nieuws uitgelicht

Ingrid Betancourt werd zes jaar ontvoerd door de FARC

Zes jaar lang duikt regelmatig haar naam op in de media en zie je de oproepen van de familie van Ingrid Betancourt. Op 3 juli 2008 wordt ze eindelijk vrijgelaten door de FARC. Wat is het verhaal achter Ingrid Betancourt maar ook wie of wat zit er achter de FARC die haar zes jaar lang gevangen hield?

Wie is Ingrid Betancourt?

Ingrid Betancourt werd in 1961 geboren als dochter van de Colombiaanse ambassadeur bij de UNESCO. Haar moeder was ooit schoonheidskoningin maar werd later parlementariër in Colombo.
De moord op presidentskandidaat Luis Carlos in 1989 maakt diepe indruk op haar. Vanaf dat moment besluit ze dat zij ‘de fakkel van deze moreel onverzettelijke moet overnemen’. En zo geeft ze gehoor aan haar politieke roeping. Tot die tijd had ze een onopvallend leventje geleid als de echtgenote van een Franse diplomaat en moeder van twee kinderen.

Kandidaat voor Presidentschap

Dit resulteert in een lidmaatschap van het parlement. Door zich te verzetten tegen de ‘onwaardige politieke klasse’ loopt ze gevaar voor eigen leven. Een drugsmaffia die nauwe banden onderhield met de heersende politieke klasse pleegt een aanslag op Betancourt die ze gelukkig heeft overleeft.
Toen ze campagne aan het voeren was voor het presidentschap in 2002 werd ze ontvoerd en zes jaar gegijzeld door FARC. Vanaf dat moment wordt ze op een onbekende plaats vastgehouden, in het begin samen met haar campagneleidster Clara Rojas. Rojas kwam op 10 januari 2008, samen met een andere gevangen genomen vrouw vrij. Rojas getuigde dat ze Betancourt al 3 jaar niet gezien heeft: ze werden gescheiden om wille van "veiligheidsredenen". Rojas had inmiddels een kind gekregen van één van de rebellen.

Geuzenpenning

In 2004 reikte prinses Máxima de Geuzenpenning uit aan Betancourt. Deze werd in ontvangst genomen door haar moeder. Ze kreeg de Geuzenpenning voor haar strijd tegen het geweld, de corruptie en haar persoonlijke inzet voor de armen in de Colombiaanse samenleving.

Gevangenenruil

De Franse regering lobbyde langdurig voor de vrijlating van Ingrid Betancourt. Dominique de Villepin, voormalig minister van Buitenlandse Zaken zet zelfs persoonlijk een reddingsoperatie voor haar op gang. Helaas werd het Franse legervoertuig ontdekt aan de Colombiaanse grens in de Braziliaanse jungle.

Door de mislukte reddingspoging trok Parijs zich terug, totdat vorig jaar Sarkozy aantrad. Hij pakte het anders aan en betrok Hugo Chávez om met hem een gevangenenruil op te starten. Zo werd de Colombiaanse president Uribe onder druk gezet en kon niet weigeren. De samenwerking duurde echter niet lang Ulribe werd ontslagen omdat hij zich niet aan de afspraken hield. In reactie hierop gaf de FARC, als steunbetuiging aan de Venezolaanse leider, eind 2007 in totaal zeven gijzelaars over aan Chávez.

Uribe ging niet in op de eis om opnieuw een gemilitariseerd gebied vrij te stellen voor de FARC. Maar koos ervoor de guerrillagroep militair verder in het defensief te dringen. En dat bleek succesvol. In maart verloor de guerrillabeweging drie van haar topcommandanten, onder wie FARC-oprichter en- topman Manuel Marulanda.

