De VN; van peacekeeping tot terrorismebestrijding

De Verenigde Naties hebben sinds de oprichting in 1945 een groei doorgemaakt; men begon in de koude oorlog, waarbij de kracht van de VN achterbleef bij de verwachtingen die ze geschapen had. Eind jaren vijftig veranderde dit door het inzicht van de toenmalige secretaris-generaal, waarbij de eerste blauwe missies, peacekeeping-missies, werden uitgevoerd. Vanaf daar maakte de VN een geleidelijke ontwikkeling door in het soort missies dat zij zou faciliteren.

Oprichting Verenigde Naties

Met de oprichting van de Verenigde Naties in 1945 ontstond er een wereldwijde organisatie om het welzijn en de vrede en veiligheid van de wereld in geheel te bevorderen. Daarnaast liep er echter nog een andere ontwikkeling, de koude oorlog. De spanningen die in deze koude oorlog gecreëerd werden resulteerden in de oprichting van twee militaire machtsblokken, de NAVO en het Warschaupact. De rol van de VN in de koude oorlog bleef achter bij de verwachtingen die ze geschapen had, aangezien de meeste landen voorrang gaven aan het op peil houden van de militaire slagkracht van de NAVO. Zo nam Nederland vlak na de tweede wereldoorlog alleen maar deel aan een aantal kleine waarnemingsmissies, zoals in Yemen.

Nieuwe rol voor de VN

Eind jaren vijftig werd er door de secretaris-generaal van de VN, Dag Hammarskjöld, echter gezocht naar een grotere rol voor de VN in de wereld. Deze rol vond hij in de peacekeeping-missies. De bedoeling hiervan was dat VN-militairen ingezet zouden worden over de gehele wereld om de vrede te handhaven en op verdragen na te zien. Om deze peacekeeping-missies te vervullen werden een aantal staten gevraagd, die hiertoe bereid zouden zijn. Hieronder zat ook Nederland. Deze staten werden gevraagd om zogenoemde standby-forces te leveren. Hieruit werd het traditionele “blauwe” VN-optreden geboren, waarbij militairen neutraal waren en terughoudend moesten optreden om de situatie niet te escaleren. Na missies zoals UNIFIL (Libanon) en het optreden in het voormalig Joegoslavië, bleek echter dat deze wijze van optreden geen resultaat had. Dit werd in 1995 door Srebrenica nog eens extra geïllustreerd. Als lokale partijen niet volledig bereid zijn om mee te werken, was het “blauwe” optreden niet mogelijk.

Nieuwe manier van optreden

De manier van optreden werd dus verlegd naar meer “groene” operaties, zoals bijvoorbeeld SFOR (Bosnië). De “groene” manier van optreden omhelst het stabiliseren van een gebied of situatie door middel van militaire dwang. Hierbij word er dus in tegenstelling tot de “blauwe” missies wel degelijk gebruik gemaakt van zwaar militair materieel.

Terrorisme en de VN

Door de aandacht op het terrorisme, die plotseling ontstaan is door de aanslagen op 11 september 2001, dragen huidige missies meer het karakter van de strijd tegen het terrorisme. Naast de klassieke oorlogsvoering tegen een ander land, vind er na het verslaan van de tegenstander een moeilijker proces plaats. Namelijk het opnieuw stabiliseren van het land, met een goede regering en zonder terroristische cellen. Om dit mogelijk te maken zijn er wederopbouwmissies begonnen. Ook Nederland doet hieraan mee. Het doel van deze missies is om de nog zwakke regeringen te ondersteunen. Hierbij komt nog steeds een hoop groen optreden kijken, zoals de diverse schermutselingen met Talibanstrijders in Afghanistan bijvoorbeeld illustreren.
Er bestaan dus een aantal verschillende soorten uitzendingen. Om de traditionele militaire taken tijdens uitzendingen te bepalen, moet er dus gekeken worden naar deze verschillende soorten uitzendingen.

Blauwe missies

Tijdens de blauwe missies lag de nadruk voornamelijk op het neutraal blijven in het conflict, en het controleren van bestaande afspraken tussen de verschillende partijen. De taken waren dus grotendeels beperkt tot patrouilleren en controleren van bijvoorbeeld ontwapeningsafspraken. Deze taken, zoals uitgevoerd tijdens de blauwe missies zal ik in deze scriptie verder onder traditionele militaire taken zetten.

Groene missies

Tijdens de groene missies die ontstonden uit het besef dat blauw optreden niet voldoende werkte, bleek dat de taken van de militair meer civiele opdrachten gingen bevatten. De militaire taken bleven en er werden zelfs militaire acties uitgevoerd om een gewenste situatie af te dwingen. Om ondanks het harde optreden toch nog de steun van de bevolking te krijgen, werden er hulpprogramma’s uitgevoerd, zoals het herbouwen van educatieve of zorginstellingen. De taken die ik in deze soort missies onder traditionele militaire taken zal zetten zijn de taken waarvoor de militairen eigenlijk gekomen zijn, dus de militaire acties en patrouilleren vallen hier globaal onder. De andere taken ontstonden eigenlijk uit een noodzaak om de goodwill van de bevolking te houden en behandel ik niet als traditionele militaire taken.

Terrorisme en de VN

In deze tijd, waarin de bestrijding van het terrorisme voorop staat, blijkt dat de uitzendingen veelal een ander doel hebben. Terwijl missies uitgevoerd worden onder het mom van wederopbouw, is dit vooral om te zorgen dat terrorisme geen vat meer kan krijgen op haar voormalige thuislanden. Om dit te bereiken is wederopbouw en het stabiliseren van die landen de belangrijkste taak. Zodra er een sterke, stabiele en democratische regering is, heeft terrorisme veel minder kans om haar activiteiten hier te ontplooien. Om die ideale eindsituatie te bereiken is het steunen van de zwakke beginperiode van de regeringen essentieel, inclusief het zo snel mogelijk weer opbouwen van het land. Uit deze doelen blijkt dus al dat het hier om een ander soort uitzending gaat als bij het groene optreden uit de vorige alinea. De doelen geven al aan dat er niet meer te ontsnappen is aan het uitvoeren van civiele taken, ze behoren nu tot de doelstellingen.

Toch wil dat niet zeggen dat traditionele militaire taken bij deze nieuwe missies tot de achtergrond verdrongen zijn. Integendeel, het harde militaire ingrijpen bij uit de hand lopende situaties is een randvoorwaarde om de civiele taken te kunnen uitvoeren. Daarnaast zorgen de vele patrouilles voor vertrouwen en een gevoel van veiligheid onder de bevolking. De traditionele taken zoals genoemd onder "groene missies" blijven dus in stand bij deze nieuwe missies. Daarnaast lopen er nog andere missies door, die het actief opsporen en vernietigen van terrorismecellen tot doel hebben en voor de rest geen civiele taken hebben. Deze missies zijn dus puur militair gericht, om de laatste resten van verzet na de inval in de betreffende landen op te ruimen.