Symbolen en rituelen; het werk van een ritueelbegeleider

Veel mensen weten niet wat een ritueelbegeleider doet. Ze krijgen beelden van iemand in een lange jurk die bij volle maan rituelen uitvoert. Gelukkig is het veel eenvoudiger. Ritueel begeleiden is een vrij nieuw beroep, maar wel iets wat past bij de wensen en behoeften van deze tijd. Mensen willen meer inhoud en betekenis geven aan belangrijke momenten in het leven zoals geboorte, trouwen en het laatste afscheid. Vroeger speelde de pastoor daar een belangrijke rol in. Zo vonden de meeste uitvaarten plaats in de kerk met een standaard afscheidsdienst. Tegenwoordig hebben mensen de behoefte om het laatste afscheid uniek en persoonlijk te maken. Een ritueelbegeleider kan je daarbij helpen.

Een rugzak als symbool

“Het pad strekte zich voor haar uit
Het leven wachtte vol ongeduld
Vol enthousiasme ging ze op weg
Haar rugzak nog nauwelijks gevuld”

Als een dierbaar persoon is overleden helpt de uitvaartondernemer met de praktische zaken. Een ritueelbegeleider helpt om vorm en inhoud te geven aan de afscheidsviering. Daarbij wordt vaak gebruik gemaakt van een passend symbool dat bij de overledene past. Hield opa van lange bergwandelingen? Was de dochter de ster van de school? Was de rugzak typisch iets voor die reislustige vriendin? Met de familie wordt bekeken wat kenmerkend is voor de overleden persoon. Dit symbool loopt vervolgens als een rode draad door de viering. Als het mogelijk is worden er kleine rituelen uitgevoerd. De kleinkinderen kunnen de bergschoenen van opa op de kist plaatsen. Voor de dochter worden sterretjes aangestoken bij het graf. De vrienden en familie stoppen een laatste groet in de rugzak van de vriendin om mee te geven op haar laatste reis. De symbolen die gebruikt worden zijn voor iedereen herkenbaar en met de rituelen worden mensen betrokken bij de viering.

Kinderen horen erbij!

“Maar op een dag begon het te stormen
En ook al toonde ze zoveel moed
Voor de kwetsbare bloem was het teveel
Ze knakte om, voorgoed”

Als iemand overlijdt komen mensen in een emotionele achtbaan terecht. Ze voelen zich vaak machteloos. De dood is opeens hun wereld binnengekomen en onomkeerbaar. Handelen geeft de mensen een stukje controle terug. Ze beseffen dat ze nog iets kunnen betekenen voor de overleden persoon. Dat geeft ze kracht.

Als er (jonge) kinderen bij betrokken zijn, is het belangrijk ook hen een aandeel te geven bij de afscheidsviering. Ook zij maken een rouwproces door, al is dat soms wat minder zichtbaar. Om hen hier goed bij te begeleiden moeten zij betrokken worden bij het afscheid. Ze kunnen bijvoorbeeld de kist van papa beschilderen. Of ze zingen een lied voor hun klasgenootje. Kinderen zijn makkelijk mee te nemen in de wereld van symbolen. Een vriendje dat dood gaat is nauwelijks te bevatten. Maar horen ze een gedicht over een bloem die knakt, dan voelen ze dat het over dat dode kindje gaat. Een mooi ritueel is dan dat alle kinderen het kistje in het graf met bloemen toedekken. Het hoeven geen ingewikkelde dingen te zijn, belangrijker is dat de kinderen betrokken zijn bij het afscheid en uiting kunnen geven aan hun gevoelens.

Persoonlijk en uniek staat voorop

“Zie de kringloop van het leven
Hoe de wereld door kan gaan
Van kind op kind weer doorgegeven
Zonder de één zou de ander niet hebben bestaan”

Voor een ritueel begeleider is het doel is dat de overleden persoon een unieke, persoonlijke afscheidsviering krijgt, waarin de nabestaanden zich herkennen. Dat wordt bereikt door te werken met een symbool dat passend is voor de overledene. En een ritueelbegeleider schrijft vaak zelf de teksten voor de uitvaart. De levensverhalen, de anekdotes en de karaktereigenschappen van de overledene worden verwerkt in een verhaal of gedicht. Het geeft de viering een extra persoonlijk tintje. Er zijn heel veel mooie gedichten te vinden op allerlei websites en in boeken. Maar dat is toch minder persoonlijk dan een gedicht, speciaal geschreven voor die lieve oma die zo van haar kleinkinderen hield. Of een uniek sprookje voor dat dood geboren kindje dat vreugde en verdriet heeft gebracht in het leven van de trotse ouders. Mensen vinden het heel bijzonder dat er speciaal een verhaal of gedicht voor hun geliefde is geschreven.

Een blijvende herinnering

“En jij ... jij leeft verder op jouw manier
Maar ook een beetje in ons allemaal
We zien je in een ster, horen je in een lied
En voelen je in elke warme zonnestraal”

Een ritueelbegeleider begeleidt de nabestaanden om een afscheidsviering vorm te geven. Vaak gaat de ritueelbegeleider zelf voor tijdens de uitvaart. Hierna kan een ritueelbegeleider nog eens ingeschakeld worden, bijvoorbeeld bij een asverstrooiing. De meerwaarde van een ritueelbegeleider wordt steeds duidelijker. Mensen hebben behoefte aan een persoonlijk afscheid. Het wordt steeds meer maatwerk. Ook uitvaartondernemers adviseren steeds vaker een ritueelbegeleider. Ze geven aan dat de familie een goedkopere kist kan kiezen zodat geld overblijft voor een ritueelbegeleider. Want, 'een kist wordt begraven of verbrand, maar de herinnering aan een waardevol, passend afscheid blijft voor altijd'.