Nederlands monument voor "pleegouders'' Joodse kinderen

Loek Groenteman heeft een monument opgericht voor Friezen die Joodse mensen het leven hebben gered in de Tweede Wereldoorlog. Het monument van Loek Groenteman is om te eren dat al die Friezen de Joden hebben geholpen met onder andere onderduiken. Het monument van Loek Groenteman is bovendien een eerbetoon aan al diegenen die Joodse kinderen uit de klauwen van de nazi's hebben gered. Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben onder andere flink wat Friezen zich ingezet om Joodse mensen te redden. Volwassenen, maar vooral ook veel kinderen vonden bij veel gezinnen opvang die hen vaak het leven redde. Hoewel dit voor deze "tijdelijke pleegouders’’ heel normaal was, vinden veel van die kinderen dat nu niet zo heel vanzelfsprekend. Eén van hen, Loek Groenteman heeft daarom een monument laten maken ter ere van de mensen die Joodse kinderen uit de klauwen van de nazi’s redden.

Loek Groenteman laat monument maken

Eén van hen, Loek Groenteman heeft daarom een monument laten maken ter ere van de mensen die Joodse kinderen uit de klauwen van de nazi’s redden. Het monument is vrijdag 18 april 2009 in het Friese Echten onthuld.

Anders dan Yad Vashem, een heel persoonlijk statement

Anders dan een Yad Vashem onderscheiding, die staat voor moed en behulpzaamheid en die wordt uitgereikt door de Israëlische regering, is dit monument een heel persoonlijk initiatief om al die mensen te eren die hun leven in de waagschaal stelden om hun jonge medemens te redden. Groenteman wild e al jaren zijn dank daarvoor in een vorm gieten in iets concreets. Uiteindelijk zorgde hij dus voor dit monument voor alle pleegouders die met veel inzet en soms met gevaar voor eigen leven een Joods kind bescherming hebben geboden. Groenteman bekostigde het vervaardigen van het kunstwerk dan ook volledig. Bovendien zorgde hij ervoor dat de plek waar het beeld kwam te staan helemaal terug is gebracht in de oude stijl. Een brug die verdween, doordat de Duitsers het plat bombardeerden, kwam daardoor ook weer terug in Echten.

Met de Lemmerboot naar Wiebren en Tjesje Kuipers

Loek Groenteman, Amsterdammer van geboorte moest als 10-jarige onderduiken voor het oorlogsgeweld. Hij vond onderdak in verschillende uithoeken van Nederland en werd opgevangen in pleeggezinnen in Rotterdam, Apeldoorn en Utrecht. Overigens ontkwam hij ook ternauwernood aan een transport naar vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau. Samen met zijn broer dook hij onder in Apeldoorn, maar op een gegeven moment moest hij toch terug naar Amsterdam omdat er kans bestaat dat de broers zijn verraden. Zijn ouders die het gevaar echter goed zagen, stuurden hem met de Lemmerboot die van Amsterdam naar Lemmer voer naar het noorden. Hij kwam terecht bij Wiebren en Tjesje Kuipers, een boerengezin in Oosterzee-Buren dat bij Lemmer ligt. Hij kreeg daar de naam Loekie van Kampen. Het gezin Kuipers was erg godsvruchtig en liet hun Joodse kind dan ook naar een gereformeerde school gaan.

SD-er ontdekt kinderen en wordt doodgeschoten door de ondergrondse

Op een dag bleek dat een verrader heeft ontdekt dat er op die school twee Joodse kinderen zitten. Hij kende ook hun naam. Hoewel de SD-er door de ondergrondse werd doodgeschoten op het station van Heerenveen was toen niet bekend of de man zijn informatie al verder heeft doorgegeven.

Verhuizen naar Siemen en Hylkje Visser

Het Joodse jongetje moest daarom weg bij de familie en in juni 1943 verhuisde Groenteman naar Siemen en Hylkje Visser. Hun woning stond aan de Middenvaart in Echten. Naar school ging de jongen om veiligheidsredenen niet meer, maar hij leerde van zijn pleegouders (die hij meteen oom en tante noemde) wel in rap tempo Fries praten. De jongen deed overal wat klusjes en verborg zich in een gat onder de vloer als er gevaar dreigde.

Bevrijding op 17 april 1945

Op 17 april 1945 werden Lemmer en omgeving bevrijd van de Duitse overheersing. Vanzelfsprekend was de jongen uit Amsterdam daar heel blij om, maar hij was tevens erg bang dat zijn familie niet meer leefde. Zijn ouders en broer bleken de oorlog echter wel te hebben overleefd en zijn vader nam dezelfde Lemmer boot als de jonge Loek jaren daarvoor deed. Als hij zijn vader ziet spreekt hij hem in het Fries aan, omdat hij niet anders gewend is geweest al die jaren.

Ook voor pleegouders die de Joodse kinderen nooit meer terug gezien hebben

Groenteman die altijd nog contact heeft onderhouden met zijn ,,pleegouders’’ wilde voor al die mensen die hun leven in de waagschaal hadden gesteld een monument maken. Ook voor die ouders zoals hij zelf stelde die nooit meer iets van hun pleegkind hebben vernomen is dit ereteken. Voor sommige Joodse kinderen was het contact met de mensen die hen ooit hebben opgevangen te zwaar en daarom verdwenen alle banden. Ook voor die ouders die dat kind nooit meer hebben gezien heeft Groenteman het monument tot stand laten komen.

Postume Yad Vashem onderscheidingen voor zowel echtpaar Visser als echtpaar Kuipers

Groenteman zorgde er verder voor dat Siemen en Hielkje Visser in 2004 postuum werden onderscheiden met een Yad Vashem onderscheiding. Bij de onthulling van het monument voor onder andere ,,zijn pleegouders’’ Wiebren en Tjesje Kuipers werd ook hen postuum deze onderscheiding toegekend door de inzet van Groenteman.

Struikelstenen in Sneek voor omgekomen Joodse inwoners

Overigens heeft ook Sneek een bijzonder initiatief ontplooid. Deze Friese stad plaatst struikelstenen voor de omgekomen Snekers in de Tweede Wereldoorlog. De stenen komen voor de huizen te liggen waar mensen woonden van Joodse komaf en die zijn gedood in de oorlog. Op de plaatjes die daarbij worden geplaatst zullen de naam, de geboortedatum en de data van deportage en overlijden worden gezet. Op 21 april 2009 is de eerste steen gelegd bij het huis van de familie Pino. Acht van de bewoners van dit gezin kwamen om in de kampen van Sobibor en Auschwitz. Er zullen in totaal 25 struikelstenen worden geplaatst in Sneek. Saillant detail is dat het een Duitser is die het initiatief heeft genomen tot deze stenen. De Duitse kunstenaar Gunter Demnig en een woningcorporatie hebben samen de handen ineengeslagen om het project te laten slagen.

Loek Groenteman is een zeer succesvolle ondernemer als het gaat om de confectie. Het monument dat de zakenman heeft laten maken staat bij café/restaurant De Koetwagen in Echten.