Protestsongs: een fenomeen uit de jaren zestig en zeventig

Er is een tijd geweest dat wij allemaal ergens een mening over hadden en dat we het ook belangrijk vonden om die mening via een creatieve uiting zoals een songtekst te laten horen. Dit werd dan een protestsong genoemd. De protestsong is van alle tijden en niet alleen uit de jaren zestig (de jaren van de Koude Oorlog) zoals soms wel wordt beweerd. Is de protestsong vervangen door minder creatieve uitingen zoals Facebook en Twitter? Waar is de protestsong gebleven?

De Koude Oorlog en Vietnam

Ook in Nederland en België zijn veel protestsongs geschreven. Niet alleen over Nederlandse kwesties, soms ook over de wereldpolitiek. Natuurlijk zijn de meeste protestsongs geschreven in de jaren zestig maar ook in latere jaren bleven mensen zich druk maken en dit uiten via de teksten van hun liederen. Boudewijn de Groot schreef in 1966 een protestsong tegen de oorlog in Vietnam.
'Mijnheer de president, welterusten.
Slaap maar lekker in je mooie witte huis.'

In dit lied vraagt hij zich af of de president nog wel lekker slaapt, terwijl jonge soldaten aan het front vechten en sterven in het verre Vietnam. De strekking van het lied laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Boudewijn de Groot vindt de oorlog in Vietnam een foute beslissing en hij suggereert dat de president hier tegen beter weten in mee doorgaat.

Nog een protestsong met een politiek tintje werd later geschreven door Klein Orkest (1984):
'Oost-Berlijn, Unter den Linden
Er wandelen mensen langs vlaggen en vaandels'

Dit lied gaat over de Koude Oorlog en de muur in Berlijn die een stad in tweeën deelt, een Westers gedeelte en een deel waar mensen voorzichtig moeten zijn met het uiten van een eigen mening en vrijheid eigenlijk niet bestaat. Rond die tijd waren er meerdere protestsongs tegen de Koude Oorlog, zoals het lied “De Bom” van Doe Maar (1982). En in het buitenland Donald Fagen – New Frontier, Sting – Russians, Scorpions – Winds of Change, Billy Joel – Lenningrad, Nena – 99 Luftballon, enz.

Andere Nederlandse protestsongs

Dat protestsongs niet altijd over politiek moeten gaan bewijst Urbanus wel door deze protestsong tegen het gebruik van bont (1981):
Nee, ik hou nie van madammen met nen bontjas
Madammen met nen bontjas zijn gemeen

In deze tijd werd bont nog veel gedragen en bereikten de protesten tegen het dragen van bont een hoogtepunt. Dames met bontjassen liepen in grote steden de kans met verf besmeurd te worden of te worden uitgescholden. Bont werd van sjiek ineens onacceptabel.

Karin Bloemen zong het lied Zuid-Afrika (1993) waarin de Nederlandse samenleving wordt bekeken door de ogen van een Zuid-Afrikaan en ofschoon de Afrikaan nog nooit in zo'n mooi land is geweest, geeft de tekst wel te denken:
die arms woont bij die arms, die rijkes bij die rijkes
die Marrokaanders en die Turklui, die maak alles skoon

Nederland wordt hier bezongen als een prachtig land, waarin iedereen in zijn eigen hokje zit. De arme mensen wonen bij de armen, de rijke bij de rijken, en oude mensen wonen gezellig samen in het bejaardentehuis.

Van nog recentere datum is de song “Red mij niet” van Maarten van Roozendaal (2001).
Leg een steen onder je kussen
Brand voor mijn part een kaars

Deze song gaat over persoonlijke vrijheid, vrijheid van godsdienst en protesteert vooral tegen opdringerige geloven. Iedereen mag geloven wat hij of zij wil, zolang men elkaar respecteert en dit geloof niet wordt opgedrongen aan een ander, met name niet aan de zanger.

En in 2004 zong Marco Borsato samen met Ali B een lied voor Warchild:
Voor sommige kinderen zal er nooit meer een morgen zijn
Hoe zou je het vinden als je dagen vol zorgen zijn

Natuurlijk is het lied bedoeld om mensen aan te zetten tot het geven van geld voor het goede doel, maar daarnaast wordt ook de ongelijkheid in deze wereld aangekaart; ongelijkheid waar de kinderen die er mee te maken krijgen niets aan kunnen doen. Het ligt er maar net aan waar je wieg staat.

