filosoof om zich te mengen in praktische politieke zaken. More en Gilles zeggen dat de intelligentie van de filosoof zelfs van belang kan zijn wanneer mensen niet naar hem luisteren of hem niet begrijpen.

Raphael legt zijn opvatting uit met behulp van een paar voorbeelden uit eigen ervaring. Voor een korte tijd was hij betrokken bij politieke kwesties in Engeland. In een vergadering legde hij aan de Engelse politici uit waarom het probleem van diefstal niet kon worden opgelost door hoge straffen. Hij zei dat de samenleving van mensen dieven maakt, en ze vervolgens straft omdat ze dief zijn. Zijn alternatieve manier om met diefstal om te gaan was om de algemene welvaart te verbeteren zodat de mensen niet meer gedwongen waren zich te keren tot diefstal. Mensen worden alleen dief uit noodzakelijkheid, niet vrijwillig. De mannen luisterden naar hem maar met zijn uitleg werd verder niets gedaan. Zijn betoog ging verloren in een complexe mix van verschillende belangen, gebrek aan geduld, en andere menselijke eigenschappen die het onmogelijk maakten een heldere en rationele discussie te voeren.

More reageert op dit verhaal van Raphael dat hij nog steeds van mening is dat het een verplichting is voor filosofen zich te mengen in het gemenebest en hun gedachten met koningen te delen. Want als ze dat niet doen, dan kan de samenleving alleen maar slechter af zijn.

Raphael legt uit waarom het niet werkt voor een filosoof om raadgever te zijn van de koning. Hij zou maar een van de vele stemmen zijn en zou niet serieus genomen worden door de vreemdheid en ongebruikelijkheid van zijn oplossingen en theorieën. Wanneer de raad bijvoorbeeld vergadert over het beginnen van een oorlog en iedereen verschillende ideeën heeft over de oorlogsplannen, zou het onzinnig zijn om als filosoof in deze discussie, die al uitgaat van een oorlog, op te staan en te zeggen dat er helemaal geen oorlog moet worden begonnen.

More houdt vol dat dit nog steeds geen reden is om 'de rug te keren naar het politieke lichaam'. Je moet als filosoof in de politiek geen vreemde ideeën verdedigen, maar een indirecte invloed uitoefenen op de gang van zaken.

Raphael zegt dat het zo niet werkt en verandert dan van onderwerp naar het belangrijke verschil tussen Utopia, de samenleving die hij ontdekte, en andere landen, namelijk dat al het eigendom in Utopia collectief is en er in de andere landen een regel is van privébezit. Hij verdedigt het eerste systeem, zonder privébezit. More gelooft niet dat dit systeem zou werken. Raphael zegt dat we aan de samenleving van de Utopianen kunnen zien dat het in de praktijk werkt. Thomas is nieuwsgierig en vraagt hem alles te vertellen over dit bijzondere eiland.

Tweede deel

Nu volgt Raphaels beschrijving van Utopia. Hij begint met de vorm en lay-out van het eiland en zijn steden en heeft het dan over de landbouw. Vervolgens beschrijft hij i.h.b. de stad Amaurot en de rivieren rond deze stad. Opmerkelijk is dat uit de lay-out van de steden, tuinen en woningen volgt dat geen plaats privé is. De Utopianen delen een enthousiasme voor tuinieren en ze wonen in goedgebouwde huizen.

Magistraten

Behoud van de gemeenschap is de hoogste prioriteit van de magistraten. De magistraten bestaan uit syphogranten, die zijn verkozen door een groep van dertig families, tranibors, die worden geplaatst over elke tien syphogranten, en een gouverneur. De gouverneur wordt verkozen door 200 syphogranten uit vier kandidaten naar voren gebracht door het volk. Nu wordt beschreven hoe ze omgaan met problemen, als die er zijn.

Bezigheden

Landbouw wordt overal beoefend en iedereen leert een specifieke ambacht. Klederdracht is voor iedereen hetzelfde, behalve een paar verschillen in de kleding voor man of vrouw. De syphogranten controleren dat niemand lui is, maar ook dat niemand overwerkt. Grofweg is de verdeling van de dag: drie uur werk, lunch, drie uur werk, avondeten, acht uur slaap. Vrije tijd wordt niet in luiheid doorgebracht maar wordt gevuld met intellectuele bezigheden of verdere beoefening van iemands ambacht wanneer iemand niet geïnteresseerd is in intellectuele activiteit.

