Veiligheidsdienst Nederland: de AIVD

Heb jij wel eens contact gehad met de Nederlandse veiligheidsdiensten? Hopelijk niet, want in dat geval heb je een strafbaar feit gepleegd of is er iets met jou gebeurd wat niet in de haak is. Politie, brandweer, ambulance of zelfs het leger: dit zijn de duidelijke zichtbare veiligheidsdiensten in Nederland. Verder heb je onze spionagedienst, de AIVD. Dit is de enige niet-zichtbare veiligheidsdienst van Nederland.

Wat is de AIVD?

De AIVD is de Algemene inlichtingen- en veiligheidsdienst van Nederland, het is dus een spionagedienst die verdachte mensen in de gaten houdt waaronder extremisten, van welke afkomst ze ook zijn. Dit doet de AIVD zodat ze zoveel mogelijk aanslagen kunnen voorkomen zoals die in Parijs op 13-11-15. Het is te allen tijde mogelijk dat er wel een aanslag plaatsvindt, want ook de AIVD kan iets ontgaan.

Wat zijn de functies van de veiligheidsdiensten in Nederland?

In het kort: het waarborgen van de staatsveiligheid en de veiligheid van de inwoners. Hiermee wordt bedoeld dat het leger het land beschermt tegen vijandelijke doeleinden, of burgers helpt die in nood zijn in het buitenland. Dit kan betekenen dat het leger een poging tot evacuatie uitvoert om Nederlanders in buitenlandse handen te bevrijden. Hierbij wordt het leger geholpen door de AIVD.

De taak van de Nederlandse geheime dienst is om informatie in te zamelen over bedreigingen in binnen- en buitenland. Op het moment dat de AIVD belangrijke informatie over bedreigingen in het binnenland heeft, wordt dat doorgespeeld naar justitie.
Justitie bepaalt dan wat er moet gebeuren en wie er in actie moet komen. In kleine, minder ernstige gevallen wordt de politie ingeschakeld, maar op het moment dat de verdachte mogelijk in het bezit is van een wapen worden speciale eenheden ingeschakeld. Dit wordt gedaan om mogelijke slachtoffers aan beide kanten zoveel mogelijk te voorkomen.

Als de AIVD informatie heeft over Nederlanders in het buitenland die in de problemen zitten, wordt de informatie doorgespeeld naar justitie, maar ook naar de legerleiding. Dit wordt gedaan om uiteindelijk één gezamenlijk plan te maken waarmee de Nederlanders in het buitenland geholpen kunnen worden.

Bijvoorbeeld

Noord-Korea besluit onderzoek te gaan doen, om uiteindelijk een intercontinentale raket te maken die Nederland zou kunnen raken. Het is in dit geval de bedoeling dat de AIVD hier zo snel mogelijk achterkomt. Daarna gaat de AIVD kijken hoe groot de bedreiging is voor Nederland en of er maatregelen voor de nationale veiligheid moeten worden genomen. Hierna speelt de AIVD de informatie met een advies over mogelijke maatregelen door aan de regering en defensie.

Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten

In de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002 (Wiv 2002) is vastgelegd dat de AIVD vijf taken heeft:

1. Het in de gaten houden van personen en organisaties (a-taak)
2. Onderzoek doen naar veiligheid (b-taak)
3. Bevorderen van veiligheidsmaatregelen (c-taak)
4. Onderzoek doen naar ontwikkelingen in het buitenland (d-taak)
5. Het opstellen van dreigings- en risicoanalyses (e-taak)

Het in de gaten houden van personen en organisaties (a-taak)

Bij de a-taak wordt er door de AIVD onderzoek gedaan naar gevaren voor de samenleving en de nationale veiligheid. Organisaties en personen die onder gevaren vallen, hebben iets gedaan waardoor ze opgevallen zijn en dus in de gaten worden gehouden. De AIVD vergaart bij deze onderzoeken veel informatie vanuit de media, de burgers, maar ook van buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Verder is er ook een constante uitwisseling van informatie tussen de AIVD en het leger.

Onderzoek doen naar veiligheid (b-taak)

Bij de b-taak wordt er onderzoek gepleegd naar personen die belangrijke functies bekleden, hierbij gaat het meestal om vertrouwensfuncties. Dit doen ze om te voorkomen dat er zomaar gevoelige informatie gelekt kan worden. De personen naar wie onderzoek wordt gedaan worden van te voren in gelicht, meestal gebeurt dit onderzoek naar personen voordat zij kunnen beginnen met hun functie. Pas als er bij de AIVD groen licht is gegeven mag de persoon in kwestie worden aangesteld door de werkgever.

Bevorderen van veiligheidsmaatregelen (c-taak)

De AIVD is er niet alleen om informatie over criminelen te verzamelen, maar ook om bedrijven te adviseren. Hierbij gaat het om bedrijven of overheidsinstanties die (mogelijkerwijs) invloed op de nationale veiligheid hebben. De AIVD adviseert deze bedrijven of overheidsinstanties bijvoorbeeld over nieuwe risico's. Dit om te voorkomen dat er ernstige ongelukken gebeuren. De c-taak van de AIVD is dus preventief.

Onderzoek doen naar ontwikkelingen in het buitenland (d-taak)

Het is voor de overheid zeer belangrijk om te weten wat er in het buitenland afspeelt zodat ze in Den Haag niet voor verrassingen komen te staan. Het nadeel van onderzoek naar andere landen is dat het de banden kan schaden tussen beide landen, zeker als er niets ergs aan de hand is. Daarom mag er alleen onderzoek naar andere landen worden gedaan als daarvoor toestemming is gegeven door de minister-president in overeenstemming met de minister van Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken en van Defensie. Dit laatste moet voorkomen dat er onnodige risico's worden genomen.

Het opstellen van dreigings- en risicoanalyses (e-taak)

Als er eenmaal risico's zijn geconstateerd dan is het de taak van de AIVD om hier een risico verslag over te maken zodat de overheid weet wat ze ertegen kunnen doen.

Rob Bertholee

Rob Bertholee is (anno 2016) sinds 2011 het hoofd van de AIVD, hiervoor was hij in dienst bij het leger met als hoogste functie Commandant Landstrijdkrachten (2008-2011).