Levend begraven worden

Per ongeluk werden in het verleden - gedreven door angst voor besmetting - personen levend begraven. Dat overkwam zowel overleden gewaande slachtoffers van de massale sterfte door de pest als ook St Vituspatiënen, die net zolang dansten tot ze er schijnbaar levenloos bij neervielen en daardoor de indruk wekten de geest gegeven te hebben. Deze gruwelijke gebeurtenissen vormden al vlug een bron voor het ontstaan van allerlei angstaanjagende verhalen, zoals die van de vampiers.

Vaststellen van het intreden van de dood

In het verre (maar ook recente) verleden was en is het moeilijk nauwkeurig vast te stellen wanneer de dood was of is ingetreden. Soms werden mensen dan ten onrechte dood verklaard en vervolgens begraven. Het is nauwelijks voor te stellen dat ondanks alle medische kennis recentelijk nog dergelijke vergissingen gemaakt zijn.

Recente gevallen

• Zo openden - niet zo vreselijk lang geleden - artsen in een Brits ziekenhuis een 'lijk' in verband met een niertransplantatie. Tot hun afgrijzen merkten ze dat het lichaam nog ademde;
• Hoe bizar het ook mag klinken: dit geval staat niet op zichzelf. Ook in een van de zuidelijke staten van de Verenigde Staten van Amerika werd zo'n vergissing nog onlangs begaan. Een zwangere jonge vrouw raakte daar zo overstuur toen een politieagent aan de deur kwam, dat ze ineenzakte. Er werd een verklaring van overlijden afgegeven en de vrouw werd begraven. Een week na de begrafenis kwam de moeder van deze vrouw over. Zij stond erop zelf het lichaam van haar dochter te zien. Bij het openen van het graf was de vrouw nog in leven en haar kindje geboren. De ten onrechte begraven vrouw had kapotte vingers van haar pogingen zich uit de doodkist naar buiten te klauwen;
• Een directrice van een Amerikaans weeshuis werd bij twee gelegenheden dood verklaard. De tweede keer dankte ze haar redding aan de begrafenisondernemer, die met een speld in haar lichaam stak. Uit de wond kwam een druppel vers bloed;
• Washington Irving Bishop, die voorstellingen gaf als gedachtenlezer en die vaak in een toestand van trance verkeerde, werd ook wel eens voor gestorven gehouden. Tot dat er bij de sectie in hem gesneden werd;
• Iets vergelijksbaars met de belevenis van Washington Irving Bishop deed zich voor bij een hoge geestelijke in Spanje. Hij werd al gebalsemd en voor dat doel werd zijn hart te voorschijn gehaald uit de borstkas. Het bleek nog te kloppen! Op dat ogenblik kwam hij bij kennis en zelfs toen scheen hij nog de kracht te hebben om met zijn hand het ontleedmes van de arts te grijpen, voordat hij echt de laatste adem uitblies.

Gevallen uit het verleden

• In 1665 eiste een verschrikkelijke pestepidemie bijna 150.000 slachtoffers onder de bevolking van Engeland. De ziekte veroorzaakte eerst een aanval van versuftheid, gevolgd door een overweldigend verlangen naar slaap. Omdat de lichamen 's nachts haastig uit huis werden gebracht, is het nauwelijks verwonderlijk dat de zware slapers vaak voor dood werden gehouden. Daar kwam nog bij dat ze snel in massagraven ter aarde werden besteld, zonder de voorgeschreven begrafenisformaliteiten;
• In de 18de eeuw werd in Moravië een postbeambte begraven, omdat werd aangenomen dat hij aan epilepsie was gestorven. Enige jaren later werden er een paar graven verplaatst. Bij die gelegenheid werd het lichaam van de postbeambte opgegraven. Toen bleek, dat hij destijds levend was begraven. De arts die de verklaring van overlijden had getekend, schrok zo hevig dat hij krankzinnig werd;
• In 1728 ging een doodgewaande vrouw (Margaret Dickson) in haar doodkist overeind zitten. Margaret was opgehangen wegens kindermoord. Toen ze weer tot leven was gekomen, kon ze voor de wet niet nogmaals voor hetzelfde misdrijf worden opgehangen. Ze leefde nog 30 jaar in een goede gezondheid;
• In die eeuw kwam voortijdige begraving nog zoveel voor, dat er een limerick op werd gemaakt, die luidt:

"Er was eens een man in Oranjewoud,
die wakker werd in een kist van hout,
het is hier best vrolijk,
mompelde hij olijk,
maar ik ben alleen nog lang niet koud."

