Waarom brengt vrijdag de 13e ongeluk?

De angst voor vrijdag de dertiende en de angst voor het getal dertien. Dertien wordt gezien als het ongeluksgetal en samen met de ongeluksdag vrijdag maakt het een slechte combinatie. Wanneer je op vrijdag de dertiende liever thuis blijft dan heb je Paraskevidekatriafobie, een fobie voor vrijdag en dertien samen. Geen ‘moderne’ fobie maar een eeuwenoude, ontstaan in een antieke wereld vol bijgeloof en magie of nog eerder.

Inhoud

• Oud bijgeloof over vrijdag de 13e
• Dertien in religie
• Loki en dertien
• Dertien is nog niet zo slecht
• Toen bracht vrijdag ook ongeluk
• Wat doe je niet op vrijdag
• Vrijdag de dertiende en de Tempeliers
• Invloed van vrijdag de dertiende

Oud bijgeloof over vrijdag de 13e

Dertien zou al een ongeluksgetal zijn toen onze verre voorouders leerden tellen. Ze hadden 10 vingers én twee voeten, dat was twaalf en dertien was hierdoor geen getal meer. De bewering gaat ervan uit dat deze slimmeriken niet in staat waren om tenen te tellen. Maar in veel oude culturen was er nog geen sprake van een ongeluksgetal. Dertien was voor de Chinezen een geluksgetal en ook de Egyptenaren vonden het een prima getal.

In het oude Egypte kende men verschillende (spirituele) levensfasen, twaalf fasen tijdens het leven, de laatste (dertiende) was de dood. Voor de Egyptenaren helemaal geen trieste gedachte, het leven na de dood was net zo reëel en gelukkig als de tijd ervoor. Doodgaan was een volgende ontwikkelingsfase. Toen mensen de dood anders gingen zien en er ook bang voor werden, bleef het getal dertien bestaan en werd gekoppeld aan de angst voor de dood.

Dertien in religie

De angst voor vooral het getal dertien zou een religieuze achtergrond hebben volgens sommigen. Bij het laatste avondmaal waren dertien personen, de twaalf discipelen en Jezus. Dat gaf in de eeuwen daarna problemen voor de tafelgasten bij een diner. Het was in ieder geval beter om geen dertien gasten aan één tafel te zetten maar was dit niet te voorkomen dan moest iedereen tegelijk gaan zitten of opstaan. Want, wie als eerste opstond (of als laatste ging zitten) liep het risico van een voortijdige dood, of een ander groot ongeluk. Judas verliet als eerste het laatste avondmaal en stierf kort daarna.

Loki en dertien

Loki de Noorse god van het vuur was niet uitgenodigd voor een etentje van de andere goden. Dat was geen groot wonder want het was een boze, gemene en kwaadaardige god. Twaalf goden zitten rond de tafel in het Walhalla en dan verschijnt Loki, dit maakt dertien. Loki was kwaad en weet een ruzie uit te lokken tussen de goden. De verhalen verschillen nogal maar het eindigt met de dood van de mooie Baldr, beschoten door zijn blinde broer Hodur. Dertien tafelgasten brengt dus zeker ongeluk!

Dertien is nog niet zo slecht

Het is alleen geen universeel ‘slecht’ getal. De Italianen huiveren voor het getal zeventien door zijn associatie met de dood. Maar ook niet alle christelijke verhalen beschouwen dertien als een ongeluksgetal. Het getal tien kan voor de tien geboden staan en drie voor de drie-eenheid.

Toen bracht vrijdag ook ongeluk

Er zijn verschillende christelijke verklaringen voor de ‘ongeluksdag’ vrijdag. Vrijdag was de dag van de kruisiging van Jezus. Dat niet alleen! Het ging mis in het paradijs, de verwoesting van de tempel van Salomo, het begin van de spraakverwarring in Babel, de zondvloed, allemaal ook op een vrijdag.

Er is ook een heidense verklaring, hoewel deels geïnspireerd door het christelijke geloof. De Romeinen hadden de zesde dag van de week (dies Veneris) genoemd naar hun godin van de liefde, Venus. De Germaanse godin die daarmee het meest wordt geïdentificeerd is Freya (of Frigg). Vrijdag werd hierdoor de dag van Freya. Freya was van oorsprong een liefdesgodin, meer een moedergodin dan Venus was. Eén van de symbolen van Freya was een zwarte kat. Voor de christenen was het een simpele beschuldiging. Freya werd de heks(godin) en omdat ze verbonden was aan vrijdag, werd vrijdag een verdoemde dag.

De beschuldiging werd nog zwaarder door de volgende legende. De oude Noorse heksen kwamen iedere vrijdag samen op een begraafplaats. Op een dag kwam Freya van haar bergtop en gaf ze één van haar zwarte katten. Er waren twaalf heksen, de zwarte kat maakte er dertien van. Hier komt dan alles samen, de angst voor heksen, voor vrijdag, voor dertien en niet te vergeten het bijgeloof dat zwarte katten ongeluk brengen.

Wat doe je niet op vrijdag

Op vrijdag werd er wel gehangen, gevangen dan. Vrijdag was de dag voor executies. Trouwen deed je beter niet op een vrijdag en ook reizen deed je liever niet op die dag. Gaan we nu niet allemaal massaal op een vrijdag naar onze vakantiebestemming? Op vrijdag ging je niet op een trap staan, deed je niet de was, belegde je geen vergaderingen, start je geen bedrijf, kon je maar beter geen slecht nieuws krijgen (weer een zorgenrimpel erbij), aan een nieuwe baan beginnen, een schip te water laten, een kind krijgen en oogsten. Eigenlijk werd vrijdag in het volksgeloof een rustdag!

Vrijdag de dertiende en de Tempeliers

Een volgende theorie voor het ongeluk op een vrijdag de dertiende werd weer actueel na de 'Da Vinci Code'. Op vrijdag dertien oktober 1307 werd vrijwel de complete Orde van de Tempeliers opgepakt. Het zou volgens enkele bronnen de reden zijn voor de combinatie van vrijdag en het ongeluksgetal dertien. De Orde was te machtig en te rijk geworden volgens de hebzuchtige Franse koning Filips de Schone en hij wist de toenmalige paus Clemens zover te krijgen om mee te doen aan deze farce. De vele tempeliers werden vooral beschuldigd van ketterij en velen bezweken onder de martelingen of stierven op de brandstapel. Filips nam alle bezittingen van de Orde over en deze verdween in de geschiedenisboeken. Als kanttekening voor lezers van de Da Vinci Code, er waren geen beschuldigingen die te maken hadden met vermeende relatie tussen Jezus en Maria Magdalena of een eventueel kind.

Invloed van vrijdag de dertiende

Vrijdag de dertiende is een slechte dag voor vooral de Amerikaanse economie, over de Nederlandse is weinig bekend. De Amerikanen blijven massaal thuis op de beruchte vrijdag, melden zich ziek en weigeren om handtekeningen onder belangrijke contracten te zetten. Soms lijkt het bijgeloof waar. Op vrijdag de dertiende (1970) verongelukt de Apollo 13 bijna om 13.13 uur. De missie was begonnen op platform 39 en het was de dertiende missie vanaf dat platform. (Voor de volledigheid: 3 maal 13 is 39).