Bevrijding

Op 3 juli 2008 werd de Frans-Colombiaanse politica Ingrid Betancourt vrijgelaten. Samen met veertien andere gijzelaars werd ze bevrijdt van de FARC door een speciale elite-eenheid van het Colombiaanse leger. Dat gebeurde bij de junglestad San José del Guaviare. Naast Ingrid Betancourt (46) en de drie Amerikanen, Marc Gonsalves, Keith Stansell en Thomas Homes werden er elf lokale gegijzelden bevrijdt. Betancourt lijkt in goede gezondheid, gezien de omstandigheden, te verkeren. Ondanks talloze geruchten dat ze ernstig ziek was (hepatitis B zou haar lever hebben aangetast en ze zou leishmaniasis hebben, een door een parasiet veroorzaakte huidaandoening). Betancourt verkaarde dat ze drie jaar lang aan de ketting heeft geleefd en dat ze is gemarteld. De FARC legt zijn gevangen aan de ketting om hem/haar te vernederen. Betancourt zei hierover: 'Zo kan je een mens niet behandelen. Ik zou een mens nog niet zo behandelen, misschien een plant zelfs niet.' Later vertelde ze aan de media: 'Er was geen zon, geen hemel, alleen maar een groen dak. De muren waren van bomen met overal waar je keek beestjes. Het was een wereld die vijandig is met overal gevaarlijke dieren. De dood is de trouwste compagnon van de gijzelaar'. Veel meer dan dat wil ze niet over de gevangenschap en de martelingen kwijt. Ze overweegt wel een boek te schrijven maar vindt de dingen die gebeurd zijn te smerig om aan iedereen te vertellen. Haar katholieke geloof heeft haar op de been gehouden.

Losgeld?

Zoals gebruikelijk in dit soort gijzelingszaken doen er al snel geruchten over losgeld de ronde. Een redelijk betrouwbare bron heeft verklaard dat er 20 miljoen dollar aan de FARC werd betaald. De drie medegevangen van Betancourt zouden geïnfiltreerden van de FBI zijn en daarmee belangrijke pionnen voor de VS. De situatie rondom de bevrijding van de gevangenen werd in scene gezet om President Uribe te plezieren zodat hij met de eer kan strijken. Deze geruchten zijn niet bevestigd noch ontkent door de Amerikanen.

De achterban

De vier buitenlandse gijzelaars trokken buiten Colombia uiteraard de meeste aandacht – met Betancourt als belangrijkste nummer één. Dankzij haar familie die zeer effectief de pers en de internationale publieke opinie wist te mobiliseren. Dat deden ze door aanhoudend talloze demonstraties te organiseren en voortdurende noodkreten over de zwakke gezondheid van Betancourt te uiten. Ze werd zo wellicht de meest beroemde gijzelaar ter wereld.

Verzwakte positie

Door de vrijlating van Betancourt is er een einde gemaakt aan een jarenlange lijdensweg onder mensonterende omstandigheden. Daarbij verandert de dynamiek van het Colombiaanse conflict sterk. Het verlies van de enige vier buitenlandse gijzelaars heeft de onderhandelingspositie sterk verzwakt. Betancourt en de drie Amerikanen waren de laatste jaren de belangrijkste reden van de Colombiaanse regering (president Álvaro Uribe) om met de FARC in gesprek te blijven.

Uitzichtlozer

De toekomst van de FARC ziet er steeds uitzichtlozer uit. Ze heeft haar krediet onder de burgers al jaren geleden verspeeld. Sinds de dood van Marulanda hebben de diverse blokken door de militaire druk steeds meer moeite om contact met elkaar te onderhouden. Maandelijks deserteren honderden ontevreden FARC leden..
Daarnaast wordt de vrijheid van bewegen van de groepsleden door het gevangen houden en verplaatsen van de gijzelaars sterk beperkt. Hier gaat het niet alleen om de tientallen ‘gezaghebbenden’, maar ook de honderden ‘gewone’ gijzelaars voor wie er losgeld wordt geëist. Hopelijk is er na de bevrijding van Betancourt meer aandacht voor deze onbekende gijzelaars.

Achtergrondinformatie

Zij noemen zichzelf de Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia (Spaans: Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia–Ejército del Pueblo, FARC of FARC-EP).
De FARC werd aan het begin van de Colombinaanse burgeroorlog (1964 – 1966) opgericht en groeide uit tot een communistische, revolutionaire organisatie. Die daarnaast de beschikking had over illegale wapens. Deze organisatie wordt gezien als een militaire vleugel van de communistische partijen. De FARC is een van de langst bestaande rebellengroepen in Zuid Amerika. De guerrillagroep bestaat uit ongeveer 12.000 tot 18.000 leden. Naar schatting is 20 tot 30 % onder de 18 jaar. De FARC is met name in de zuidoostelijke oerwouden actief en daarnaast ook in gebieden aan de voet van de Andes.