Meerdere Nederlandstalige protestsongs:

• Jules de Corte – Ik zou wel eens willen weten (1955) Deels tegen de oorlog, maar misschien ook over tevreden zijn met wat je hebt en niet jagen naar meer.
• Het – Ik heb geen zin om op te staan (1965) Tegen de tredmolen van alle dag.
• Boudewijn de Groot – De eeuwige soldaat (1966) Tegen de oorlog.
• Boudewijn de Groot – Woningnood (1966) Duidelijk geschreven in de tijd van woningnood en kraakpanden.
• Armand – Ben ik te min (1966) Tegen klassenverschillen en sociale rangorde.
• Robert Long – Jezus redt (1974) Laten we het erop houden dat de zanger het christendom geen warm hart toedraagt.
• Raymond van het Groenewoud – De eerste minister (1975) Je hoort wel eens kreten zoals op het pluche zitten, ver afstaan van de gewone mens. Zo dacht Raymond van het Groenewoud ook over de eerste minister.
• Raymond van het Groenewoud – Het einde van de wereld (1975) Tegen de vervuiling van de aardbol, misdaad en het kapitalisme.
• Bots – Zeven dagen lang (1976) Heel duidelijk voor samenhorigheid.
• Bram Vermeulen – Politiek (1980) Dit kan je op twee manieren uitleggen, maar waarschijnlijk tegen de onverschillige mens, die wegkijkt van onrecht en hetgeen om hem heen gebeurt.
• Kinderen voor Kinderen – Een tweedehands jas (1981) Tegen bont.
• Frank Boeijen Groep – Zwart-Wit (1984) Tegen racisme.
• Rob de Nijs – Alles wat ademt (1985) Tegen oorlog.
• De Dijk – Dansen op de vulkaan (1987) Wat is vrijheid? Zeggen wat je denkt? Wat heb je eraan, wanneer er niet naar geluisterd wordt?
• The Scene – Iedereen is van de wereld (1991) Tegen racisme, voor samenhorigheid.

Recentere protestsongs dan het lied voor Warchild? Tussen 2004 en 2016 zijn ze niet gemaakt of in ieder geval niet doorgebroken bij het grote publiek. Wanneer er een artiest opstaat om ergens over te protesteren maken ze geen eigen muziek, maar gebruiken ze de muziek van bijvoorbeeld “Meneer de President” hiervoor, met als gevolg dat dit nooit een hit gaat worden. Zie als voorbeeld hiervan Claudia de Breij die een protestsong voor de asielzoeker Mauro schreef op deze muziek.

Verder wordt er voor protestsongs vaak teruggegrepen naar oude muziek. Denk bijvoorbeeld aan de aanslagen in Parijs in 2015 waarna ineens het nummer 'Imagine' van de reeds lang overleden John Lennon op nummer 1 in de top 2000 stond.

Er is één Nederlandse zanger die zijn muziek anno 2016 wel op deze manier inzet en dat is Lange Frans met nummers zoals Zinloos, Kamervragen 2 en Wereld Man. Hij stelt in zijn muziek kritische vragen en brengt op deze manier zaken naar buiten waar men in Den Haag liever over zwijgt. Gaat Lange Frans zorgen voor een comeback van de protestsong in Nederland?

Buitenlandse protestsongs

Protestsongs zijn songs die ergens over gaan en waarin mensen hun onvrede met het politieke klimaat uiten. Muziek mag best wel wat meer inhoud hebben en wat is er mooier dan je mening uit te dragen in je muziek. Buiten Nederland worden nog steeds mondjesmaat protestsongs gemaakt. Sommige hiervan zijn zeer bekend, denk maar aan:

• Pink – Dear Mr. President (2006)
• Coldplay – Violet Hill (2008)
• Lily Allen – Fuck You (2009)

Van een aantal genoemde songs is een klein stukje van de tekst weergegeven, maar geïnteresseerden kunnen de volledige songtekst online lezen.