Beter voorkomen dan zwemmend redden

In Nederlands sterven jaarlijks zo'n 500 mensen ten gevolge van verdrinking. Ondanks het toezicht dat er wordt gehouden, zijn er zelfs in zwembaden verdrinkingsdoden te betreuren. Natuurlijk wil je dit te allen tijde voorkomen. Niet alleen heb je als zwembad grote kans de schuld te krijgen van het ongeluk en negatief in de publiciteit te komen. Dit gebeurde bijvoorbeeld in Rhenen waar in september 2015 een meisje verdronk. Het feit dat er in hun zwembad iemand was verdronken, was een enorm traumatische ervaring voor bestuur, medewerkers en bezoekers. Vijf mensen werden aangeklaagd wegens nalatigheid, terwijl ze er waarschijnlijk niets aan konden doen. Dit wil je niet als zwembad, dus probeert men er alles aan te doen om het niet zover te laten komen. Hoe? Door het nemen van preventieve maatregelen en het zorgen voor goed opgeleide toezichthouders aan het bad.

Veiligheid rond de bassins

Tegenwoordig zie je ze in elk zwembad: toezichthouders (ook wel lifeguards genoemd), die erop toezien dat alles in en rond het zwembad goed verloopt. Niet iedereen kan 'zomaar' toezichthouder worden. Er is een gedegen opleiding voor, waar je verschillende dingen leert, zoals waar je op moet letten bij het toezicht houden. Ook moet je een EHBO-diploma hebben en mensen kunnen redden. Wanneer je daarvoor geen diploma hebt, moet je dit alsnog halen.

Als lifeguard moet je zowel preventief als reddend kunnen handelen. Preventief handelen betekent dat je onder andere in staat bent om het jou toebedeelde gebied binnen 10 seconden te scannen. Daarbij moet je gevaren kunnen herkennen. Wanneer je bijvoorbeeld ziet dat jongens anderen in het water aan het duwen zijn, terwijl daar allerlei mensen zwemmen, moet je durven ingrijpen voordat er ongelukken gebeuren. Wanneer het nodig is, moet je fysiek in staat zijn om iemand uit het water te kunnen redden. Je moet daarvoor een training hebben gevolgd en deze vaardigheid ook bijhouden. Iemand redden is soms niet makkelijk, zeker niet als de drenkeling in paniek is en jou bijvoorbeeld vastgrijpt.

Preventieve maatregelen om verdrinking en andere ongevallen te voorkomen

Om ongelukken te kunnen voorkomen, moet je weten waar de gevaren zitten en de bezoekers daarvoor waarschuwen. In een zwembad doet men dat onder andere door de mensen middels bordjes te waarschuwen voor gladde perrons. Ook moeten bij alle bassins diepteaanduidingen staan en zo nodig een waarschuwing dat er op bepaalde plekken niet gedoken mag worden. Verder zijn er huisregels, waaraan de bezoekers zich moeten houden. Zo zijn kinderen zonder diploma in de meeste zwembaden, verplicht om zwembandjes te dragen. Bovenstaande (en meer) preventieve maatregelen zijn opgeschreven in het Toezichtplan van het bad. Elke medewerker is hier als het goed is, van op de hoogte en kan de geleerde regels moeiteloos in de praktijk toepassen.

Afspraken om alert te blijven

Wanneer je als toezichthouder uren achter elkaar op dezelfde plek bij een zwembad staat, is het moeilijk om alert te blijven. Het is dus ook belangrijk voldoende pauzes te nemen en regelmatig met andere lifeguards van plaats te wisselen. Goed observeren is iets wat je pas in de praktijk leert. Je moet hierbij de volgende aspecten in de gaten houden.

Het aantal bezoekers

Wanneer het erg druk is in een zwembad, verlies je al snel het overzicht. Controleer regelmatig of het lukt, de jou toebedeelde zone binnen 10 seconden te scannen (je moet binnen 20 seconden iemand uit het bad kunnen redden). Bij grote drukte kan ervoor gekozen worden een extra lifeguard in te zetten of bepaalde attracties te sluiten. Ook hanteert vrijwel elk zwembad een maximum aantal bezoekers dat tegelijkertijd in de accommodatie aanwezig mag zijn.

