De Shell en de 'doofpotmoord'

De laatste tijd wordt schending van vertrouwen en gebrek aan integriteit in de politiek besproken.Steeds vaker barst de politieke discussie los over grote multinationals niet integer handelen. Burgers eisen vaker, terecht, dat politici en andere personen integer optreden. Ook voor ondernemers is integriteit een onmisbare karaktereigenschap waarop zij worden beoordeeld door de maatschappij.

Falen van het systeem

Niet alleen voor personen is integriteit belangrijk, ook voor ondernemers is integriteit een onmisbare karaktereigenscap waarop zij worden beoordeeld door de maatschappij. De publieke opinie wijst veelal een persoon aan wanneer het gaat om niet integer handelen bij een bedrijf, maar dit is vaak een oorzaak van een falend systeem. Niet 1 persoon moet worden aangewezen, maar het gehele topmanagement van een bedrijf. Ook bij de Koninklijke Shell is het fout gegaan, waarbij de kapitein van Shelltanker de Capulonix verantwoordelijk was voor de moord op Leo Rapmund. Het topmanagement van de Shell verzuimde echter om juridische stappen te ondernemen en de familie van het slachtoffer met juiste gegevens in te lichten.

Wat is er precies voorgevallen op de Capulonix op 18 mei 1974? Waarom stopte de Shell de moord op Leo Rapmund in de doofpot en hoe konden zij hiermee wegkomen? Waarom handelen bedrijven niet integer en zou Shell, gezien het huidige bestel van normen en waarden opnieuw kunnen wegkomen met een dergelijke ‘doofpot moord’?

De ‘doofpotmoord’

De 36-jarige Leo Rapmund uit Zeist komt op 18 mei 1974 om het leven tijdens een vechtpartij op de Shelltanker Capulonix in de Chinese Zee. Verschillende getuigen zien en verklaren hoe de matroos bij een ruzie met een ander bemanningslid van het achterdek wordt geduwd. Hij kan zich nog vasthouden aan de reling, maar de dader, Mike M. trapt net zo lang op Rapmund’s vingers dat hij de reling loslaat en in zee valt. Er volgt een lange zoekactie naar de matroos, maar hij wordt niet meer gevonden. De overlevingskansen waren dusdanig klein dat zeer aannemelijk is dat hij is verdronken.

De Koninklijke Shell lost de zaak intern op. Er zijn weliswaar voldoende getuigen en de dader is bekend, maar toch wordt Mike M. niet veroordeeld voor moord. Mike M. komt niet voor de rechter. De Shell zet hem van boord en geeft nog een half jaarsalaris mee. Mike M. kon zonder problemen blijven werken in andere bedrijven binnen de koopvaardij.

De nabestaanden van Leo Rapmund worden in 1974 door de Shell ingelicht dat hun zoon aan boord van de olietanker de Capulonix wordt vermist. Jarenlang gelooft de familie in een tragisch ongeluk of zelfmoord (hij verdween op stille zee) totdat een getuige geen raad weet met zijn geweten. Een getuige van de moord is ervan overtuigd dat alle gebeurtenissen rondom Leo Rapmund in de doofpot zijn gestopt. De Shell en andere getuigen hebben nooit over deze zaak gepraat en mogen praten. Door deze getuigenis zetten meerdere personen het onderzoek naar de dood van Leo Rapmund voort. De onderzoekers komen in contact met vele getuigen die allemaal hetzelfde verklaren. Deze opvarenden van de Capulonix werden gedwongen hun mond te houden over deze gebeurtenis. Ook Mike M. wordt gevraagd een verklaring af te leggen. Hij bekent de moord op Leo Rapmund. Echter omdat de zaak verjaard is, kan hij niet meer worden veroordeeld.

