Willy Brandt; een voorvechter voor de Duitse eenwording

Willy Brandt zou, als burgemeester van West-Berlijn tijdens de koude oorlog, een belangrijke rol gaan spelen in de geschiedenis van Duitsland door het werk dat hij verrichtte om de DDR en de BRD weer bij elkaar te krijgen. Zijn bijdrage aan de eenwording van Duitsland werd internationaal ook dusdanig gewaardeerd dat hij in 1971 de nobelprijs voor de vrede zou ontvangen, met name zijn ostpolitik werd als motivatie hiervoor genoemd.

Wie is Willy Brandt

Willy Brandt werd op 16 december 1913 geboren in Lübeck onder de naam Herbert Ernst Frahm. Zijn vader kende hij niet en zijn moeder was een gewone winkeljuffrouw. Later vond hij pas uit dat zijn vader John Moeller uit Hamburg was, maar hij heeft hem nooit ontmoet. Vanwege een gebrek aan tijd aan haar kant werd hij mede opgevoed door zijn grootvader Ludwig Frahm (1875-1934) en het gemis aan de warmte van een complete familie werd opgevangen door de sociaal-democratische jeugdbewegingen waar hij zich mee bezig hield. Zijn grootvader was ook al een toegewijde socialist. Voor Ludwig was dit zelfs een religie geworden, wat in 1934 leidde tot zijn zelfmoord, leven in het Nazi Duitsland was meer dan hij aankon. Willy was een goede student. In 1927, op vijftien jarige leeftijd, maakt hij zijn basisopleiding af, waarna hij een beurs krijgt voor het Lubeck Johanneum. Hier raakt hij dusdanig geïnteresseerd in de politiek dat zijn studie eronder begint te lijden, zo schrijft hij al politieke stukken terwijl hij nog op school zat. De schoolleiding adviseert dan ook aan zijn moeder om hem buiten de politiek te houden.

Eerste stappen in de politiek

In 1930 sloot hij zich eerst aan bij de SPD, deze was echter niet radicaal genoeg voor hem. Een jaar later, als zeventienjarige jongen sloot hij zich aan bij de radicale Socialistische Arbeiderspartij (SAP). Deze partij verzette zich sterk tegen het toen opkomende nazisme vanwege hun sterke marxistische opvattingen. In zijn weg binnen de radicale partij schreef hij in het dagblad van de SAP, de Sozialistische Arbeiterzeitung. Hij schreef daarin: “dass wir der SPD ideologisch nicht näher stehen als irgendeiner anderen Proletarischen Partei. Im Gegenteil, vielleicht stehen wir der SPD am wenigsten nahe.” In het Nederlands komt het er op neer dat zoals door velen opgevat de SAP niet ver van de SPD stond, maar als een van de weinige dichtbij. Hierbij is al duidelijk te zien dat Brandt in 1932 al zichzelf kon vinden binnen de ideologie van de SPD.

Willy Brandt in het verzet

In 1933 moest de SAP ondergronds gaan, vanwege de machtsovername door de Nazi’s. In deze tijd neemt hij ook actief deel aan het politieke verzet tegen de Nazi’s. Zo schrijft hij bijvoorbeeld pamfletten tegen de Nazi’s en verspreid hij deze handmatig over brievenbussen. Dit was in deze tijd een gevaarlijke activiteit. Omdat Herbert ook de geheime bijeenkomsten van de SAP bezocht, nam hij hiervoor een andere naam aan, namelijk Willy Brandt. Zo werd het voor de Nazi’s moeilijker om hem op te sporen. De SAP vroeg Brandt om in april 1933 naar Noorwegen te gaan, wat hij dus ook deed, om een internationaal steunpunt op te richten voor de SAP. Om geld te verdienen werd hij daar journalist voor een aantal kranten. In 1937 werkte hij in Spanje als een politieke waarnemer en als een vertegenwoordiger van een humanitaire hulporganisatie. In 1938 werd hij door de regering van Duitsland gedenationaliseerd.

Brandt en de SDP

Toen de Duitsers ook Noorwegen binnenvielen, vluchtte Brandt naar Zweden waar hij zich aansloot bij de SPD. Hier werd hij in 1948 liaison van de partij bij de geallieerden in Berlijn. Hier werd hij opgemerkt door zijn vaak geïrriteerde en harde opmerkingen zoals: “Berlijn hoort bij Europa en niet bij Siberië” . In 1957 werd hij burgemeester van West-Berlijn, waarna hij in vier jaar lijsttrekker werd voor de SPD. Helaas was niet iedereen blij met Brandt en vooral dan over zijn overmatige drankgebruik en allerlei affaires. Daarnaast werd hem vaak kwalijk genomen dat hij naar Noorwegen was gevlucht en daarbij de Noorse nationaliteit had aangenomen en dat hij een buitenechtelijk kind was.