Nu volgt een uitleg van hoe de Utopianen rondkomen met maar zes uur werk per dag. Het antwoord op deze vraag is in het kort dat ze heel efficiënt werken en geen tijd verspillen. Ook vereist hun werk minder tijd omdat alles goed wordt bijgehouden, zodat er geen opstapeling is van werk. Huizen worden regelmatig gerepareerd de kleren zijn van goede kwaliteit zodat ze meerdere jaren meegaan: de Utopianen hebben een langetermijnvisie.

De werkdagen zijn korter wanneer er geen werk is. Als er een nood is, zijn Utopianen gewillig om te werken en als er geen werk is vullen ze hun tijd anders in of werken ze vooruit. De Utopianen denken dat geluk te vinden is in vrijheid en het cultiveren van de geest, en hechten daarom veel waarde aan hun vrije tijd. Andere landen zijn in dit soort dingen veel minder efficiënt dan Utopia.

In Utopia worden degenen die intellectueel excelleren en discipline tonen geselecteerd om verder te studeren. Deze studenten worden vaak ambassadeuren, priesters, tranibors of gouverneur. Als de studenten teleurstellen worden ze teruggestuurd naar de rangen van de werkers.

Sociale relaties

Eerst wordt het Utopische huishouden beschreven en daarna het probleem van overbevolking. Wanneer het eiland overbevolkt is, worden koloniën gesticht op het vaste land. Deze koloniën verdrijven de mensen die weigeren zich te houden aan Utopische wetten (door sommige wordt dit More's imperialisme genoemd).

Op de markten kan iedereen nemen wat hij wil zonder te hoeven betalen, omdat er geen angst is dat iemand meer neemt dan hij nodig heeft. Compassie is volgens de Utopianen de meest essentiële van de menselijke gevoelens.

De zieken worden behandeld in goede ziekenhuizen. Maaltijden zijn gemeenschappelijk en vinden plaats in publieke hallen. Tijdens zo'n maaltijd worden kinderen en volwassenen afwisselend rond de tafel geplaatst. Zo kunnen de jongeren met leeftijdsgenoten zijn maar zullen zich goed gedragen door de aanwezigheid van de ouderen. Over vermaak wordt gezegd dat geen soort vermaak verboden is, zolang het niet schadelijk is.

Reizen

Iemand die wil reizen moet toestemming krijgen van een syphogrant of tranibor. Waar ook (op het eiland) de reiziger gaat, hij wordt warm ontvangen en krijgt eten, op voorwaarde dat hij zijn werk heeft gedaan. Op deze manier en via andere maatregelen is er geen kans om tijd te verspillen of om lui te zijn.

Raphael beschrijft hoe het eiland wordt bevoorraad en hoe de voorzieningen stabiel worden gehouden in elke stad en in elk huishouden. Schatten worden alleen bewaard om eventuele verdediging van het eiland te kunnen betalen in gevallen van nood. Goud en zilver worden in laag aanzien gebracht door er kettingen voor slaven en andere objecten en werktuigen van te maken. Hun opvoeding voorkomt dat ze waarde hechten aan de verkeerde dingen en houdt ze weg van dwaasheden. Ieder kind wordt bijvoorbeeld geïntroduceerd in literatuur.

Er is een grote verscheidenheid aan religies onder de Utopianen, die allemaal tegelijk bestaan in harmonie. Voor de Utopianen wordt de rede ondersteund met geloof. Ze vinden dat niemand minder royaal moet zijn naar zichzelf dan naar anderen. Ze geloven dat de natuur ons een plezierig leven voorschrijft.

Dan wordt een onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten plezier, of vermaak. Er zijn slechte vormen van vermaak, die niet worden gecultiveerd door Utopianen, zoals gokken en jagen, en er zijn goede vormen van vermaak, die ze wel toestaan en verdelen in categorieën van lichamelijk en geestelijk plezier. Gezondheid wordt kostbaar geacht. Het is de basis voor alle plezieren. De plezieren van de geest zijn de meest belangrijken en komen voort uit beoefening van de deugden en het bewuste goede leven.

Vervolgens wordt het karakter van de gemiddelde Utopiaan beschreven. Hij/zij is bijvoorbeeld goedgehumeurd, nieuwsgierig, leergierig (wetenschap en nieuwe technieken) en onvermoeibaar in geestelijke zaken.