De ‘doofpotmoord’ zoals hij ondertussen wordt genoemd door de onderzoekers van de moord op Leo Rapmund, is een ernstige overschrijding van de integriteit. De Koninklijke Shell, zoals hij bekend staat, stopt de moord op Leo Rapmund in de doofpot en dwingt de medewerkers om over deze gebeurtenis te zwijgen. De Shell gaat niet over tot vervolging van de dader terwijl de getuigenissen duidelijk vertellen wat er is gebeurd. Zelfs de dader is bekend bij de leiding van de Capulonix. Naast het feit dat de moord in de doofpot wordt gestopt, verstrekt de Capulonix onjuiste en onvolledige gegevens aan de nabestaanden. Wanneer de moord bekend wordt bij de burger wordt de Koninklijke Shell overspoeld met brieven waarin om opheldering wordt gevraagd. De Shell is in staat om de burger antwoord te geven op de vragen. Echter krijgt iedereen dezelfde brief waarin staat dat de Shell de gegevens is ‘ kwijtgeraakt’. Dit is opvallend aangezien de onderzoekers die zich bezighouden met de zaak Leo Rapmund, wel over deze gegevens beschikken. Dit laatste getuigd dat de Koninklijke Shell niet eerlijk is tegen de burger, de klanten van Shell. Ook deze oneerlijkheid tegenover de burger laat zien dat de Shell niet integer handelt.

Waarom verzweeg de Shell de moord?

Het feit dat de Koninklijke Shell de moord op Leo Rapmund in de doofpot heeft gestopt, is onacceptabel. Maar waarom deed de Shell dit eigenlijk? De reden dat de Shell de moord in de doofpot heeft gestopt heeft te maken gehad met geld en naamsbekendheid. Shell vreesde voor haar goede reputatie en liet daarom de moord op Leo Rapmund in de boeken gaan als een tragisch ongeval. De dader, die bij de leiding van de Capulonix bekend was, werd niet vervolgd vanwege financiële redenen. Wanneer de Shell over was gegaan tot strafrechtelijke vervolging van Mike M. had er aan boord van de Capulonix onderzoek verricht moeten worden. De Shelltanker had niet kunnen varen, iets wat miljoenen zou kosten. Deze kosten wogen niet op tegen de baten van het vervolgen van Mike M.

Hoe kon het zo zijn dat de Koninklijke Shell weg kon komen met het verzwijgen van deze brute moord op Leo Rapmund? Die verklaring moet gezocht worden in de normen en waarden van 1974. In 1974 vertrouwde iedereen op de goede naam van een Multinational en niemand vroeg zich dan ook af hoe iemand kon verdwijnen op stille zee. Zelfs de nabestaanden dachten dat het ging om een zelfmoord. De medewerkers van de Shell, de opvarenden van de Capulonix en de ooggetuigen van de moord, wisten echter beter. Hoewel zij getuige waren van deze moord mochten zij hier met niemand over praten. Dit deden zij dan ook niet uit angst om hun baan te verliezen.
De individualisering was in 1974 niet aanwezig bij het gedrag van de burger. In 1974 deed men wat de baas opdroeg. Niemand haalde het in zijn hoofd om tegen de baas in te gaan. Ook de medewerkers van de Shell niet, hoewel de kapitein van de Capulonix zware eisen stelde aan de medewerkers die met geen woord mochten spreken over de moord.

Het probleem van niet integer handelen

Dat multinationals als de Koninklijke Shell weg kunnen komen met het in de doofpot stoppen van een brute moord en het verstrekken van onjuiste en onvolledige gegevens is onacceptabel. Grove fouten en fraude door het topmanagement worden steeds vaker verzwegen. Echter wanneer deze fouten en fraude bekend wordt bij de publieke opinie zal de naamsbekendheid en populariteit ernstig afnemen. Deze fouten zullen als onacceptabel en niet integer worden bestempeld waardoor de multinational problemen krijgt met het vinden van voldoende afzetmarkten. Zo had de Shell een goede reputatie op het gebied van klantgerichtheid en integriteit, totdat de moord op Leo Rapmund bekend werd gemaakt en onderzocht. De Shell kreeg vele brieven van burgers die om opheldering vroegen. Hierop antwoordde de Shell dat zij alle gegevens over Leo Rapmund en alle verklaringen van getuigen ‘kwijt’ waren. Gelogen, zeggen de burgers, gezien het feit dat de onderzoekers wel toegang hebben tot deze gegevens. Ook de nabestaanden van Leo Rapmund krijgen de gegevens en ander materiaal niet te zien. Getuigd dit dat de Koninklijke Shell onbetrouwbaar is? Misschien wel, want wie zegt dat de Shell niet meer in de doofpot heeft gestopt?

