De papieren Telefoongids: na 137 jaar definitief oud papier

Volgens velen te laat, voor anderen eigenlijk nog te vroeg: op 11 januari 2018 maakte uitgever DTG bekend te gaan stoppen met de papieren versie van de Telefoongids & Gouden Gids. Vanaf 2019 zijn telefoon- en adresgegevens alleen nog online te vinden. Dit betekent dat er na 137 jaar een einde is gekomen aan het boek waar bijna elke Nederlander eens in heeft gestaan. Een tijd waarin veel is veranderd.

Geschiedenis van de Telefoongids

De eerste editie kwam uit in 1881. Dit was pas vijf jaar nadat Alexander Graham Bell patent had aangevraagd op zijn uitvinding, de telefoon. Het eerste Nederlandse telefoonnetwerk werd in 1881 opgericht in Amsterdam door de Nederlandse Bell Telephoon Maatschappij. Er waren nog maar 49 telefoonaansluitingen en in de regionale telefoongids stonden dan ook slechts 49 adressen en telefoonnummers. Het telefoonboek werd niet aan huis bezorgd maar was bij de telefooncentrale in te zien.

Verdere toename telefoonnummers

Hierna nam het aantal Nederlandse telefoonbezitters snel toe, in 1913 bestonden er al zo'n 75.000 aansluitingen. Overal in het land kon men bij telefooncentrales de telefoongids inzien, waar alle Nederlandse telefoonnummers in te vinden waren. Want vanaf 1901 waren de telefoonnummers in de telefoongids niet alleen meer voor lokaal, maar nu ook voor nationaal niveau. De grootste populariteit had het echter pas in de jaren 70, toen bijna elke Nederlander een telefoongids in huis had.

De Telefoongids had in 2017 een oplage van zo'n 3,5 miljoen exemplaren. Op het hoogtepunt lag deze op 7 miljoen. Dit is deels te wijten aan de mobiele telefoon: sinds 2000 daalt het aantal personen met een vaste telefoon.

Gouden Gids

In 1965 verscheen de eerste Gouden Gids (toen nog Gele Gids genoemd), met vooral contactgegevens van bedrijven. Dit zakelijke telefoonboek verscheen in eerste instantie als concurrent van de Telefoongids. Pas in 2008 gingen deze twee gidsen samen in één telefoongids.

Oudere telefoongidsen als informatiebron

Oude telefoongidsen vormen nog altijd bruikbare historische bronnen. Niet voor niets zijn 39 versies uit de jaren 1901-1950 gedigitaliseerd op delpher.nl te vinden. Naast nostalgie ('hadden mijn grootouders al een telefoon?'), zijn er ook serieuzere doeleinden te noemen. Zo kunnen onderzoekers objecten dateren, mensen en adressen verifiëren en ontwikkelingen van beroepen en gemeenschappen analyseren.

Omslagpunt door het internet

Vanaf de jaren 90 werd de invloed van het internet steeds merkbaarder. In 1992 verscheen de CD-foongids; de Telefoongids op een cd-rom. Drie jaar later volgde de Gouden Gids. De lancering van de website www.detelefoongids.nl, die in 2018 nog steeds werd gebruikt, vond plaats in 1996.

Maatschappelijk protest

Die digitalisering maakte mensen in de 21ste eeuw ook steeds kritischer over de papieren gids. Met initiatieven als www.stopdetelefoongids.nl (2008) en www.sterftelefoongidssterf.nl (2012) wilden burgers het ongevraagd bezorgen van de Telefoongids stoppen, en zo papierverspilling tegengaan. Niet lang hierna veranderde DTG inderdaad het beleid; voortaan moest iedereen zich speciaal aanmelden om een telefoongids te ontvangen.

137 jaar later: de laatste papieren telefoongids

De voorkeur voor online zoeken nam steeds meer toe, en in 2018 vond slechts twee procent van de gebruikers een papieren telefoonboek onmisbaar. DTG was tot 2015 contractueel verplicht de papieren versie uit te geven, maar besloot dus dat er na 2018 geen papieren telefoongidsen meer uitgegeven zullen worden. Deze laatste Telefoongids zou een speciale editie worden.

Voor- en nadelen van het besluit

Als voordelen van de website boven de papieren versie noemt de uitgever het makkelijker online kunnen zoeken en het altijd actueel kunnen zijn, in plaats van maar één keer per jaar actueel zijn. Bovendien is het milieubewuster om geen talloze vellen papier te hoeven bedrukken. Mensen zonder internet(kennis) bood DTG twee oplossingen. Ten eerste startte het in samenwerking met SeniorWeb cursussen om de online zoekvaardigheid van deelnemers te verbeteren. Daarnaast wijst DTG op het telefoonnummer 1819 (100 ct/min), waar nummerinformatie opgevraagd kan worden.

Behalve bij de 'digibeten' wordt het stoppen van de telefoongids ook gevoeld bij een andere groep: de carnavalsverenigingen. Pagina's van de telefoongids waren een veelgebruikt ingrediënt voor het maken van papiermaché.