Toenadering tussen de BRD en DDR

Zijn pershulp en latere adviseur voor buitenlandse zaken, journalist Egon Bahr, begon rond te spreiden dat de BRD de gebeurtenissen in Oost-Duitsland het beste kon beïnvloeden door betere contacten met de DDR op te bouwen. Dit politieke gedachtegoed werd later uitgebouwd naar het gehele Oostblok. Zelf raakte Brandt hierin vooral overtuigd toen de muur opgetrokken werd in de nacht van 12 op 13 augustus 1961. Rond deze tijd was hij al de belangrijkste persoon in de SPD en hij was lijsttrekker bij de Bondsdagverkiezingen in 1961. Hij liet zijn mening overal sterk blijken, vooral zijn teleurstelling in het feit dat de Westerse Geallieerden niet sterker reageerden op de bouw van de Berlijnse muur. Het duurde namelijk 48 uur voordat de geallieerden een protest uitbrachten tegen de Sovjets, wat ook nog niet eens effectief was. Hij raakte sterk teleurgesteld in president Kennedy, maar na de “Ich bin ein Berliner” speech van Kennedy krijg hij weer meer vertrouwen in de goodwill van de Amerikanen.

Ostpolitik

Willy Brandt realiseerde zich dat als hij iets gedaan wilde krijgen in het versoepelen van de relaties tussen beide Duitslanden dat de Duitsers dit dan zelf moesten doen. In juli 1963 presenteerden Brandt en Egon Bahr hun ideeën over de Duitse politiek op een conferentie bij een academie in Tutzing. Aan de basis van zijn nieuwe politiek lag de erkenning dat alles begon met de machtsovername van Hitler in 1933 en dat Duitsland dit ook maar eens moest erkennen. Hierdoor hoopten ze toenadering te kunnen vinden tot Oost-Duitsland. Dit zou de basis worden van de later beroemde Ostpolitik, die ook probeerde om het gedeelde Europa dichter bij elkaar te brengen door in te zien dat de reden van de deling in feite de machtsovername van de Nazi’s was.

Minister van Buitenlandse Zaken

Negen jaar nadat hij burgemeester van West-Berlijn werd, werd hij in 1966 minister van Buitenlandse Zaken, waarmee hij zijn doel om bondskanselier te worden tijdelijk naast zich neerlegde. Hij werd hiermee wel de meest belangrijke minister binnen de West-Duitse regering. Hij kreeg deze stoel niet voor niets, als burgemeester van West-Berlijn had hij in het buitenland goede contacten gelegd en een rijke hoeveelheid aan ervaring opgedaan. Brandt was hiermee dus al een belangrijke speler op het gebied van de internationale politiek. In het binnenland, vooral binnen de CDU/CSU waren ze minder tevreden met de kandidaatstelling van Willy Brandt voor minister van Buitenlandse Zaken. Dit omdat Kiesinger, de toenmalige CDU-bondskanselier, een andere kandidaat op het oog had.

Neue Ostpolitik en de Nobelprijs voor de Vrede

Slechts drie jaar later, in 1969, werd hij al bondskanselier. Hier hielp hij mee aan het ontwikkelen van de neue Ostpolitik en in 1971 kreeg hij de Nobelprijs voor de Vrede. De verkiezingen van 1972 waren ook al een grote overwinning voor Brandt. Hier zorgde hij ervoor dat de SPD voor de eerste keer groter was dan de CDU/CSU. In 1974 trad Brandt af, door een affaire rond een van zijn naaste medewerkers, die een Oost-Duitse spion bleek te zijn. Toch was dit niet de enige reden voor zijn aftreden. Het was meer een aanleiding dan de totale oorzaak van zijn aftreden. Zijn vele affaires met vrouwen zouden Brandt ook chantabel hebben gemaakt, hij zou weinig van economische politiek af weten, zijn populariteit bij de kiezers was gedaald en hij had felle tegenstanders binnen zijn eigen partij. Tot 1984 bleef hij wel nog voorzitter van de SPD en daarna trok hij zich terug uit de politiek. In 1992 stierf Willy Brandt op 78 jarige leeftijd.