Khat, een stimulerende plant

Volkeren over de hele wereld zijn steeds weer op zoek gegaan naar planten, die het leven wat aangenamer kunnen maken. Koffie, thee, cacao, bier en wijn zijn daar de bekendste voorbeelden van. Een minder bekend genotmiddel dat vooral in sommige Afrikaanse landen gebruikt wordt is Khat of Catha edulis.
Khat of qat is een struik of boom die tot vijftien meter hoog kan worden. De blade­ren zijn donkergroen en glan­zend, de bloemen zijn klein, teer en geel. De vrucht is een doosvrucht met één tot drie zaden. Hij groeit in Ethiopië en Arabië, maar vooral in Jemen, waar hij veel wordt gekweekt. In feite is Ethiopië het moederland; de plant groeit in koele dalen op vrij grote hoogte. Hij werd voor de zesde eeuw n.C. naar Arabië gebracht en is daar goed geacclimatiseerd. Bui­ten de kring van de islam heeft hij weinig ingang gevonden, veel minder dan de koffie, die eveneens afkomstig is uit Ethiopië.

Werking van Catha edulis

De bladeren en stengels worden vers gegeten, al worden er in sommige delen van Arabië ook aftreksels gedronken. Versheid is zeer belangrijk en handelaars doen dan ook veel moeite om de planten zo snel mogelijk van de heuvels naar de steden te vervoeren. In Ethiopië worden de bladeren gebruikt als smaakmaker in de plaatselijke honingwijn. Onder de actieve bestanddelen vinden we cathine en efedrine, dat zijn alkaloïden met een amfetamine-achtige werking. Deze efedrine heeft een stimulerende en euforiserende werking enigszins te vergelijken met adrenaline. Ik kan me nog goed herinneren hoe ik jaren geleden in het televisienieuws Ethiopische soldaten onder invloed van Khat opgewekt ten strijde zag trekken.

Khat nuttig in de harem

Khat werd vroeger in de genees­kunde gebruikt als verdo­vend middel, vooral gemengd met opium. Jonge knapen die werden gecastreerd om betrouwbare bewakers van de harem te worden, werden tijdens de 'operatie" met khat en opium verdooft.. Hij heeft ook een meer plezierige werking,namelijk een opbeurende, zoals koffie. Ondanks zijn stimulerende werking vermindert het toch de seksuele be­hoefte, wat in vele periodes van de Arabische geschie­denis belangrijk was voor een groot deel van de man­nelijke bevolking. Overma­tig gebruik en de enigzins verslaven­de eigenschappen maken dat khat kan leiden tot verlies van de eetlust, slapeloosheid, en hartklachten. Toch is het gebruik wijdverbreid.

Khat en koran

De koran verbiedt het ge­bruik van elk verdovend middel en volgens enkelen valt ook khat hieronder. Anderen beweren dat het gebruik ervan niet alleen is toegestaan, maar dat Mo­hammed het zelfs heeft aangemoedigd om de ver­boden alcohol te vervan­gen. De plant is een deel van de sociale geschiede­nis van de Arabieren. Sommige werkgevers gaven Khat aan hun arbeiders om langer zonder vermoeidheid te kunnen werken. Als seksuele remmer werd en wordt Khat gebruikt door mannen die vinden dat de strenge moralistische wetten in verband met seksualiteit en huwelijk een te zware be­lasting vormden voor hun seksuele apetijt.

Khat was en is ook nu nog een belangrijk sociaal middel en wordt vaak 's avonds in groepen ge­kauwd net zoals wij koffie en bier drinken.