Delen met grotere drukte

Met name bij het recreatief zwemmen kunnen bassins of delen van bassins met grotere drukte tot gevaarlijke situaties leiden. Mensen, die de zwemkunst niet zo goed beheersen, kunnen in de verdrukking komen of in paniek raken. Door tijdig te observeren en zo nodig meer mensen in te zetten, kun je deze zwemmers beter in de gaten houden en zo nodig adviseren naar een minder druk gedeelte te gaan.

Zwemmers die (plotseling) onder water gaan

De meeste verdrinkingen gebeuren geluidloos. Een zwemmer kan plotseling verdwenen zijn, zonder alarm te slaan. Ook kan het gebeuren dat iemand na het duiken niet meer bovenkomt, omdat hij onder water onwel is geworden. Het is daarom belangrijk het jou toevertrouwde gebied, doorlopend te scannen en daarbij vooral te letten op de zwemmers, die zich onder water bevinden.

Zwemvaardigheid en gezichtsuitdrukking van de zwemmers

Aan de gezichtsuitdrukking van een zwemmer kun je vaak aflezen of iemand zich op zijn gemak voelt in het zwembad. Dit heeft alles te maken met een stukje zwemvaardigheid. Iemand die niet zo goed kan zwemmen, zal zich vaker aan de kant van het bad bevinden en niet naar het midden van het bassin durven zwemmen. Je kunt zien dat hij zich niet op zijn gemak voelt in water waar hij eigenlijk beter niet kan komen. Zo'n zwemmer kan plotseling in paniek raken en door die paniek helemaal verlammen. Zelfs als hij dichtbij de kant is, kan het gebeuren dat hij daar niet zelfstandig kan komen. Wees dus alert en handel meteen.

Speciale delen van het zwembad

Er zijn plaatsen in het zwembad, die extra aandacht nodig hebben. Dit zijn o.a.:

• de bodem van het zwembad
• gebieden rondom de springplanken, golfslagmachines, wildwaterbanen, uitstroombadjes en glijbanen
• opblaasbare- en/of drijvende objecten.

Potentiële gevaren

Het herkennen van gevaren is een prioriteit. Ben je daartoe in staat, dan kun je immers een afweging maken tussen de ernst van het gevaar en de noodzakelijke handelingen om het gevaar te minimaliseren. Gevaren kunnen veroorzaakt worden door (activiteiten van) bezoekers. Je kunt daarbij denken aan iemand, die onder invloed van alcohol of drugs is. Of iemand die een handicap heeft. Ook heb je mensen, vaak zijn dit allochtonen, die niet zo goed kunnen zwemmen en dus in de gaten moeten worden gehouden.

Veel ongelukken worden veroorzaakt door de op het oog onschuldige spelletjes van zwembadbezoekers. Denk daarbij aan jongens, die niets leuker vinden dan bommetjes maken, liefst vlakbij iemand die al in het water ligt. Of aan kinderen, die een ander kind in het water duwen, zonder eerst te kijken of daar ook iemand zwemt. Ook worden er nog weleens acrobatische toeren uitgehaald op de springplank of glijbaan, waardoor zwemmers verkeerd terecht komen, of bovenop iemand anders.

Zorgwekkend is het als het gevaar veroorzaakt wordt door de toezichthouders zelf. De manier waarop een lifeguard functioneert, bepaalt namelijk de veiligheid van de zwembadbezoekers. Een lifeguard die vanuit de verkeerde positie toezicht houdt, afgeleid is en niet alert, kan een potentieel gevaar laten escaleren tot een ongeluk. Ook zul je soms beslissingen moeten nemen ten behoeve van de algemene veiligheid. Zo kun je ervoor kiezen een springplank of glijbaan niet open te stellen, omdat er geen extra lifeguard beschikbaar is.

Conclusie

Het is zaak goed op de hoogte te zijn van de factoren die een mogelijk gevaar kunnen vormen voor ongelukken en (bijna) verdrinkingen in een zwembad. Ongelukken voorkomen vraagt om het nemen van preventieve maatregelen en alert blijven, zodat je mogelijke gevaren in kaart kunt brengen en hier tijdig iets aan kunt doen. Veel gevaren worden namelijk veroorzaakt door de bezoekers zelf, die vaak niet beseffen dat ze zichzelf en anderen in gevaar brengen. Ook hier geldt: voorkomen is beter dan genezen. Of anders gezegd: Beter voorkomen dan zwemmend (moeten) redden.