Maakt een boom geluid als er niemand in de buurt is?

De filosoof George Berkeley kwam ooit met het beroemde gedachte-experiment: "Als een boom in een bos omvalt en is er niemand in de buurt om het te horen, maakt het dan geluid?'' De boom zal ongetwijfeld trillingen verspreiden. Maar deze trillingen mogen pas geluid genoemd worden als het wordt opgevangen en herkend als geluid in onze zenuwcentra. Zolang er dus niemand is om de boom te waarnemen, is er geen geluid. Dit experiment heeft aardig wat filosofische raadsels opgeroepen.

Niet-waargenomen bestaan

Het voornaamste raadsel gaat over het bestaan van de boom. Hoe kan iets bestaan zonder dat het waargenomen wordt? Hoe kan er gezegd worden dat de boom bestaat als niemand deze ziet, hoort of ruikt? Als je deze vraag op wetenschap terugkoppelt kan je zeggen dat de boom bestaat en dat mensen hem kunnen waarnemen.

Berkeley ontwikkelde het subjectieve idealisme. Hij zei dat iets pas bestaat wanneer het waargenomen wordt. Omdat er niemand is die de boom kan waarnemen bestaat de boom dus helemaal niet en maakt deze dus ook geen geluid.

Een andere theorie van Berkeley stelt dat een voorwerp bestaat uit zintuiglijke indrukken (reuk, zicht, gehoor). Ook met deze theorie bestaat volgens hem de boom niet en is er dus geen sprake van geluid.

Kennis van de niet-waargenomen wereld

Een andere vraag die het gedachte-experiment oproept is of de waargenomen wereld hetzelfde werkt als de niet-waargenomen wereld. De meeste mensen nemen aan dat een gebeurtenis die niet wordt waargenomen geen effect kan hebben op andere recente gebeurtenissen. Hiermee zou een gebeurtenis dus geen betekenis kunnen hebben in het heden. Hierdoor is een situatie precies hetzelfde als deze gebeurtenis zich niet had voorgedaan.

Bestaan

De belangrijkste vraag die het gedachte-experiment oproept is de vraag wat het verschil is tussen het bestaan en het waarnemen. Want als een boom valt zonder enige waarneming is er geen enkele manier om te bewijzen dat de boom bestaat. Deze vraag roept weer andere filosofische vraagstukken op. Want wat bedoelen we dan eigenlijk met bestaan?

Media

Maar de filosofische vraagstelling kan tegenwoordig ook anders opgevat worden. De vraag stamt uit de 17e eeuw. Destijds was er totaal geen sprake van de mediawereld waar wij nu in leven. De media is nu meer dan ooit aanwezig en in hoeverre worden wij beïnvloedt door de media?

De media speelt een belangrijke rol in het verspreiden van geluid. Neem als voorbeeld de orkaan Sandy die New York en Haïti behoorlijke schade aangericht heeft. Door nieuwsuitzendingen, YouTube en andere media is het geluid van Sandy verspreidt over de hele wereld, terwijl er maar een paar miljoen mensen het echte geluid hebben kunnen horen. Hiermee kan je dus stellen dat de macht die de media heeft groot is. Zij bepaald welk beelden wij te zien krijgen. Hiermee heeft de media de macht om ons beeld van de werkelijkheid te veranderen.

Jean Paul Sartre beweerde dat er pas schade en vernietiging plaats kan vinden wanneer hier mensen bij betrokken zijn. Een omgevallen boom door de storm Sandy heeft dus pas schade aangericht wanneer het een speciaal plekje krijgt bij iemand. Dit is ongetwijfeld gebeurd in New York. Maar hoe zit het met Haïti? Daar is bijna niks of helemaal niks over vermeld in de media. Maken wij ons geen zorgen om hen? Vinden wij het lot van hen soms minder belangrijk? Deze vraag kan iedereen zelf invullen, maar de media maakt het ons moeilijk om met hen mee te leven wanneer alleen beelden van New York vrijgegeven worden. Toch zitten wij naar de tv te kijken over Sandy, terwijl een artikel over dezelfde storm in Haïti niet de moeite is om helemaal uit te lezen. De vraag is dus of wij meer betekenis hechten aan de inwoners van New York of dat wij ons te veel laten beïnvloeden door de media.

En zo kan deze eeuwenoude filosofische vraagstelling "Als een boom is een bos omvalt en is er niemand in de buurt om het te horen, maakt het dan geluid?" op zijn beurt nieuwe vragen oproepen en daarna nog meer vragen. Uiteindelijk is het aan jezelf om in te vullen wat jij gelooft of wat jij vindt.

Esse est percipi