• Ook begin 20ste eeuw kwam het levend begraven in Amerika nog voor. Schattingen gaan zelfs in de richting van één geval per week. Zo werd eens een jonge vrouw in Indianapolis twee weken na haar 'dood' begraven. Verscheidene artsen tekenden de verklaring van overlijden. Haar jongere broertje klampte zich vast aan haar lichaam, dat werd meegenomen naar het kerkhof. Ineens liet het verband rond de kaak van de vrouw los. Iedereen zag hoe haar lippen beefden. "Wat wil je?" schreeuwde haar broertje. "Water", fluisterde de vrouw. Kort daarop was ze geheel hersteld en bereikte nog een hoge leeftijd.

Begrip

Als we letten op het feit dat zeer recentelijk dergelijke vergissingen gemaakt zijn, dan is het gemakkelijk voor te stellen hoe deze vergissingen in het verleden konden plaatsvinden.
Niet alleen kon toen niet goed worden onderkend of de dood ingetreden was bij:

• catalepsie (een coma-achtige toestand, waarin zelfs de ademhaling tot stilstand kan komen en die enkele weken kan aanhouden). Catalepsie kan door hypnose worden veroorzaakt of door hysterie. Edgar Allan Poe was zeer geboeid door de mogelijkheid om in cataleptische toestand levend begraven te worden. Hij gebruikte diverse variaties op dit gegeven voor zijn huiveringwekkende verhalen ;
• epilepsie (vallende ziekte);
• schijndood door verstikking of vergif;
• door drank versufte dronkaards,

maar ook bij een op de dood lijkende toestand die willens en wetens wordt opgewekt (zoals door fakirs in India).

Doodsnood

Wanneer ten onrechte dood verklaarden uit hun bewusteloosheid ontwaken, komen ze tot de gruwelijke ontdekking dat ze inmiddels begraven zijn. In een oogwenk beseft men dan wat er gebeurd is. Dit besef wordt gevolgd door paniek en de hopeloze pogingen om zich te bevrijden. In hun doodsnood proberen zij om uit hun huiveringwekkende toestand te ontkomen. Ze wringen zich letterlijk in allerlei bochten om te ontsnappen en proberen met tanden en nagels ieder kiertje van de kist open te peuteren.Ten slotte komt de verstikking. Als het graf van zo iemand door lijkenrovers (of om welke reden dan ook) opengebroken zou worden, dan zouden zij het lichaam ineengekronkeld in de benarde ruimte zien liggen. Dergelijke plunderaars, op zoek naar kostbaarheden of andere voorwerpen, zouden dan het verwrongen lijk zien in een gescheurd en bebloed doodskleed en met bloederige vingers en nagels; hun houding en toestand tonen erbarmelijk het afgrijzelijke van het daadwerkelijk overlijden.

Reddingbrengend apparaat

Met de bedoeling een einde te maken aan de gruwel van het voortijdig begraven heeft de Russische graaf Karnicki in 1901 een eigenaardig apparaat uitgevonden. Het apparaat bestaat uit een buis en een gesloten doos. De buis wordt in de doodkist gebracht, zodra deze in het graf is geplaatst. De doos blijft steeds zichtbaar. In de doodkist rust een glazen bal op de borst van het lichaam. Bij de geringste beweging van het lijk ontspant de glazen bal, waarna het deksel van de doos openvlieg en er lucht en licht de kist instromen. Tegelijkertijd gaat een meter boven de grond een vlag omhoog en gaat er een bel over. Aan de voorkant is de doos ook nog voorzien van een elektrische lamp, die de levend begraven persoon van enig licht voorziet, als hij na zonsondergang nog op redding moet wachten.