In eerste instantie voor het volk en tegen de VS

Met de idealen om voor het volk en tegen de Verenigde Staten te vechten, werd de FARC in beginsel niet opgericht om ‘kwaad’ te doen of ‘macht’ uit te oefenen. Dat begon pas in de jaren tachtig. De organisatie was in aanraking gekomen met illegale drugshandel. Niet alle leden waren hiervan gediend en een splitsing van de organisatie was het gevolg. Vanaf dat moment werkte de FARC volgens een vernieuwde structuur die de ‘Clandestiene Colombiaanse Communistische Partij’ genoemd. De Colombiaanse regering en wereldmachten zoals de VN, VS en de EU maar ook andere landen betitelden deze organisatie als terroristen. Dat kwam doordat de acties naast de regering ook tegen burgers en de infrastructuur waren gericht.

Vanaf 1982 voegde de FARC ‘EP’ (Ejército del Pueblo) toe aan de naam. Hiermee werd de verwachting geuit dat de beweging vooruitgang zou gaan boeken op de traditionele militaire technieken. Ze presenteren zich als politiek-militaire Marxistisch-leninistische beweging. Ze zijn er voor de armen en tegen de Verenigde Staten, zeggen ze. Maar de strijd is vooral gericht tegen het “Plan Colombia” dat natuurlijke bronnen privatiseert en tegen de multinationals van Colombia. Opbrengsten uit de drugshandel en de ontvoeringen maken hun financieel onafhankelijk.

In 1988 sloot de toenmalige president Andrés Pastrana een deal met de FARC. Pastrana werd door de FARC gesteund tijdens de verkiezingen. Als tegenprestatie kreeg de FARC een gedemilitairiseerd gebied van ongeveer 42.000 km. Dit heeft tot 2002 geduurd. Er zou op een bepaald moment een definitief vredesverdrag worden getekend. Manuel Marulanda van de FARC gaf echter alsnog geen gehoor en liet verstek gaan. Als reactie hierop gaf Pastrana de opdracht om het gedemilitariseerde gebied terug te vorderen.

Kindsoldaten

Zoals vele illegale partijen rekruteert de FARC, regelmatig kinderen waarvan sommigen nog maar slechts 8 jaar, als soldaten en informanten. Eerst worden ze mentaal gebroken door ze onder dwang een naast familielid of een onbetrouwbaar gebleken lid van de FARC te vermoorden. Ook zijn er kinderen die zichzelf hebben aangeboden omdat hun armoedige situatie het kind geen andere uitweg bood. Er wordt geschat dat de FARC de meeste kindsoldaten binnen zijn organisatie heeft. De meesten zijn rond de 12 jaar. Ontsnappen is onmogelijk en wordt gestraft door ernstige martelingen die de dood tot gevolg kunnen hebben. Soms worden ze ook gewoon doodgeschoten, bijvoorbeeld door een ander kind om deze mentaal te breken. En als waarschuwing voor de andere kinderen.

De Nederlandse Tanja Nijmeijer

Tanja Nijmeijer (Denekamp) is , voor zover bekend, de enige Nederlandse die sinds 2002 lid geworden is van de FARC. Ze is hier ingerold door de armoede waar ze mee werd geconfronteerd. Ze gebruikt de schuilnaam Eileen of Ellen. Binnen de FARC is ze werkzaam als tolk. Volgens de dagboeken die in 2007 werden gevonden bij een inval neemt ze ook deel aan geweldadige bewapende acties. Onduidelijk is of zij is of gestraf zal worden door de FARC. Er zijn geruchten dat ze deel zou nemen aan een documentaire over de FARC, dit zou een onderdeel zijn van haar straf. Het programma NOVA zou een ontmoeting met haar hebben maar dit werd afgezegd, ze zou te ver afgelegen gelegerd zijn. Ook wordt gesuggereerd dat de dagboeken alleen maar zijn verspreidt om anderen (buitenlanders) 'af te schrikken'.