Slaven

De slaven kunnen mensen zijn van het eigen volk, gestraft voor een misdaad, of tot de dood veroordeelde buitenlanders. De meeste slaven komen uit het buitenland. Onder de buitenlandse slaven zitten ook vrijwilligers, die liever slaaf zijn in Utopia dan burger in hun eigen land.

Voor iemand die ongeneeslijk ziek is en daar onder lijdt, is het een optie zijn leven te eindigen of anderen toe te staan hem uit zijn lijden te verlossen.

Nu beschrijft Raphael hoe trouwen werkt in Utopia. Een vrouw trouwt niet voor ze achttien jaar is. Vreemdgaan is een zware misdaad en wordt zwaar bestraft. Wanneer een huwelijk blijkt slecht te verlopen kunnen man en vrouw, als ze toestemming hebben van de senaat, uit elkaar gaan.

Raphael beschrijft verder de wetgeving rond misdaad. Serieuze misdaden worden meestal gestraft met slavernij. Maar er is altijd een mogelijkheid om bevrijd te worden van slavernij wanneer iemand voor een lange tijd goed gedrag vertoont.

Er zijn maar een paar wetten, en de wetten die er zijn, zijn simpel en kunnen door iedereen worden begrepen. In Utopia is er geen behoefte aan veel of ingewikkelde wetten. de wetgeving is, anders dan in andere landen, duidelijk voor iedereen. Ook stellen de Utopianen geen verdragen op. Ze weigeren dit te doen. Als de natuur al niet voldoende band vormt tussen man en man, hoe kunnen woorden dat dan wel?

Roemloos is alle roem gewonnen in de oorlog. De Utopianen mengen zich met grote terughoudendheid in vijandelijkheden. Ze voeren alleen oorlog om zichzelf en vrienden te verdedigen van tirannie; om het gevaar te verkleinen en niet voor de roem en glorie.

Ze proberen zoveel mogelijk te voorkomen dat ze in een oorlog terechtkomen maar als het niet kan worden vermeden, huren ze moordenaars en troepen van andere landen in om voor ze te vechten. Dit zien ze als compleet gerechtvaardigd en menselijk, omdat ze zelf niet vechten en de levens van veel onschuldige mensen redden. Ook dwingen ze niemand te vechten die dat niet wil. Wanneer er geen andere mogelijkheid is dan om zelf te vechten, doen ze dat met grote moed. Niet alleen de mannen gaan dan de oorlog in, maar ook hun families. De oorlogsstrategieën van de Utopianen worden beschreven.

De religies van de Utopianen

Er zijn veel verschillende religies in Utopia. Het grootste is het geloof in een enkele, eeuwige goddelijkheid. Alle religies zijn het eens over het bestaan van een superieur wezen. Velen hebben zich bekeerd tot het christendom toen ze hoorden over Christus en zijn daden. Maar er zijn geen conflicten tussen mensen van de ene en andere religie. Iedereen is vrij de religie te volgen die hij wil. Niemand mag kwaad worden gedaan om zijn geloof. De straf op religieus fanatisme is verbanning of slavernij.

De Utopianen denken dat we na dit leven worden gestraft voor ondeugd en beloond voor deugd. Ze hechten geen waarde aan waarzeggerij en ander soorten van voorspelling. Er zijn er onder de Utopianen die hebben beslist geluk te verdienen na de dood alleen door goed werk te verrichten en anderen te helpen. Ze kunnen worden verdeeld in twee groepen: celibatairen en Buthrescas. De tweede zijn verstandiger maar de eerste zijn heiliger.

Utopische priesters zijn uitzonderlijk heilig en er zijn er niet veel van. Ze houden zich bezig met religieuze zaken en onderwijzen jonge mensen. Ze hebben dus veel invloed op de moraal. De religieuze gewoonten worden verder beschreven.

De laatste pagina's van het boek worden gevuld met reflecties over de dingen die eerder werden gezegd en met vergelijkingen tussen Utopia en andere naties. De problemen van andere naties en van de menselijke natuur worden beschreven. In andere landen is er privébezit en zijn de mensen egoïstisch. Een ander probleem van andere landen is geld, waar de Utopianen zonder kunnen. Een grote boosdoener van de menselijke natuur, die veel problemen veroorzaakt, is trots. Raphael noemt het het 'grote monster' en 'de verwekker van alle plagen'.