1 april, Alva verliest zijn bril

Het is voor iedereen volstrekt onduidelijk waarom 1 april de dag is om zoveel mogelijk mensen voor de gek te houden. Een Nederlandse aangelegenheid is het niet, in veel landen is het de gewoonte om een goede grap uit te halen op 1 april. Is het omdat Alva eindelijk z’n streken thuis kreeg, of omdat januari de Nieuwjaarsmaand werd? Misschien is de gewoonte nog wel veel ouder en moeten we terug naar de Germanen?

Bron: Skitterphoto, Pixabay

Op 1 april verloor Alva zijn bril

In Den Briel zou het Waterloo van Alva zijn begonnen. De watergeuzen nemen op 1 april 1572 het stadje in en Alva verliest z’n bril (hij verliest Den Bri(e)l). Helaas was het iets minder heroïsch. De watergeuzen wilden naar Egmond maar dat had de wind verhinderd, ze kwamen voor Den Briel terecht. Daar waren op dat moment geen Spanjaarden en de ongeduldige watergeuzen namen de stad in, terwijl de burgemeester daarover nog in gesprek was. Alva heeft nog geprobeerd de stad te ontzetten maar dat mislukte.

Het verlies van Den Briel kan geen reden zijn voor veel andere landen om op 1 april grappen uit te halen. Dat Alva redelijk voor joker stond op 1 april 1572 was alleen voor de Nederlanden een leuke mop, voor de rest van de wereld had het weinig tot geen betekenis.

Poisson d´avril

De naam die de Fransen aan 1 april hebben gegeven is, poisson d´avril. In Frankrijk zou de dag zijn ontstaan in 1564. Het nieuwe jaar moest volgens koning Karel IX beginnen op 1 januari. In het edict van Roussillon, besloot Karel (na een rondreis door zijn rijk) dat het was afgelopen met de verschillende data voor het vieren van het nieuwe jaar. Er zijn op dat moment inderdaad verschillen in de datum waarop men het nieuwe jaar begroet in het rijk, maar of 1 april ook zo’n dag was, daarvoor zijn geen bewijzen. De grap van 1 april zou dan zijn, dat niet iedereen zich wilde houden aan de nieuwe datum en door anderen dode vissen op hun rug gebonden kregen, poisson d’avril! Tegenwoordig schijnen de vissen van papier te zijn.

De bronnen hierover zijn vaag en daarnaast zijn er oudere bronnen over aprilgrappen die de bovenstaande verklaring niet ondersteunen. De aprilgrappen worden wel verbonden met de invoering van de Gregoriaanse kalender in 1582, maar ook dit is ruimschoots na de eerste grappen waarover bronnen zijn.

Andere landen

In Rusland viert men Dyen' Doeraka (dag van de dommen), in België verzenderkensdag (iemand wordt op een onmogelijke missie gestuurd), in Engeland April Fool’s Day, in Duitsland de Aprilschicken of Aprilschertz ('man schickt am
ersten April die Narren hin wo man will') en in Amerika ook de Fool’s Day. Vrijwel over de hele wereld wordt 1 april gezien als een dag waarop je mensen voor de gek mag/moet houden en nationale verklaringen zijn dan ook niet afdoende.

De narrenfeesten

Nog vaker, en meer waarschijnlijker, is de link met het Romeinse feest Quirinalia of het Holi-feest uit India ook de narrenfeesten (carnaval) uit de middeleeuwen worden wel als bron voor 1 april genoemd. Al deze feesten werden altijd gevierd zo rond februari en maart. Ze staan alle bekend om hun uitbundigheid en vrolijkheid, wel een basis voor de eerste april. Tot nu toe zijn hiervoor nog geen bewijzen gevonden.

Duidelijk is wel dat de 1 april grap al zo’n 500 jaar bestaat en vrijwel zeker nog veel ouder is. De oudste geschreven bron is Frans en komt uit 1508. De meest logische uitleg is, dat april de maand is waarop een nieuw seizoen begint. Een begin van een nieuwe lente! De oude agrarische samenlevingen zagen hierin wel reden voor een feestje.

De media

Bron: Unsplash, Pixabay

Tegenwoordig worden veel 1 april grappen door de media opgezet. In 2004 wordt in het jeugdjournaal verteld dat Balkenende in een Harry Potter-film gaat meespelen. In 2008 meldde Diergaarde Blijdorp in het programma Vroege Vogels, dat alle dieren vegetarisch voer zouden krijgen. Ook in 2008, de website examen.nl beweert in het bezit te zijn van alle examenopgaven van de vakken economie, scheikunde, natuurkunde en wiskunde.

Wederom in 2004, wolven zouden worden uitgezet ergens tussen Arnhem en Ede, de verontwaardiging was massaal. In 2007 zou er een prehistorisch toetsenbord zijn opgegraven in China. Het toetsenbord zou een grote gelijkenis hebben met de moderne versie en zeker 10.000 jaar oud zijn.

Het 1-april-genootschap

In 1962 spoelt op het strand van Zandvoort een beeld van Paaseiland aan. Het werd een gigantisch mediaspektakel. De beeldhouwer Edo van Tetterode meldde enkele dagen later dat het zijn grap was, naar aanleiding hiervan werd het ‘Nationaal 1-april-genootschap’ opgericht. Het genootschap wilde de humor in de samenleving bevorderen en reikte ieder jaar de Bronzen Loeres uit, voor de beste grap. In 1996 werd het genootschap opgeheven.