ICT en verschillende theorieën betreffende werkinrichting

In het verleden zijn er verschillende opvattingen over de inrichting van werk of fabricage ontwikkeld. De bekendste zijn wellicht Taylorisme en Fordisme, maar dit zijn niet de enige. In de tijd dat zij hun systemen ontwikkelden, bestond er nog geen ICT. Een interessante vraag is echter hoe ICT op deze oude opvattingen van werkinrichting past en in hoeverre deze oude werkopvattingen nu dus nog relevant zijn.

Taylor en ICT

Taylor zou ICT toepassen volgens drie principes: Controle, standaardisatie en planning. Deze zouden samen leiden tot efficiëntie volgens hem. Controle zou hij met ICT kunnen uitoefenen door bijvoorbeeld prestaties te meten en op basis hiervan te belonen. Standaardisatie zou hij kunnen toepassen met ICT door processen digitaal vast te leggen. Planning zou hij met ICT kunnen toepassen in de vorm van computersimulaties om tot een optimale efficiëntie te komen. De Tayloriaanse principes zijn toepasbaar bij ICT-arbeid omdat je prestaties kunt meten aan de hand van verwerkte opdrachten, of gewerkte tijd. Daarnaast kan ICT arbeid gespecialiseerd worden en persoonlijke controle kan verhoogd worden door middel van ICT (de werkgever kan bijvoorbeeld meekijken op de pc van de werknemer).

Verschil Taylorisme en Fordisme

De verschillen tussen Taylorisme en Fordisme lijken klein en de begrippen worden vaak door elkaar gehaald.

Taylorisme gaat uit van verregaande specialisatie, strenge arbeidsdiscipline, verbetering van het productieproces, prestatieloon, persoonlijke controle, arbeiders die in principe lui zijn en personeelswetenschap als luiheid. Fordisme daarentegen gaat uit van serieproductie met een zo laag mogelijke cyclustijd en vast loon in plaats van prestatieloon. Ford probeerde mensen niet alleen te binden door middel van geld, maar door middel van werkgelegenheidscontracten. Hij maakt gebruik van lopende band werk en dus werkplekgebondenheid.

Het uiteindelijke verschil is dus dat Fordisme een stap verder gaat, vanwege de verbinding die Ford legde tussen technische vooruitgang, lopende band systeem, loonstelsel, standaardisatie en ethische principes enerzijds, en de bedrijfseconomische doelstellingen van de onderneming anderzijds.

ICT vanuit Marxistisch perspectief

De gevolgen van ICT voor arbeid vanuit een Marxistisch perspectief zijn dat door ICT de band van de arbeiders met de arbeid minder wordt. De arbeiders zien het resultaat en nut niet meer in van hun arbeid. Hierdoor treedt vervreemding op. Het gevolg van deze vervreemding is dat er betere controle en eventuele onderdrukking nodig is om de arbeiders in het gareel te houden. De scheiding tussen werkgever en werknemer wordt groter.

ICT vanuit Durkheimiaans perspectief

De gevolgen van ICT voor arbeid vanuit een Durkheimiaans perspectief zijn dat de toenemende ICT leidt tot een organische solidariteit. In tegenstelling tot Marx idee, dat de klassen zich tegenover elkaar gaan opstellen zegt hij dat door de toenemende arbeidsdeling juist onderlinge afhankelijkheid gaat onstaan. De vergelijking wordt gemaakt met een lichaam, waar alle organen samenwerken. De samenleving is dan dit lichaam. Durkheim bepleit een arbeidsdeling zonder arbeidsverdeling. De organische solidariteit staat tegenover de mechanische solidariteit van vroeger, waar iedereen hetzelfde deed en dus zo een gevoel creëerde om bij elkaar te horen.

ICT vanuit een Weberiaans perspectief

Vanuit een Weberians perspectief liggen de gevolgen van ICT voor arbeid anders. Weber zag namelijk twee problemen bij arbeid die om een oplossing vroegen:

• Het beheersbaar maken van het arbeidsproces
• Het sturen van arbeidsgedrag van mensen met heel verschillende wereldbeelden

Deze beide problemen zijn op te lossen door middel van ICT. ICT kan namelijk het arbeidsproces beheersbaar maken en kan arbeidsgedrag van mensen sturen. Weber zelf zag de oplossing in de toenemende bureaucratie, die tegenwoordig vooral op ICT werkt. Arbeid wordt dus efficiënter beter dankzij ICT.

Kort gezegd: Durkheim zegt dat arbeidsdeling leidt tot solidariteit, en ICT draagt bij aan arbeidsdeling. Weber zegt dat bureaucratie nodig is om efficiëntie van arbeid te verbeteren, en ook hieraan draagt ICT bij.