Maatregelen tegen niet integer handelen.

Multinationals die niet integer handelen zitten vaak vast in een systeem waarin fout na fout wordt gemaakt. Hoewel dit een aanpak vraagt voor het hele managementsysteem zijn hier zeker maatregelen tegen te nemen. Om te beginnen moet een multinational duidelijke beleidsplannen opstellen richting het personeel. Op deze manier weet het personeel wat zij moeten doen wanneer er fouten worden ontdekt. Daarnaast moeten multinationals als de Shell vaker worden gecontroleerd wanneer er zich verdachte zaken voordoen, zoals de verdwijning van Leo Rapmund op stille zee. Het is in ieder geval zeker dat multinationals nu en in de toekomst niet meer weg mogen komen met dergelijke ‘doofpot’ zaken. Ook de burgers moeten niet zomaar meer iets voor ‘waar’ aannemen wanneer een multinational uitspraak doet over zaken. Burgers zullen zelf moeten nadenken over wat waar is, wat vreemd is en moeten niet alles klakkeloos aannemen.

Shell zou niet opnieuw weg kunnen komen met een ‘doofpotmoord’

Zou de Koninklijke Shell, gezien de huidige normen en waarden, opnieuw weg kunnen komen met een dergelijke
‘doofpotmoord’? Waarschijnlijk niet. De normen en waarden zijn gezien het jaar 1974 drastisch veranderd. In 1974 werd er veel waarde gehecht aan ‘wat de baas zegt’. De werknemers volgden blindelings het bevel om niet over de moord te praten. In de huidige tijd zal dit door de individualisering niet meer voorkomen. Werknemers zullen eerder hun mening laten gelden en durven de baas tegen te spreken. Wanneer de werknemers van de Shell vandaag te maken krijgen met een moord die in de doofpot wordt gestopt en de dader niet wordt vervolgd, zullen zij niet luisteren naar de baas en de moord bekend maken bij de politie of andere instanties. Ook zal de familie van het slachtoffer geen genoegen meer nemen met een korte brief waarin wordt verteld dat Leo Rapmund wordt vermist en waarschijnlijk is overleden na een ongeluk. In 1974 was het ‘ normaal’ dat er door multinationals werd gezwegen over dergelijke ongevallen, ofwel moorden, uit angst om naamsbekendheid te verliezen. Vandaag de dag zal de familie van het slachtoffer het ongeval laten onderzoeken, al dan niet door een private instelling.

Naast de individualisering speelt geld minder een rol dan in 1974. Daar waar in 1974 gekozen werd om niet tot strafvervolging over te gaan met het oog op het financiële verlies, zou de Shell deze keuze niet nog eens maken. Hiervoor is de publieke opinie teveel veranderd. Het onderzoek naar Leo Rapmund zou gezien het huidige bestel van normen en waarden veel meer prioriteit hebben dan het laten doorvaren van de Capulonix.

Kortom

Het niet integere handelen van de Koninklijke Shell door de moord op Leo Rapmund te verzwijgen kreeg veel kritiek van de publieke opinie. Daar waar de Shell in 1974 wel weg kon komen met het verzwijgen van de moord, zou zij dit anno 2010 niet meer kunnen. Gezien de normen en waarden en de individualisering zullen de werknemers niet meer luisteren naar het bevel van de baas om dergelijke ‘ongevallen’ in de doofpot te stoppen. Ook de familie van het slachtoffer zou onderzoek laten uitvoeren naar de toedracht van het ongeval wanneer deze niet geheel bekend is.

Het is terecht dat de publieke opinie veranderd is tegenover het niet integer handelen van grote multinationals. Multinationals als de Shell mogen niet meer wegkomen met fouten en doofpotaffaires en door de veranderende publieke opinie zal dat ook niet meer lukken. De burger zal nog wel naar het eigen
‘onderbuikgevoel’ moeten luisteren en niet alles klakkeloos aannemen wat een multinational verteld, toont of demonstreert.